“Болаларда кўз касалликлари йилдан йилга ортиб бормоқда” — офталмолог

Офталмолог Ҳикматулло Содиқовнинг “Дарё” мухбирига берган интервьюсида айтишича, ҳозирги пайтда болаларда кўз билан боғлиқ муаммолар йилдан йилга ошиб боряпти. Буни клиникага кўрикка келаётган беморлар сонидан ҳам яққол сезиш мумкин. Кузатувларга кўра, мактаб ёшидаги болаларда энг кўп миопия, гиперметропия, астигматизм, ғилайлик ва кўздаги шамоллаш каби касалликлари учрамоқда.

Шифокорнинг алоҳида таъкидлашича, мактаб ёшидаги болаларнинг аксари кўрикка кеч келади ва уларга даволаниш учун етарлича шароит, муҳит яратиб берилмаслиги ортидан касаллик янада авж олади. Қуйида болаларда кўз касалликларини аниқлаш ва унга қарши курашишда қандай жиҳатларга эътибор қаратиш бўйича офталмолог Ҳикматулло Содиқов тавсиялар бериб ўтди.

Қандай билиш мумкин?

Яхши ўқитувчи жуда сезгир бўлади. Болани дарсларга улгурмаслиги ёки хулқидаги ўзгаришлар эътиборсиз қолмаслиги лозим. Бу кўп нарсадан далолат беради.

Бола узоқни яхши кўрмаса, доскани ёнига бориб кўришга ҳаракат қилади. Ёнидаги ўртоғидан ёки дугонасидан сўраб кўчира бошлайди. Бола кўзини сиқиб ёки ён томондан қараши, камдан-кам ҳолатларда (чунки бола кўпчилик ичида, айниқса, бегоналарга ўз камчилигини айтишга уялади) “узоқни яхши кўрмайман” деб айтганида унинг кўзида муаммо борлигини сезиш мумкин. Агар ўқитувчилар болада шунақанги ҳолатларни кўрса, албатта, ота-онасига айтиши керак. Ота-оналар эса зудлик билан кўз шифокорига мурожаат қилиб, муаммони аниқлаши лозим.

Бола телевизорни ёнига бориб қарайди. Одатда ота-она “Болам, узоқдан бориб кўр, кўзингга зарар қилади” деб айтади, қўяди. Лекин бола барибир ёнига бориб кўради ва кўзини сиқиб қарайди.

Юқоридаги ҳолатлар кузатилса, кўр даражасини аниқлашнинг энг оддий усули — узоқдан туриб болага ҳарфларни аввал икки кўзи билан, кейин навбати билан бир кўзни ёпиб ўқитганда кўп нарса аён бўлади.

Баъзи болалар битта кўзи яхши кўрганлиги ҳисобига иккинчи кўздаги муаммони сезиш қийин, чунки бола буни табиий ҳол деб ўйлайди. Бу кўпчиликда кўз шифокорига кеч мурожаат қилишга олиб келади. Ўқитувчимиз ва ота-оналардан илтимосим шуки, болага ниҳоятда эътиборли бўлинг. Уларнинг ҳар бир ёшида ўзига хос ўзгаришлар кузатилиб туради. Баъзида бешинчи ёки тўртинчи синфда, ҳатто ўнинчи синфгача болалардаги ҳолатни ота-оналар сезмайди.

Бола кўзойнакдан уялмасин

Боланинг кўзларида хиралик борлиги маълум бўлса, бунга тўғри кўзойнак танлаш энг муҳим жиҳат. Баъзи беморларда узоқни кўришда хиралик бўлса, баъзиларида яқинни кўришда хиралик бўлади. Баъзиларида эса ҳам узоқни, ҳам яқинни кўришда муаммо кузатилади. Бундай ҳолатда кўзойнакни тўғри танлаш лозим.

Шифокор болага мунтазам кўзойнак тақиши кераклиги буюрдими, уни бунга руҳан тайёрлаб, кузатиб бориш лозим. Унга ҳаммасини асталик билан тушунтириб, “Ҳозир сенга кўзойнак тақамиз, бу билан кўришининг яхшилаб беради” деб туриш керак. Болага қизиқ бўлган, масалан, қуёшда қораядиган кўзойнаклар бериш мумкин. Бошқа болалар олдида уялмайдиган қилиб, чиройлироқ кўзойнаклар танлаш янада муҳим. Иложи бўлса, ота ёки она бола билан биргаликда кўзойнак тақиши керак. Ота-онанинг кўзида муаммо бўлмаса ҳам, кўзойнакка нол ойнак қўйиб тайёрлатиш мумкин. Шунда бола ўзини уйдаги муҳитга мослашади ва кўзойнак тақиб юришга одатланиши осон кечади.

Яна бир аҳамиятли жиҳати атрофдагилар ва ўқитувчиларнинг кўзойнак таққан болага муносабати. Масалан, қариндошларнинг болалари ҳам кўзойнак таққан болага илиқ муносабатда бўлишини таъминлаш зарур. Бунда атрофдагилар оддий ҳолат деб қабул қилишлари, кўзойнакка ортиқча урғу бермаслиги ва буни болаларига ҳам ўргатиши мақсадга мувофиқ. Ҳатто қўни-қўшниларнинг ҳам озгина бўлса ҳам ёмон гап-сўзлари болани руҳиятига кучли таъсир қилиши мумкин.

Боланинг энг кўп мулоқот қиладиган жойим — мактаб. Ўқитувчилар кўзойнак тақадиган бола билан бошқа болалар ўртасидаги тенгликни ўзи хатти-ҳаракатлари билан кўрсатиб бериши керак. Болага шундай муҳит бўлсинки, у уйидан кўзойнай тақиб чиқиб кетиб, уни йўлда ёки кўчада, мактабда бошқалардан уялиб ечиб юрмасин.

Телефономания

Болалар узоқ муддат телефондан фойдаланяпти. Бу кўзга зарарли эканлигини биламиз. Гаджетлар таъсирида кўзда спазм, аккомодация ва астигматизм, кўзни хиралашиши, миёпияларнинг кучайиши, қуруқлик синдроми каби касалликлар келиб чиқмоқда. Лекин боланинг қўлидан телефонни олиб қўя олмаяпмиз. Мажбурлаш билан бирор нарсага эришиб ҳам бўлмайди, албатта. Бир жиҳатдан, бу табиий ҳам, давр шундай. Демак мослашиш ва мослаштириш керак.

Назаримда, энг яхши ечим — болани дарс билан, спорт машқлари билан кўпроқ банд қилиш. Шунингдек, болани сайрга олиб чиқиш ва ота-оналарнинг болага кўпроқ вақтини ажратиши телефоманиядан қутилишга ёрдам беради. Шундай қилинса, бола секин-аста гаджетлардан узоқлашади.

Машқлар

Стол тенниси ўйнаш кўзни ҳаракатлантириб, тўқималардаги қон айланишини яхшилайди. Кўзгуга ёки дераза ойнасига битта нуқтача ёпиштириб, бола унга яқин-узоқдан қараб машқ қилиши ҳам жуда фойдали. Кўзни тўлиқ, айланма, тепа-паст ҳаракатлантириш ва кучли қисиб очиш ҳам жуда фойдали.