Charchoq, suyaklardagi og‘riq va yomon uyqu — bu shunchaki stress emas. D vitamini haqida ko‘pincha qishda — quyosh va quvvat kam bo‘lgan paytda eslanadi. Biroq uning yetishmovchiligi yil davomida kuzatilishi va sog‘liqqa tasavvur qilinganidan ko‘ra kuchliroq taʼsir ko‘rsatishi mumkin. Muammo shundaki, alomatlar oddiy — ko‘pchilik ularni charchoq, stress yoki yosh bilan bog‘laydi. Quyida eʼtibor qaratishga arzigulik D vitamini tanqisligining 9 ta keng tarqalgan belgisini to‘pladik.

1. Yetarlicha uxlasangiz ham, doimiy charchoq

Sakkiz soat uxlasangiz ham, lekin ertalabdan charchab uyg‘onasizmi? Organizm D vitaminining kerakli darajasisiz aytarli “ishga tushmaydi”. U hujayra darajasidagi energiya almashinuvida ishtirok etadi — energiya ishlab chiqaradigan mitoxondriya organellalari faoliyatini boshqaradi. U yetishmasa, odam sog‘lom turmush tarzini olib borsa ham, o‘zini limon kabi siqib tashlagandek his qilishi mumkin.

2. Mushak tortishishlari, titrashlar va holsizlik

D vitamini tanqisligi qondagi kalsiy miqdoriga taʼsir ko‘rsatadi. Natijada mushaklar beqaror ishlashi mumkin: qovoqlar, barmoqlarda titrash, oyoqlarda bo‘shashganlik hissi yoki hatto kechasi mushak tortishishlari paydo bo‘ladi. Bu, ayniqsa, keksa odamlarda yaqqol seziladi — ularga past stuldan turish yoki zinapoyadan ko‘tarilish qiyinroq bo‘ladi.

3. Suyak va bo‘g‘imlardagi xuddi jarohatlangandek og‘riqlar

Agar belingiz va bo‘g‘imlaringiz og‘risa yoki oyoqlaringiz zirqirasa-yu, rentgen tekshiruvi normal bo‘lsa, bu D vitamini yetishmovchiligi belgisi bo‘lishi mumkin. U kalsiyning so‘rilishiga va suyak to‘qimasining mustahkamlanishiga yordam beradi. Usiz suyaklar mo‘rt, qobig‘i esa taʼsirchan bo‘lib qoladi, bu esa surunkali og‘riqlarga olib keladi.

4. Tez-tez shamollash va virusli kasalliklar

D vitamini immunitet tizimiga faol taʼsir ko‘rsatadi — u viruslar va bakteriyalarga qarshi kurashadigan antimikrob peptidlar ishlab chiqarilishini rag‘batlantiradi. Agar yiliga to‘rt martadan ko‘proq kasal bo‘lsangiz va O‘RVIni og‘ir o‘tkazsangiz, muammo faqat immunitetda emas, balki D vitamini darajasida ham bo‘lishi mumkin.

5. Kayfiyatning tushishi, xavotirlanish va hatto tushkunlik

Tadqiqotlar D vitamini yetishmovchiligi va ruhiy-hissiy holatning buzilishi o‘rtasidagi bog‘liqlikni tasdiqlaydi. Bu vitamin “baxt gormoni” deb ataladigan serotonin sintezida ishtirok etadi. U yetishmasa, odam jahldor, xavotirli, loqayd bo‘lib qoladi, motivatsiyasi pasayadi. Baʼzida belgilar mavsumiy tushkunlikka o‘xshab ketadi.

6. Bosh terisining ko‘p terlashi

Bu eng aniq bo‘lmagan, ammo ko‘rsatma beruvchi belgi. Agar bosh teringiz hatto normal haroratda va jismoniy zo‘riqishsiz ham tez-tez terlasa — D vitamini darajasini tekshirish kerak. Ilgari bu hatto chaqaloqlarda bilvosita belgilardan biri sifatida qo‘llanilgan.

7. Soch to‘kilishi va yaralarning sekin bitishi

D vitamini hujayra bo‘linishi va to‘qimalarning tiklanish jarayonlarida ishtirok etadi. Uning yetishmasligi soch o‘sishi va teri regeneratsiyasiga taʼsir qilishi mumkin. Agar kichkina yaralar ham haftalab bitmasa va sochlar odatdagidan ko‘proq to‘kilsa, buning sababi shampunda emas, balki ozuqa moddalarining yetishmasligida bo‘lishi mumkin.

8. Xotira va diqqatni jamlash muammolari

O‘zingizni unutuvchan his qilyapsizmi, vazifalarga diqqatni jamlash qiyinlashyaptimi, miyangiz esa “tuman ichida”dek tuyulyaptimi? D vitamini darajasi kognitiv funksiyalarga ham taʼsir ko‘rsatadi. Uning retseptorlari bosh miyada, ayniqsa, diqqat, o‘rganish va xotira uchun masʼul bo‘lgan qismlarda mavjud. Xavf guruhiga keksalar va quyoshsiz xonada uzoq vaqt ishlaydigan kishilar kiradi.

9. Suyak mo‘rtligi, sinish xavfi va osteoporoz

D vitaminisiz kalsiy shunchaki so‘rilmaydi — sutni litrlab ichsangiz ham, suyaklar zaiflashadi. Kattalarda bu osteomalyatsiya — suyaklarning yumshashi ko‘rinishida namoyon bo‘lishi mumkin. O‘tkazib yuborilgan hollarda osteoporoz rivojlanadi. Bolalarda D vitamini yetishmasligi raxit kasalligiga olib kelishi mumkin.

Nima qilish kerak?

• 25(OH)D uchun qon tahlilini topshirish. 30 dan 50 ng/ml gacha bo‘lgan daraja meʼyor hisoblanadi. 20 dan past bo‘lgan ko‘rsatkich — taqchillikni bildiradi.
• Quyoshga chiqish — ochiq yuz va qo‘llarni kuniga 10-30 daqiqa (SPF kremisiz) quyoshga tutish tanaga D vitaminini mustaqil ravishda ishlab chiqarish imkonini beradi.
• Ratsionga qo‘shing: yog‘li baliq (losos, tunets, sardina), tuxum sarig‘i, mol jigari, D vitamini bilan boyitilgan mahsulotlar.
• Shifokor tavsiyasiga ko‘ra qo‘shimchalar qabul qilish. Tahlilsiz boshlamaslik kerak — ortiqcha miqdorda D vitamini zaharli bo‘lishi mumkin.

Agar o‘zingizda ushbu alomatlarning kamida 3-4 tasini sezsangiz, bu vahimaga tushish uchun sabab emas, lekin sog‘lig‘ingizni tekshirtirish uchun jiddiy asos bo‘ladi. D vitamini tanqisligini bartaraf etish mumkin, ammo buning uchun avvalo uni bilishingiz kerak. Shuning uchun tanangiz bergan signallarni eʼtiborsiz qoldirmaslik maqsadga muvofiqdir.