Raqamli bank mahsulotlarining rivojlanishi bilan moliyaviy firibgarlik mavzusi dolzarbligini yo‘qotmayapti. Yangiliklarda va ijtimoiy tarmoqlarda muntazam ravishda e’lon qilinadigan aldangan odamlarning ko‘plab hikoyalariga qaramay, yangi holatlar hali ham ro‘y bermoqda. Firibgarlar fuqarolarning banklar va davlat tuzilmalariga bo‘lgan ishonchidan foydalanib, texnologiya va psixologik usullar yordamida yangi sxemalarni ixtiro qilishni davom ettirmoqdalar. Sizga firibgarlar qanday harakat qilishlarini va mablag‘laringizni qanday himoya qilish kerakligini Tenge Bank tomonidan tayyorlangan ma’lumot asosida aytib o‘tamiz.
Firibgarlikning eng keng tarqalgan usullaridan biri bu Markaziy bank yoki huquqni muhofaza qilish organlari xodimining go‘yoki telefon qo‘ng‘irog‘i. Firibgarlar o‘z telefon raqamini almashtirish uchun maxsus dasturlardan foydalanadilar va o‘z navbatida sizning mobil qurilmangiz ekranida bank, militsiya yoki hatto do‘stingizning raqami paydo bo‘lishi mumkin.
Qo‘ng‘iroq odatda firibgar o‘zini xavfsizlik xodimi yoki tergovchi sifatida tanishtirish bilan boshlanadi. U sizning hisobingizdagi shubhali tranzaksiyalar yoki sizning nomingizdan kredit olish uchun ariza berishga urinishlar haqida xabar beradi. Firibgarlar o‘z ishini ishonchliroq qilish uchun qalbaki guvohnomalar yoki imzo va muhrlar qo‘yilgan hujjatlarni yuborishlari mumkin. Ammo shuni yodda tutish kerakki, haqiqiy bank va huquqni muhofaza qilish organlari xodimlari hech qachon messenjerlar yoki elektron pochta orqali rasmiy hujjatlarni yubormaydilar va sizdan zudlik bilan chora ko‘rishni talab qilmaydilar.
Firibgarning asosiy maqsadi sizni qo‘rqitish va muvozanatdan chiqarishdir. Qo‘rquv qanchalik kuchli bo‘lsa, xatti-harakatingizni boshqarish shuncha oson bo‘ladi. Bunday holatda, odam firibgarlar tomonidan olingan deb taxmin qilingan kreditni bekor qilish va pullarini "Xavfsiz hisob" ga o‘tkazish uchun zudlik bilan kredit olish kerak deb hisoblashi mumkin. Firibgarlar, shuningdek, kartangiz yoki omonatingizdagi barcha mablag‘larni “xavfsizlik uchun” boshqa hisob raqamga o‘tkazishingizni talab qilishi mumkin. Aslida bu firibgarlarning oddiy hisob yoki karta raqami, bunday o‘tkazmalar sizning mablag‘ingizning yo‘qolishiga olib keladi.
Shuni yodda tutish kerakki, banklarda “umumiy bank” yoki “xavfsiz” hisob tushunchasi mavjud emas. Har qanday bosim ostida amalga oshirilgan o‘tkazmalar firibgarlikning belgisidir. Shuningdek, yangi kredit olib, kreditni “bekor qilish” mumkin emas. Bu sizni qo‘rqitish yoki vahima qo‘zg‘ash uchun aytilgan yolg‘ondir.
Esingizda bo‘lsin, haqiqiy bank xodimi sizga qanday murojaat qilishni biladi va hech qachon sizga qo‘ng‘iroq qilib, shaxsiy ma’lumotlaringizni tasdiqlashni so‘ramaydi, tahdid qilmaydi, kredit olish yoki pul o‘tkazish uchun ko‘ndirishga urinmaydi. Agar sizga "vaqt yo‘q" va "hozirda pul o‘g‘irlanyapti" deb aytilsa, bu o‘ylanishingiz uchun yana bir sababdir. Bunday holatda, shunchaki "Men bankka o‘zim qo‘ng‘iroq qilaman" deb ayting va suhbatni yakunlang.
Agar sizga shunga o‘xshash talablar bilan qo‘ng‘iroq qilingan bo‘lsa:
- Sizning pulingizga aloqador bo‘lgan masalalarda qaror qabul qilishga shoshilmang. Qo‘rquv sizni boshqarishiga yo‘l qo‘ymang.
