Ухлаб қолган болани уйғотиш мумкин эмас: болаларнинг кинода суратга тушиши ҳақида сиз билмаган қизиқарли фактлар

20-аср бошларида, Голливудда кино эндигина ривожлана бошлаган пайтда, болалар ҳуқуқлари ҳимоя қилинмаган. Улар кун бўйи ишлаб, пул олишмас, гонорари эса уларнинг ота-оналари ёки васийларига берилган.

Голливуддаги болалар адолатсизлигининг энг ёрқин мисолларидан бири — Жеки Куган. У 1920 йилларда жуда машҳур бўлиб, икки миллион доллар ишлаб топган, бу 2024 йилда 30 миллион доллардан ортиқ пулга тенг. Аммо балоғатга етгунга қадар ота-онасидан кунига атиги бир неча доллар олган ва катта бўлиб, уйланмоқчи бўлганида эса ота-онаси ҳамма пулларни сарфлаб бўлганини билиб қолади. Аммо ҳозир Голливудда бундай ҳолатни тасаввур қилиш қийин, чунки болаларни қўлидан келганча ҳимоя қилишади ва улар учун махсус қатъий қоидалар ўйлаб топишган.

Ёш чекловлари

АҚШнинг кўплаб штатларида ёш чекловлари фақат 16 ёш ва балоғат ёшининг юқори чегарасига тегишлидир — айнан шунда ёш актёрлар мустақил равишда шартномалар тузиш ва катталар ҳамроҳлигисиз суратга олиш майдонига келиш имкониятига эга бўладилар. Бироқ кўплаб штатларда қуйи чегара, яъни бола туғилганидан кейин кинода рол ўйнашни бошлаш мумкинлиги тартибга солинмаган. Масалан, кино ишлаб чиқаришнинг асосий штатларидан бири бўлган Калифорнияда 15 ёшдан кичик болани суратга олишга рухсат бериш мумкин эмаслиги ҳақида чеклов бор, шунинг учун кўпинча янги туғилган чақалоқлар ўрнига оддий қўғирчоқлардан фойдаланилади.

Болалар ва ўсмирларда траст фонди бўлиши керак

Калифорнияда Жеки Куган воқеасидан бир неча йил ўтгач, студиядан актёр бола учун траст фонди очишни ва унга иш ҳақининг 15 фоизини ўтказишни талаб қилувчи қонун қабул қилинади. Бу трастни ҳатто “Куган ҳисоби” деб ҳам аташади. Ҳозир ҳар бир ёш актёрда траст фонди бўлиши керак, чунки усиз болани суратга олишга жалб қилиш мумкин эмас. Бу жамғарма унга бирор муаммо юз бергудек бўлса, коллежга кириш, ҳатто уй сотиб олиш учун етарли маблағ қолишини кафолатлайди.

Иш давомийлиги

Агар илгари Голливудда болалар эрталабдан кечгача ишлашлари мумкин бўлган бўлса, ҳозир бунинг иложи йўқ. Қоидага кўра, олти ойлик бола фақат 2 соат суратга олиш майдончасида бўлиши мумкин, шу икки соатдан фақат 20 дақиқа суратга тушиши мумкин. Икки ёшгача бўлган болаларда тасвирга олиш майдончасида бўлиш 4 соатгача, тасвирга олиш эса 2 соатгача кўпаяди. Ҳатто 17 ёшлиларда ҳам чекловлар бор, улар 10 соат майдонда бўлиш ҳуқуқига эга ва фақат 6 соат ишлашади, аммо уларнинг иш жадвали таътил пайтида икки соатга ошиши мумкин. Бироқ студиялар баъзан ҳийла ишлатишади: улар ёш болани суратга олиш керак бўлганда эгизакларни қидиришади ва шу йўл билан иш жадвалини икки бараварга кўпайтиришади.

Болалар ўқиши керак

Боланинг суратга олиш майдончасида ўтказган умумий вақти ҳақида гап кетганда, нафақат иш, балки дам олиш ва ўқиш ҳақида ҳам гапирилади. Ёш актёрлар суратга олиш пайтида деярли барча дарсларни ўтказиб юборгани сабабли студия уларнинг потенциал билим йўқотишларини қоплаши керак. Продюсерлар суратга олишлар тугагандан сўнг ёш актёрлар билан дарҳол хайрлашмайди, балки уларга дам олиш учун вақт беришади ва ундан кейин бола суратга олиш майдончасида бўлган махсус ажратилган студия ўқитувчиси билан дарс ўтади.

Болани уйғотиш мумкин эмас

Мери-Кейт ва Эшли Олсен 1987 йилда “Тўлиқ оила” сериалида Мишел роли билан дебют қилишган. Шундай қилиб, Мери-Кейт ва Эшли студиялар эгизакларни бир хил ролга олишининг ёрқин мисоли бўлди, чунки бу уларга фойдалироқ. Аммо бу уларнинг номзодини тасдиқлашнинг ягона сабаби эмасди. Улар кастинг пайтида йиғламаган ягона қизлар бўлгани учун танланади. Йиғи, уйқу ва суратга олиш жараёнини тўхтатиши мумкин бўлган бошқа нарсалар кастинг пайтида катта рол ўйнайди, чунки бола йиғласа, ишлашга ажратилган 40 дақиқа кетиши мумкин. Худди шу нарса уйқуга ҳам тааллуқли — қонунга кўра, агар бола ухлаётган бўлса, ҳеч ким уни уйғотиши мумкин эмас, агар бола кастинг пайтида ухлаб қолган бўлса, уни фильм ёки сериалга олишлари даргумон.

Суратга олиш майдончасида бутун диққат-эътибор болага қаратилади

Режиссёр катта актёр билан ишлаганда унинг юлдузлиги ва характеридаги камчиликларини енгишга мажбур бўлади, бола билан ишлаганда эса у шунчаки йиғлаб юбормаслигини истайди. Шунинг учун суратга олиш майдончасида энг кўп учрайдиган ибора “фақат бола йиғламасин” — чунки йиғлаш қимматли вақтни олади ва тасвирга олишни бутунлай бузиши мумкин. Шундай қилиб, болани майдончага олиб чиқишаётганда режиссёрдан тортиб оддий статистгача ҳамма овоз чиқармай юради, ярим овозда гапиради ва кескин ҳаракатлар қилмайди.

Бола ёлғиз қолмайди

Ёш актёрлар бир ёшда ҳам, 10 ёшда ҳам, 15 ёшида ҳам ота-оналаридан бирининг назоратисиз суратга олиш майдончасида қолишлари мумкин эмас. Отаси ёки онаси болани ҳеч бўлмаганда ярим дақиқага режиссёр ёки продюсер назорати остида қолдириб, ҳатто қўшни хонага сувга боришга ҳам ҳақли эмас. Студия раҳбарида ҳам алоҳида ваколатлар йўқ, у ҳам ота-она каби боланинг суратга олиш майдончасида бўлиши давомида уни кузатиши керак. Бола фақат икки киши билан бирга бўлиши мумкин — отаси ва онаси.