Xitoyning uzoq g‘arbiy Shinjon mintaqasi AQSH sanksiyalariga qarshi turish va “Bir kamar, bir yo‘l” tashabbusi doirasidagi o‘z rolini mustahkamlash maqsadida Pokiston va Markaziy Osiyo davlatlari bilan yaqinroq aloqalar hamda transchegaraviy hamkorlikka intilmoqda.
South China Morning Post (SCMP) ga ko‘ra, Shinjon-Uyg‘ur muxtoriyatidagi Xitoy va Pokistonni bog‘laydigan yagona chegara o‘tish joyi Xunjerab porti 1-dekabrdan to‘liq yillik faoliyatini boshladi. Chegara punkti avvallari noqulay ob-havo tufayli dekabrdan martgacha yopilgan.
Sinxua davlat axborot agentligi ma’lumotlariga ko‘ra, joriy yilning aprel oyidan oktyabrigacha port orqali 11 mingdan ortiq transport vositasi va 40,9 ming tonna yuk o‘tgan, bu o‘tgan yilning shu davriga nisbatan mos ravishda 42,6 foizga va 72,7 foizga o‘sgan.
26-noyabr kuni Shinjon rasmiylari qo‘shni Qozog‘istonning Jetisu viloyatidagi hamkasblari bilan muvofiqlashtirish mexanizmi doirasida birinchi uchrashuv o‘tkazdi va transchegaraviy turizm bo‘yicha memorandum imzoladi.
Xitoy va Qozog‘iston o‘rtasidagi Xorgos porti yaqinida o‘tkazilgan uchrashuvda infratuzilma, bozorni tartibga solish, o‘simliklar va hayvonlar karantini, jinoyatchilikka qarshi birgalikda kurashish kabi mavzular ham ko‘rib chiqildi.
Hududda transchegaraviy hamkorlik markazi ham joylashgan — bu Xitoyning har qanday davlat bilan birinchi bu turdagi markazidir. Har ikki davlat fuqarolari vizasiz savdo qilish va ishbilarmonlik muzokaralarini olib borish uchun chegarani qamrab olgan markazga kirishlari mumkin. Har bir tashrif buyuruvchi markazdan kuniga 8000 yuan (1104 AQSH dollari) bo‘lgan bojsiz mahsulotlar bilan chiqib ketishi mumkin.
Uchrashuvda Shinjon gubernatori Erkin Tuniyaz mintaqa Jetisu bilan savdo, turizm, xavfsizlik va qishloq xo‘jaligi kabi sohalarda hamkorlikni yaxshilashni intiqlik bilan kutayotganini aytgan.
Shanxay Ijtimoiy fanlar akademiyasining Markaziy Osiyo bo‘yicha olimi Li Lifanga ko‘ra, “Xitoy G‘arb tomonidan biroz chetga surilgani sababli, unga Markaziy Osiyo davlatlari bilan aloqa o‘rnatish ijobiy natijalar beradi”.
Shinjonning bir qancha rasmiylari, jumladan Tuniyoz ham AQSH sanksiyalariga duch kelgan. 2021-yil oxirida AQSH Kongressi majburiy mehnat bilan ishlab chiqarilgan deb taxmin qilingan Shinjon mahsulotlarini import qilishni taqiqlovchi Uyg‘urlarning majburiy mehnatini oldini olish to‘g‘risidagi qonunni qabul qilgan edi.
Shinjon rasmiylari, shuningdek, Kanada, Buyuk Britaniya va Yevropa Ittifoqi tomonidan ham sanksiyalarga uchragan.
2020-yilda Xitoy Markaziy Osiyoning beshta davlati: Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston, Turkmaniston va O‘zbekiston bilan muloqot mexanizmini o‘rnatgan edi.
O‘shandan beri olti davlat TIV rahbarlari har yili uchrashib keladi. 1-dekabr kuni bo‘lib o‘tgan so‘nggi uchrashuvida ular logistika, savdo, sarmoya, tog‘-kon sanoati, qishloq xo‘jaligi va xavfsizlik kabi sohalarda hamkorlikni kengaytirishga kelishib oldi.
Li Shinjonni Xitoyning Markaziy Osiyo davlatlari bilan global savdoni yo‘lga qo‘yish bo‘yicha “Bir kamar, bir yo‘l” rejasi doirasida bog‘lovchi “ko‘prik” va “lokomotiv” deb taʼrifladi.
“Shinjonda ishlab chiqarilgan Xitoy mahsulotlari Markaziy Osiyoga bemalol yetib borishi mumkin”, dedi Li.
Shinjon hukumati maʼlumotlariga ko‘ra, mintaqa va Markaziy Osiyo davlatlari o‘rtasidagi umumiy import va eksport qiymati 2023-yilda 283,67 milliard yuanni tashkil etgan, bu o‘tgan yilga nisbatan 50 foizga ko‘p.
Shu bilan birga, Li Xitoy va Markaziy Osiyo davlatlari o‘rtasidagi iqtisodiy almashinuvlar tez rivojlanmasligidan ogohlantirgan, chunki har ikki tomon ham G‘arbning ikkinchi darajali sanksiyalaridan qochishga harakat qilmoqda.
“Donald Tramp lavozimga kirishar ekan, oldinda juda ko‘p noaniqliklar bo‘ladi”, deydi u.
Uning aniqlik kiritishicha, iqtisodiy aloqalarning to‘liq rivojlanishi Xitoy-AQSH munosabatlari yaxshilanganda va, ehtimol, Rossiya-Ukraina mojarosi tugashi bilan sodir bo‘lishi mumkin.
Izoh (0)