Avvalroq amerikalik milliarder Ilon Mask “Ozodlik radiosi” va “Amerika ovozi”ni yopishga chaqirgan edi. O‘zbekiston jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti rektori Sherzodxon Qudratxo‘ja ushbu holat bo‘yicha fikrlarini bildirib o‘tdi.
Sherzodxon Qudratxo‘ja boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmasligini, chunki bunday tajribalar qanchalik yomonligini bilishini taʼkidladi.
“Lekin bu bo‘yicha o‘z shaxsiy fikrim bor. Amerika prezidenti Donald Trampning hokimiyatga kelishi bir necha keskin bayonot bilan bog‘liq bo‘ldi. Xususan, USAID tashkilotining qilayotgan xarajatlaridan norozi bo‘ldi. Tramp o‘ziga taniqli tadbirkor Ilon Maskni yangi boshqarma ochib, Iqtisodiy samaradorlik boshqarma boshlig‘i qilib olib keldi. Milliarderlar pulning hisobini biladi. Janob Tramp ham, janob Mask ham juda badavlat insonlar. Va ular Amerika soliq to‘lovchilarining pulini tejash birinchi vazifa dedi.
Va yana bir bayonotni aytmoqchiman. Qirg‘iziston prezidenti Sadir Japarov ham aytdilarki, bugungi kunda "Amerika ovozi" yoki "Ozodlik" kerakmas. Chunki bugun internet bor. Ilgari ular paydo bo‘lganida internet bo‘lmagan. Bugungi kunda dunyoda boshqacha tartib bo‘lganini alohida aytmoqchiman”, deydi Qudratxo‘ja.
Uning so‘zlariga ko‘ra, 1942-yilda “Amerika ovozi”, 1950-yilda esa “Ozodlik” radiosi tashkil qilingan.
“1942-yilda irqchilikka qarshi kurash ramzi sifatida qilingan bo‘lsa, 1950-yilda dunyo ikki qutbga bo‘lingan. SSSR parchalangach, bu qutblar o‘zgardi. Bugungi kunda baʼzi OAVni, Qirg‘iziston prezidenti eʼtirof etganidek, boshqa davlatlarga taʼsir qilishi, boshqa davlatlarga nisbatan propaganda qilishi, chunki bu ikki radio o‘z vaqtida propaganda qilish uchun ochilgan. Bugungi kunda propagandaga o‘rin yo‘q. Men o‘ylaymanki, bu juda to‘g‘ri fikr.
Chunki bugungi o‘zgargan zamonda, biz bilishimiz kerakki, 1991-yildan keyin dunyodagi qutblashuv o‘zgardi. Dunyodagi kuchlarning taqsimoti ham o‘zgardi. Bugun biz yangi reallikda yashayapmiz. Bugun bo‘layotgan tahdidlar undanam xavfli. Shuning uchun USAID‘ga o‘xshagan tashkilotlar faoliyatida shaffoflik, soflik va halollik juda to‘g‘ri mezon bo‘ladi”, deydi O‘zJOKU rektori.
Qudratxo‘ja o‘z so‘zida ular O‘zbekistonga, mintaqadagi boshqa davlatlarga pul ajratganini aytdi.
Ko‘plarining hisoboti bor, lekin baʼzi sohalarga berilganlarning hisoboti, shaffofligi yo‘q. Men O‘zJOKU rektoriman. 6 yildan beri taklif beramizki, bizga grant beringlar jurnalistlar uchun, malaka oshiraylik, deb. Ko‘p elchilar bilan uchrashdim. Milliy media assotsiatsiyasi uchun so‘raymiz, turli treninglar uchun. Kun tartibida muhim, geosiyosiy masalalar bo‘ladi, jurnalistlarning malakasini oshirish masalasida, bizning birlashmada mingdan ziyod aʼzolar bor. Yoki universitetimizda 5 ming talaba o‘qiydi. Shuncha so‘radik, lekin bir marta ham ijobiy javob bo‘lmagan.
Lekin biz bilamizki, boshqa jurnalistlarga, blogerlarga, ijtimoiy faollarga pul beriladi. Shu savol tug‘iladiki, ular uchun bu pullar nimaga beriladi, boshqa davlat tomonidan. Nima uchun ularning hisoboti ochilmaydi.
O‘zbekistonning o‘zi oxirgi 7 yilda haqiqatan ochiq, demokratik jamiyat qurish yo‘lida. “Xalqaro press-klub” dastlabki faoliyatini muzyorar sifatida tanqidiy dasturlar tayyorlash, juda ko‘p tanqidiy chiqishlar bilan boshlagan. Bugungi kunda O‘zbekistonning ichida juda ko‘p medialar bor, juda ko‘p jurnalistlar va juda ko‘p OAV bor. Ularning faoliyati “Ozodlik” yoki boshqadan kam emas.
Men nimaga Amerika prezidenti aytgan gapga qarshi borishim kerak? Men o‘ylayman, bu sog‘lom fikr. Nimaga Ilon Maskning fikri yoqmasligi kerak? Yoqadi. Men o‘ylaymanki, anchadan beri aytolmay yurgan gaplarni ular aytdi. Bu haqiqatni ularning nuqtayi nazaridan qabul qilyapmiz.
