Jeneva xavfsizlik siyosati markazi ekspertlari ilk bor Ukrainadagi urushni to‘xtatish rejasidan iborat 31 sahifali hujjatni taqdim etdi. Bu haqda The New York Times xabar berdi.
Reja 1200 kilometrdan ortiq front chizig‘i bo‘ylab o‘t ochishni nazorat qilish va to‘xtatishni ta’minlashning tafsilotlarini o‘z ichiga oladi. Hujjat fevral oyida maxfiy kanal orqali tarqatilgan. Shveysariya hukumati tomonidan moliyalashtiriladigan Jeneva markazi hujjati o‘t ochishni to‘xtatishning eng batafsil shablonlaridan biri. U nazariy variantlardan aniq amaliy yechimlarga o‘tishni nazarda tutadi.
Tarixdagi eng yirik o‘t ochishni to‘xtatishni kuzatish operatsiyalaridan biri juda tez amalga oshirilishi kerak, ammo hozirga qadar bu jarayon qanday ko‘rinishda bo‘lishi haqida hech qanday reja ishlab chiqilmagan edi, deydi hujjatni tuzuvchilardan biri, Yevropa xavfsizligi bo‘yicha mutaxassis Uolter Kemp.
♦ Uzunligi 1200 kilometr va kengligi 10 kilometr bo‘lgan bufer zonasi
Reja jang qilayotgan ikki armiyani ajratish uchun kengligi kamida 10 kilometr bo‘lgan bufer zonani yaratish va uni patrul qilish uchun 5000 nafar fuqaro va politsiyachini ajratish taklif qiladi. Ushbu kuzatuvchilarning xavfsizligini ta’minlash uchun 10 mingga yaqin xorijiy harbiy xizmatchi kerak bo‘lishi mumkin.
O‘z navbatida, kuzatuvchilar o‘t ochishni to‘xtatish rejimiga rioya qilingani va og‘ir qurollar bufer zonadan kelishilgan masofada joylashtirilgani to‘g‘risida ma’lumot berishi kerak. Missiya Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) mandati asosida faoliyat yuritishi kutilmoqda.
Bundan tashqari, hujjat xalqaro kuzatuvchilarning Rossiya va Ukraina harbiylaridan iborat qo‘shma komissiya bilan ishlashini nazarda tutadi. Komissiya orqali tomonlar bir-birini javobgarlikka tortib, mahbuslarni ozod qilishi, hududlarni minalardan tozalashi va fuqarolik yo‘laklarini yaratishi mumkin.
Bu misli ko‘rilmagan murakkab muammo bo‘ladi, dedi Vashingtondagi REND korporatsiyasining Rossiya bo‘yicha tahlilchisi Samuel Sharap.
Sabablardan biri shundaki, Rossiya bosib olgan hududning uzunligi KXDR va Janubiy Koreya o‘rtasidagi qurolsizlantirilgan hududdan taxminan besh baravar uzunroq. Yana bir sabab urushayotgan har ikki tomonda mavjud bo‘lgan qurollarning murakkabligi va xilma-xilligidir.
Hujjatni tayyorlashda Ukraina, Rossiya, AQSH va Yevropa ittifoqi vakillari ishtirok etdi.
Jeneva xavfsizlik siyosati markazi direktori Tomas Gremingerning so‘zlariga ko‘ra, hujjatni tayyorlashda ishtirok etgan ekspertlar orasida xalqaro tashkilotlar xodimlari va tinchlikparvarlik faoliyati tajribasiga ega bo‘lgan sobiq harbiy qo‘mondonlar ham bo‘lgan.
Ularning barchasi anonimlik huquqi asosida ishtirok etgan, Ukraina, Rossiya, AQSH va Yevropa davlatlarining tashqi siyosat bo‘yicha ekspertlari o‘rtasida “maxfiy munozaralar” tashkil etilgan.
2022-yildayoq boshlangan uchrashuvlarning asl maqsadi Moskva bilan “aloqa kanalini o‘rnatish” bo‘lgan va 31 sahifali hujjat tayyorlanishidan oldin o‘t ochishni to‘xtatish yoki harbiy harakatlarni tartibga solish ssenariylari ham muhokama qilingan.
Putin — tinchlik rejasini amalga oshirishdagi eng katta qiyinchilik
Ekspertlarning ko‘pchiligi o‘t ochishni barqaror to‘xtatish bo‘yicha takliflarni amalga oshirishdagi eng katta qiyinchilik Kreml rahbari Vladimir Putinning pozitsiyasi ekani haqida yakdil fikrda. Ular Rossiya prezidentining o‘t ochishni to‘xtatishga rozi bo‘lishi va uning shartlariga amal qilishiga shubha bilan qaramoqda.
Rossiya rasmiylari deyarli urush boshlanishidan oldin uning Ukrainaga bostirib kirish niyati yo‘qligini va’da qilgan. Hech qanday monitoring missiyasi Rossiya prezidentini, agar u Ukrainaga yangi bosqinni boshlashga qaror qilsa, to‘xtata olmaydi, deb yozadi NYT.
Xususan, Berlindagi Xalqaro xavfsizlik masalalari instituti (SWP)ning Rossiya bo‘yicha eksperti Yanis Klyugev voqealarning ehtimoliy rivojlanishini sharhlar ekan, htimoliy muqarrar o‘t ochishni to‘xtatish haqidagi illyuziya bilan “aqlni band qilish xavfli” ekanini aytdi.
Rossiya hatto o‘zi nazorat qilayotgan hududda ham Ukrainaning mustaqil va suveren davlat sifatida qolishiga rozi bo‘ladigan hech qanday kelishuvga ko‘nmaydi, dedi u.
Izoh (0)