Bishkekda qirg‘iz-tojik chegarasini delimitatsiya qilish to‘g‘risidagi hujjat Qirg‘iziston Milliy xavfsizlik davlat qo‘mitasi rahbari Qamchibek Tashiyev va Tojikiston Milliy xavfsizlik davlat qo‘mitasi rahbari Saymo‘min Yatimov tomonidan imzolandi.
Qirg‘iziston va Tojikiston o‘rtasidagi chegaraning uzunligi 970 kilometrdan ortiqni tashkil etadi.
Bishkekdagi Ala-Archa davlat qarorgohida bo‘lib o‘tgan uchrashuvda bir qator hujjatlar — Davlat chegarasi to‘g‘risidagi shartnoma va hukumatlar o‘rtasida energiya obyektlari va suv resurslari bo‘yicha kelishuv, shuningdek, chorrahalardagi avtomobil yo‘llaridan foydalanish va yangi yo‘llarni qurish to‘g‘risidagi bitim tayyorlangan.
Yatimov chegaralarni delimitatsiya va demarkatsiya qilish to‘g‘risidagi parafirlangan shartnoma eng muhim tarixiy hujjat ekanligini ta’kidladi.
Juda murakkab ish mantiqiy yakuniga yetkazildi. Kelishuv amalga oshsa, ikki qardosh respublika o‘rtasidagi chegara muammosi bo‘yicha yuz yillik bahsga nuqta qo‘yiladi. Bu tarixiy hujjatlar xalqlarimiz manfaatiga xizmat qiladi, dedi u.
Qirg‘iziston prezidenti Sadir Japarov avvalroq qo‘shni Tojikiston bilan chegara masalasi yaqin 1-2 yil ichida hal bo‘lishini aytgan edi.
Siyosatchining so‘zlariga ko‘ra, chegara masalasi deyarli hal qilingan. Hozirda hujjatlarni rasmiylashtirish bo‘yicha ikki tomonlama ishlar olib borilmoqda.
Chegara masalasi kimning foydasiga hal qilindi?
Sadir Japarov ikki mamlakat o‘rtasidagi chegara nizolarini hal qilishda faqat bir tomon manfaatlari inobatga olinmasligini aytdi.
“Qaror faqat ikkala tomon manfaatlari hisobga olingan taqdirdagina qabul qilinadi. Chegaralarimiz uzunligi ming kilometrga yaqin. Ko‘pgina uchastkalarda bahsli hududlar mavjud edi. Ba’zi hollarda bu maydonlar teng taqsimlangan. Bundan tashqari, bizda shaxmat taxtasidek joylashgan, aralash uylardan iborat chegaradosh qishloqlar bor. Bu masalani ham hal etdik. Aks holda chegarani qo‘riqlash har ikki tomon uchun katta noqulayliklar keltirib chiqargan bo‘lardi.
Agar bizning tomonimizda Tojikiston fuqarolariga tegishli uylar bo‘lsa, Tojikiston tomoni ularni ko‘chiradi. Agar uylarimiz ularning tomonida bo‘lsa, fuqarolarimizni ko‘chiramiz. Ularga boshqa joyda uylar qurib beramiz, bunda yer maydonlarining o‘lchamlari inobatga olinadi. Shunday qilib, masalalar har bir metr yerni hisobga olgan holda hal qilingan. Demarkatsiya ishlari boshlanganidan so‘ng to‘liq ma’lumot taqdim etiladi”, dedi siyosatchi.
Ikki davlat o‘rtasidagi chegara masalasi
Tojikiston va Qirg‘iziston o‘rtasidagi umumiy chegarani belgilash bo‘yicha muzokaralar 2002-yilda boshlangan. 2022-yilgacha ular muntazam bo‘lmagan va uzoq tanaffuslar bilan o‘tkazilgan. O‘sha paytda chegaraning 972 kilometr umumiy uzunligidan tomonlar atigi 50 foizdan sal ko‘prog‘ini aniqlay olgandi.
Tojikiston-Qirg‘iziston chegarasidagi ko‘plab bahsli hududlar tufayli mahalliy aholi o‘rtasida suv, yer, yo‘llar va yaylovlardan foydalanish huquqi bo‘yicha tez-tez nizolar kelib chiqqan. So‘nggi yillarda bu mojarolarga harbiylar ham aralasha boshlagan edi.
2021-yil aprel-may va 2022-yil sentyabr oylarida chegarada ikki davlat harbiylari ishtirokida keng ko‘lamli qurolli to‘qnashuvlar yuz berdi, oqibatda o‘nlab odamlar halok bo‘ldi. 2021-yil may oyidan boshlab Tojikiston va Qirg‘iziston o‘rtasidagi chegara Qirg‘iziston tomonining qaroriga ko‘ra yopib qo‘yildi.
So‘nggi yirik mojaro tomonlarni muzokaralar jarayonini tezlashtirishga majbur qildi. 2022-yil kuzidan bugungi kunga qadar ikki davlat o‘rtasidagi chegarani delimitatsiya qilish masalalari bo‘yicha o‘nlab uchrashuvlar o‘tkazildi. Tomonlarning o‘zaro kelishuviga ko‘ra, ishchi guruhlarning yig‘ilishlari navbatma-navbat Tojikiston va Qirg‘izistonda o‘tkazildi, biroq bu uchrashuvlarning tafsilotlari oshkor etilmadi.
2024-yil dekabr oyida davlat chegaralarini delimitatsiya va demarkatsiya qilish bo‘yicha Tojikiston va Qirg‘iziston delegatsiyalari hamraislari, Tojikiston Milliy xavfsizlik davlat qo‘mitasi raisi Saymumin Yatimov va qirg‘izistonlik hamkasbi Qamchibek Tashiyev ikki davlat chegarasining qolgan qismlarini tavsiflash to‘liq yakunlanganini aytdi.
Izoh (0)