Men o‘zim “Ozodlik”ka bergan intervyularimda sezamanki, nimagadir ular va baʼzi OAVlar O‘zbekiston yoki boshqa davlatlar ichida faqat negativ, faqat bir yoqlama tanqid, faqat qanaqadir provokatsiya maqsadlarini ko‘zlashadi. Nimagadir qaysidir qatlamga yoqish uchunmi yoki odamlarni ichida nizo keltirib chiqarish uchunmi, odamlarning ichida norozilik kayfiyatini keltirib chiqarish uchunmi, sizga beradigan savollarda doim negativ javoblarni ko‘tarishadi.
Endi buni jurnalistikaning professori, olimi sifatida ancha tushunaman. Chunki bekorga men buni propaganda demadim, bu OAV emas. Bir paytlar bu kerak bo‘lgandir. Lekin bugun SSSR quladi, SSSR yo‘q. Bugun biz boshqa hududda yashayapmiz, deydi Sherzodxon Qudratxo‘ja.
O‘zJOKU rektori bugun O‘zbekistonda xorijiy medialarga ehtiyoj yo‘qligi, mamlakatdagi medialar juda rivojlanganini taʼkidladi.
Men juda xohlardimki, USAID yoki boshqa shunaqa tashkilotlarni bizga ajratadigan grantlari bo‘lsa, marhamat, biz ishlashga tayyormiz. Biz hatto qilgan hisobotlar shaffofligini ham beramiz. Lekin baʼzi narsalar, xususan, LGBT g‘oyalari, o‘ta so‘l yoki provakatsion xarakterga ega bo‘lgan narsalarni berish, boshqa davlatlarning demokratiya parametrlaridan kelib chiqib bu yerga singdirish harakatlari bu mustaqil davlatlarning ichki ishiga aralashuv. Bu mutlaqo noto‘g‘ri", deya qo‘shimcha qilgan u.
Sadir Japarov munosabati
Avvalroq Qirg‘iziston prezidenti Sadir Japarov ham bu borada munosabat bildirgan edi.
Qirg‘iziston rahbari AQSH prezidenti Donald Tramp USAID faoliyatini uch oyga to‘xtatganini, hozir esa Mask va boshqa amerikalik siyosatchilar “Ozodlik radiosi”ni yopishni talab qilayotganini tasodif deb hisoblamoqda.
Donald Tramp va Ilon Mask mening tashabbuslarimga muhtoj emas. Ikkalasi ham milliarder. Ular pul osmondan tushmasligini juda yaxshi biladi. Ular amerikaliklarning pullarini behuda sarflashni to‘xtatmoqchi va mutlaqo to‘g‘ri qilishadi. Hozir XXI asr. Har qanday ma’lumot besh daqiqada butun dunyoga tarqaladi. 20-30 yil oldin “Ozodlik”ni hamma kutgan, eshitgan, ishongan. Chunki u paytda internet yo‘q edi, smartfonlar yo‘q edi. Hozir odamlar “Ozodlik” yangiliklariga muhtoj emas. Hamma ma’lumotni internet orqali oladi, dedi Japarov.
Tramp va Maskning moliyalashtirishni to‘xtatish qarori
Milliarder Ilon Mask Hukumat samaradorligi departamenti (DOGE) rahbari hisoblanadi. Ushbu tuzilma ortiqcha me’yoriy hujjatlarni yo‘q qilish, amaldorlar va xarajatlarni qisqartirishga e’tibor qaratadi. Shundan kelib chiqib, milliarder “Ozodlik radiosi” va “Amerika ovozi” soliqchilar pulini sarf qilayotganini aytgan.
“Ha, ularni yoping. Yevropa endi ozod (bo‘g‘uvchi byurokratiyani hisobga olmaganda). Ularni endi hech kim tinglayotgani yo‘q. Bu shunchaki o‘zi bilan gaplashayotgan aqldan ozgan radikal so‘lchilar bo‘lib, ular amerikaliklarning soliqlaridan yiliga 1 milliard dollarni sarf qilmoqda”, deb yozgan milliarder X sahifasida.
U avvalroq AQSH hukumati Politico, The New York Times (NYT) gazetalari va Associated Press (AP) agentliklarini moliyalashtirishni to‘xtatishini aytgandi. Bunga AP Davlat departamentidan 620 ming dollar, NYT Sog‘liqni saqlash vazirligi va ijtimoiy xizmatlardan “o‘nlab million dollar” olgani sabab qilib ko‘rsatilgan.
“Politico gazetasi demokratlar haqidagi ijobiy maqolalari uchun USAIDdan 8 million dollar olgan, degan AQSH prezidenti.
Oq uy moliyalashtirish USAID orqali amalga oshirilganini ma’lum qilgan. Politico bunga javoban “hech qachon davlat dasturlari yoki subsidiyalarining benefitsiari bo‘lmaganini” ta’kidlagan. Trampning qo‘shimcha qilishicha, “bu tarixdagi eng katta janjal bo‘lishi mumkin” va demokratlar “bundan qochib qutula olmaydi”.
Izoh (0)