Тўлақонли уйқу, айниқса, болалар учун, соғлиқ ва организмнинг нормал фаолият юритишида жуда муҳимдир. Педиатр, болалар эндокринологи, тиббиёт фанлари номзоди Анастасия Синисина уйқу етишмаслиги иммунитет, вазн, кайфият ва билиш қобилиятига қандай таъсир қилиши ҳақида гапирди.
“Уйқу патологияси ҳамроҳ касалликларнинг пайдо бўлишига олиб келади. Уйқусизлик эмоционал бузилишлар, хотира, диққатни жамлаш қобилияти, реакция тезлигининг пасайишига ва ҳаттоки импотенсияга ҳам олиб келади. Уйқу биз уйғоқлик пайтимизда сарфлаган энергия ва кучларни қайта тўплашга ёрдам беради. Фақат уйқудан кейингина ўзимизни тўлақонли дам олгандек ҳис қиламиз. Уйқу нафақат ҳаётнинг давом этишини, балки унинг сифатини ҳам таъминлайди. Инсоннинг уйғоқ ҳолати тўлақонли амалга ошишига ёрдам беради”, деб огоҳлантирди мутахассис.
Унинг сўзларига кўра, уйқу муаммоси нафақат тиббий, балки ижтимоий жиҳатларга ҳам эга бўлиб, унинг аҳамиятини, айниқса, бизнинг давримизда баҳолаш қийин. Узоқ муддатли уйқу етишмаслиги ҳаёт сифатига салбий таъсир қилади: кулги ҳисси йўқолади, асабийлик, ёпиқлик, бир хил муаммолар ҳақида ўйлаш пайдо бўлиши ишончли тарзда исботланган. Атиги 4 соат уйқу етишмаслиги реакцияни 45 фоизга пасайтиради. Тўлақонли уйқу болаларда диққатни жамлаш ва гиперактивлик етишмовчилиги синдромининг намоён бўлишини камайтириши ва хулқ-атворини яхшилаши мумкин. Тахминан 20 дақиқа қўшимча уйқу боланинг мактабдаги ўқишини яхшилайди.
“1 ёшдан 3 ёшгача бўлган болалар кунига камида 11 соат, 3 ёшдан 6 ёшгача бўлган болалар кунига камида 10 соат, 6 ёшдан 13 ёшгача бўлган болалар кунига камида 9 соат, 13 ёшдан 17 ёшгача бўлган болалар кунига камида 8 соат ухлаши керак”, деб таъкидлади педиатр.
У, шунингдек, уйқунинг маълум фазаларга бўлинишига эътибор қаратди: тез ва секин уйқу фазалари мавжуд. Секин уйқу фазаси ўз навбатида учта алоҳида босқичга бўлинади. Ҳар бир тунда инсон тез ва секин уйқу фазаларининг барча босқичларидан ўтади ва кейин ҳар бир уйқу цикли яна такрорланади. Тўлиқ “айлана” одатда тахминан 2 соат давом этади. Бир тунда инсон 4-6 та циклдан ўтади.
Педиатрия ва болалар эндокринологияси нуқтайи назаридан энг муҳими секин уйқунинг учинчи босқичидир, чунки айнан шу вақтда бола организмида тўғри ўсиш ва ривожланиш учун зарур бўлган гормонлар ишлаб чиқарилади. Биринчи навбатда бу ўсиш гормонидир. Ўсиш гормони (соматотропин) боланинг ўсиши ва ривожланишига кўп қиррали таъсир кўрсатади: чизиқли ўсишга ёрдам беради, кучли анаболик (ҳужайралар, тўқималар ва мушак тузилмаларининг тезлашуви, шаклланиши ва янгиланиши) ва антикатаболик (тўқималарнинг бузилиш жараёнларини секинлаштиришга қаратилган ҳаракат) таъсирига эга, оқсил синтезини кучайтиради ва унинг парчаланишини тўхтатади, тери ости ёғининг тўпланишини камайтиришга, ёғнинг эришини кучайтиришга ва мушак массасининг ёғга нисбатида ошишига ёрдам беради, углевод алмашинувига таъсир қилади, суяк тўқимаси томонидан кальцийнинг сўрилишини кучайтиради (тўғридан тўғри суяк зичлигига таъсир қилади).
Ва бу ерда, шифокорнинг сўзларига кўра, бир “лекин” бор. Ўсиш гормони ўз концентрациясининг максимал даражасида соат 23:00 дан 01:00 гача ишлаб чиқарилади. Агар бола соат 22:00 дан кейин ухлашга ётиб қолса, у соматотропиннинг максимал ишлаб чиқарилиш даврида секин уйқунинг учинчи босқичларининг зарур миқдоридан ўтмайди. Ўсиш гормони жуда “инжиқ” эканлигига аҳамият бериш керак: у уйқудан олдин овқатланишни (идеал ҳолда уйқудан 2-3 соат олдин) ёқтирмайди, соат 18:00 дан кейин рационда осон ҳазм бўладиган углеводлар (ширинликлар, печене, шакар ва ҳоказо) бўлса, пасаяди.
“Шунинг учун агар болангиз вазн ола бошлаган ва тез-тез касалликка чалинаётган бўлса, ўсишни тўхтатган ёки бир йилда ўсиш тезлиги пасайган бўлса, ўқишдаги баҳолари пасайган бўлса ва ҳоказо, аввало, боланинг режимини нормаллаштиринг (айниқса, уйқудан 2 соат олдин барча гаджетлар, телефонлар, телевизорларни берманг, чунки бу уйқудан олдинги қўзғалувчанлик жараёнларининг ривожланишига олиб келади ва уйқуга кетиш жараёнини бузади) ва патологик жараёнларни ўз вақтида тузатиш учун болалар эндокринологига албатта мурожаат қилинг. Тез уйқу фазасида бола максимал даражада қаттиқ ухлайди”, деб таъкидлади мутахассис.
Агар бола тушида юрса ёки тез-тез тушида қўрқса, бақириб уйғонса, демак, тез уйқу фазаси бузилган. Бу ҳолда шифокор тушда ЭЕГ ўтказиш ва уйқу бузилишининг сабабларини ўз вақтида аниқлаш, жараённинг сурункали ҳолга ўтишига ва олдини олиш мумкин бўлган турли касалликларнинг ривожланишига йўл қўймаслик учун невропатологга мурожаат қилишни тавсия этади.
Изоҳ (0)