Чарчоқ, суяклардаги оғриқ ва ёмон уйқу — бу шунчаки стресс эмас. D витамини ҳақида кўпинча қишда — қуёш ва қувват кам бўлган пайтда эсланади. Бироқ унинг етишмовчилиги йил давомида кузатилиши ва соғлиққа тасаввур қилинганидан кўра кучлироқ таъсир кўрсатиши мумкин. Муаммо шундаки, аломатлар оддий — кўпчилик уларни чарчоқ, стресс ёки ёш билан боғлайди. Қуйида эътибор қаратишга арзигулик D витамини танқислигининг 9 та кенг тарқалган белгисини тўпладик.

1. Етарлича ухласангиз ҳам, доимий чарчоқ

Саккиз соат ухласангиз ҳам, лекин эрталабдан чарчаб уйғонасизми? Организм D витаминининг керакли даражасисиз айтарли “ишга тушмайди”. У ҳужайра даражасидаги энергия алмашинувида иштирок этади — энергия ишлаб чиқарадиган митохондрия органеллалари фаолиятини бошқаради. У етишмаса, одам соғлом турмуш тарзини олиб борса ҳам, ўзини лимон каби сиқиб ташлагандек ҳис қилиши мумкин.

2. Мушак тортишишлари, титрашлар ва ҳолсизлик

D витамини танқислиги қондаги кальций миқдорига таъсир кўрсатади. Натижада мушаклар беқарор ишлаши мумкин: қовоқлар, бармоқларда титраш, оёқларда бўшашганлик ҳисси ёки ҳатто кечаси мушак тортишишлари пайдо бўлади. Бу, айниқса, кекса одамларда яққол сезилади — уларга паст стулдан туриш ёки зинапоядан кўтарилиш қийинроқ бўлади.

3. Суяк ва бўғимлардаги худди жароҳатлангандек оғриқлар

Агар белингиз ва бўғимларингиз оғриса ёки оёқларингиз зирқираса-ю, рентген текшируви нормал бўлса, бу D витамини етишмовчилиги белгиси бўлиши мумкин. У кальцийнинг сўрилишига ва суяк тўқимасининг мустаҳкамланишига ёрдам беради. Усиз суяклар мўрт, қобиғи эса таъсирчан бўлиб қолади, бу эса сурункали оғриқларга олиб келади.

4. Тез-тез шамоллаш ва вирусли касалликлар

D витамини иммунитет тизимига фаол таъсир кўрсатади — у вируслар ва бактерияларга қарши курашадиган антимикроб пептидлар ишлаб чиқарилишини рағбатлантиради. Агар йилига тўрт мартадан кўпроқ касал бўлсангиз ва ЎРВИни оғир ўтказсангиз, муаммо фақат иммунитетда эмас, балки D витамини даражасида ҳам бўлиши мумкин.

5. Кайфиятнинг тушиши, хавотирланиш ва ҳатто тушкунлик

Тадқиқотлар D витамини етишмовчилиги ва руҳий-ҳиссий ҳолатнинг бузилиши ўртасидаги боғлиқликни тасдиқлайди. Бу витамин “бахт гормони” деб аталадиган серотонин синтезида иштирок этади. У етишмаса, одам жаҳлдор, хавотирли, лоқайд бўлиб қолади, мотивацияси пасаяди. Баъзида белгилар мавсумий тушкунликка ўхшаб кетади.

6. Бош терисининг кўп терлаши

Бу энг аниқ бўлмаган, аммо кўрсатма берувчи белги. Агар бош терингиз ҳатто нормал ҳароратда ва жисмоний зўриқишсиз ҳам тез-тез терласа — D витамини даражасини текшириш керак. Илгари бу ҳатто чақалоқларда билвосита белгилардан бири сифатида қўлланилган.

7. Соч тўкилиши ва яраларнинг секин битиши

D витамини ҳужайра бўлиниши ва тўқималарнинг тикланиш жараёнларида иштирок этади. Унинг етишмаслиги соч ўсиши ва тери регенерациясига таъсир қилиши мумкин. Агар кичкина яралар ҳам ҳафталаб битмаса ва сочлар одатдагидан кўпроқ тўкилса, бунинг сабаби шампунда эмас, балки озуқа моддаларининг етишмаслигида бўлиши мумкин.

8. Хотира ва диққатни жамлаш муаммолари

Ўзингизни унутувчан ҳис қиляпсизми, вазифаларга диққатни жамлаш қийинлашяптими, миянгиз эса “туман ичида”дек туюляптими? D витамини даражаси когнитив функцияларга ҳам таъсир кўрсатади. Унинг рецепторлари бош мияда, айниқса, диққат, ўрганиш ва хотира учун масъул бўлган қисмларда мавжуд. Хавф гуруҳига кексалар ва қуёшсиз хонада узоқ вақт ишлайдиган кишилар киради.

9. Суяк мўртлиги, синиш хавфи ва остеопороз

D витаминисиз кальций шунчаки сўрилмайди — сутни литрлаб ичсангиз ҳам, суяклар заифлашади. Катталарда бу остеомаляция — суякларнинг юмшаши кўринишида намоён бўлиши мумкин. Ўтказиб юборилган ҳолларда остеопороз ривожланади. Болаларда D витамини етишмаслиги рахит касаллигига олиб келиши мумкин.

Нима қилиш керак?

• 25(OH)D учун қон таҳлилини топшириш. 30 дан 50 нг/мл гача бўлган даража меъёр ҳисобланади. 20 дан паст бўлган кўрсаткич — тақчилликни билдиради.
• Қуёшга чиқиш — очиқ юз ва қўлларни кунига 10-30 дақиқа (SPF кремисиз) қуёшга тутиш танага D витаминини мустақил равишда ишлаб чиқариш имконини беради.
• Рационга қўшинг: ёғли балиқ (лосос, тунец, сардина), тухум сариғи, мол жигари, D витамини билан бойитилган маҳсулотлар.
• Шифокор тавсиясига кўра қўшимчалар қабул қилиш. Таҳлилсиз бошламаслик керак — ортиқча миқдорда D витамини заҳарли бўлиши мумкин.

Агар ўзингизда ушбу аломатларнинг камида 3-4 тасини сезсангиз, бу ваҳимага тушиш учун сабаб эмас, лекин соғлиғингизни текширтириш учун жиддий асос бўлади. D витамини танқислигини бартараф этиш мумкин, аммо бунинг учун аввало уни билишингиз керак. Шунинг учун танангиз берган сигналларни эътиборсиз қолдирмаслик мақсадга мувофиқдир.