- Suhbatni yakunlang va rasmiy raqam orqali bankingizga qo‘ng‘iroq qiling.
- Kartangiz ma’lumotlarini, SMS kodlarni, login va parollarni hech kimga aytmang.
Yana bir xavfli va tez ommalashib borayotgan sxema bu banklarning rasmiy mobil ilovalari sifatida niqoblangan soxta ilovalarni o‘rnatishdir. Firibgarlar mavjud haqiqiy Internet-banking ilovalaridan deyarli farq qilmaydigan nusxalarni yaratadilar. Bunday ilovalar ijtimoiy tarmoqlardagi reklama, messenjerlar, soxta veb-saytlar yoki hatto ko‘chada QR kodlar orqali tarqatiladi.
Biror kishi tanish logotipni ko‘radi, tashqi ko‘rinishiga ishonadi va uni rasmiy deb hisoblagan holda dasturni o‘rnatadi. Ammo u login, parol, PIN-kodni kiritishi yoki SMS orqali kirishni tasdiqlashi bilanoq, ma’lumotlarning barchasi bir zumda firibgarlarga yuboriladi. Ba’zan bu ilovalar xabarnomalarga kirishni so’raydi va shu orqali firibgarlar haqiqiy bankdan telefoningizga keladigan bir martalik kodlar va xabarlarni ushlab olishlari mumkin bo‘ladi. Bu ularga akkauntingizga kirish va sizning xabaringizsiz o‘tkazmalarni amalga oshirish imkonini beradi.
Ayniqsa foydalanuvchi rasmiy ilovalar do‘konidan (Google Play yoki App Store) emas, balki messenjerdagi yoki shubhali sahifalardagi havoladan yuklab olingan APK fayllarini o‘rnatishi xavfli vaziyat hisoblanadi. Bunday fayllar zararli kodni o‘z ichiga olishi mumkin bo‘lib, nafaqat ma’lumotlarni to‘playdi, balki smartfonni to‘liq nazorat qilish imkoniyatini firibgarga beradi.
O‘zingizni himoya qilish uchun:
- Bank ilovalarini faqat rasmiy sahifalardan yuklang.
- Shubhali havolalar orqali o‘tmang va tasodifiy QR-kodlarni skan qilmang.
- Noma’lum ilovalarga, ayniqsa SMS va xabarnomalarga keraksiz ruxsat bermang.
- Antiviruslardan foydalaning va doimiy ravishda tizimni yangilab boring.
Agar siz ilovaning haqiqiyligiga shubha qilsangiz yoki kimdir telefoningizga kirish huquqiga ega bo‘ldi deb o‘ylasangiz, zudlik bilan bankka murojaat qiling va vaqtinchalik barcha operatsiyalarni bloklang. Firibgarlarning qurboni bo‘lishidan ko‘ra ehtiyotkorlik choralarini ko‘rgan ma'qul.
Ushbu oddiy qoidalarga rioya qilgan holda, o‘zingizni va mablag‘laringizni firibgarlardan himoya qilishingiz mumkin.
***
Tenge Bank zamonaviy bank texnologiyalaridan foydalangan holda barcha toifadagi korporativ va chakana mijozlarga moliyaviy xizmatlar ko'rsatadigan universal bankdir. Bank Qozog‘iston Xalq Bankining (Halyk Bank) sho’ba korxonasi hisoblanadi.
Halyk Bank Qozog'istondagi eng yirik tizimni tashkil etuvchi banklardan biri bo'lib, Halyk Group tarkibiga kiradi va Markaziy Osiyodagi yetakchi moliya institutlaridan biri bo'lib, keng mijozlar bazasi va mavjudlik tarmog'iga ega.
Halyk Group chakana va korporativ mijozlarga, kichik va o‘rta biznesga bank xizmatlarining to‘liq spektrini taklif etadi. Halyk Group Gruziya va O‘zbekistonda ham faoliyat yuritadi.
E-mail: info@tengebank.uz
Sahifa: https://tengebank.uz/uz/about-bank/security
Facebook: fb.com/tengebank.uz
Instagram: @tengebankuz
Telegram: t.me/Tengebankuz
Reklama huquqi asosida.
Izoh (0)