Afsonaviy “Titanik” kemasi 1912-yilning 14-apreldan 15-aprelga o‘tar kechasi cho‘kkan. Uning qoldiqlari hozirgacha Atlantika okeani tubida yotibdi va ular YUNESKOga tegishli meros sifatida ro‘yxatdan o‘tgan.
Hech o‘ylab ko‘rganmisiz: nega mazkur kemani olib chiqishmaydi? Axir uni muzeyga qo‘yish mumkin-ku. Bundan tashqari “Titanik” qoldiqlari orasida hali ham ko‘plab qimmatbaho buyumlar bo‘lishi ehtimoli bor. Mish-mishlarga ko‘ra, u yerda yuz million dollarlik brilliantlar saqlangan seyf bor emish.
Aslida ulkan kemani ko‘tarish bo‘yicha ko‘plab takliflar berilgan, lekin ularning aksariyati aqlbovar qilmas g‘oyalarga o‘xshaydi. Masalan, fojia yuz berganidan so‘ng, bir nechta badavlat qurbonlarning oilalari Wrecking Company nomli kema qoldiqlarini izlab topish korxonasi bilan shartnoma tuzishgan. Ular portlash yo‘li bilan kemani ochib, halok bo‘lganlarning jasadlarini sirtga chiqarishni rejalashtirishgan. Ya’ni, halokat joyiga bir necha sentner dinamit tashlab, kemani portlatmoqchi bo‘lishgan. Portlash natijasida jasadlar sirtga chiqadi va ularni yig‘ib, shaxsini aniqlab, so‘ng dafn etish mumkin bo‘ladi, deb o‘ylashgan. Ammo keyinchalik bu ajabtovur rejadan voz kechishdi.
Gap shundaki, “Titanik” kemasi cho‘kkan chuqurlikda suv bosim o‘ta yuqori, harorat esa juda sovuq. Shu sababli jasadlar chirishi jarayonida gazlar to‘planmagan va portlash natijasida ular suv yuzasiga chiqishi imkonsiz.
Yana bir g‘oya denverlik arxitektor Charlz Smitga tegishli: 1914-yilda u suvosti kemasiga elektromagnitlar o‘rnatib, kemani ularga yopishtirish va yuqoriga tortib chiqarish mumkinligini aytgan. Biroq bu reja ham amalga oshmadi, chunki bunday usul juda qimmat, murakkab va xavfli edi. Qolaversa, suvosti kemasi ekipaji uchun ham katta tahdid bor edi.
1960-yillarning o‘rtalarida Baldok shahridagi paypoq fabrikasi ishchisi Duglas Vulli quyidagi reja bilan chiqdi: batiskaf suv osti kemasi orqali “Titanik” oldiga borib, uning ichini shishirilgan neylon sharlari bilan to‘ldirish va shu tariqa sirtga chiqarish mumkin, degan g‘oyani ilgari surdi. Reja berlinlik bir guruh biznesmenlar tomonidan moliyalashtirilishi kerak edi. Ammo loyiha birlamchi tayyorgarlik davridayoq muvaffaqiyatsizlikka uchradi: kerakli miqdordagi sharlarga gaz to‘ldirish uchun butun dunyoda yetarli gaz ballonlari yetmasligi aniqlandi. Okean bosimiga qarshi turadigan darajadagi siqilgan havoni yetkazib berish uchun kamida 10 yil kerak bo‘lar edi.
Mutaxassislar yana bir kulgili variantni: ular kema bortini yuz minglab ping-pong to‘plari bilan to‘ldirishni taklif etishgan. Ammo bu reja ham Jeyms Medison universiteti fiziklari tomonidan tanqid qilingan: ping-pong to‘plari okean suv bosimiga bardosh bera olmaydi va halokat joyiga yetmasdan avval ezilib ketadi.
Shuningdek, “Titanik” ichiga 180 ming tonna vazelin quyish va shu tarzda uni “suzdirish” taklifi ham bo‘lgan. Eng g‘alati g‘oya esa uolsollik yuk tashuvchi Artur Xikkiga tegishli: u aysberg sababli cho‘kkan kemani suyuq azot bilan to‘ldirib, uni muzlatib, keyin muz bo‘lagidek tortib chiqarmoqchi bo‘lgan.
Ammo Britaniyaning yirik gaz kompaniyasi BOC Ltd mutaxassislari hisob-kitobiga ko‘ra, buning uchun okean tubiga kamida yarim million tonna suyuq azot yuborish kerak. Oxir-oqibat ushbu g‘oya ham amalga oshirilmay qolib ketdi.
Qayd etish kerak-ki, hech qaysi taklif beruvchilar bir muhim jihatni hisobga olmagan: kema yillar davomida juda mo‘rtlashib ketgan. Bakteriyalar, okeandagi tirik organizmlar va sho‘r suv “Titanik”ni zanglagan bir qoldiqqa aylantirgan. Hatto jasadlarning skeleti ham parchalanib ketgan.
1986-yilda Robert Ballard boshchiligidagi ekspeditsiya halokat joyini o‘rganganida okean tubida bir juft oyoq kiyimlarni ko‘rib qolishgan. “Titanik” yo‘lovchilaridan qolgan yagona narsa shu charm oyoq kiyim bo‘lgan. Go‘sht, suyak va kiyim-kechaklar okeandagi jonzotlar tomonidan yeb yuborilgan, faqat tabiiy teridan ishlangan ayrim buyumlar nisbatan uzoqroq vaqt saqlanib qolgan.
Xulosa qilib aytganda, “Titanik”ni faqat halokatdan keyingi ilk yillarda ko‘tarish imkoni bo‘lgan. Ammo hattoki o‘shanda kemani butun tarzda qirg‘oqqa olib chiqish kafolatlanmagan edi. Bugungi kunga kelib kema qoldiqlari yemirilishda davom etmoqda. Olimlarning fikricha, yaqin 15–20 yil (ko‘pi bilan 50 yil) ichida “Titanik”dan hech vaqo qolmaydi. Ulkan kema parchalanib, zangga aylanadi, so‘ng okean uni butunlay yuvib yuboradi.
Izoh (0)