Gilos sog‘liq uchun foydami yoki zarar?

Gilos nafaqat mazali, balki organizm uchun juda foydali, shu bilan birga past kaloriyaga ega mevadir. Qushlarning bu rezavorga bo‘lgan muhabbati tufayli gilosni qush gilosi deb ham atashadi.

Oziq-ovqat sifatida gilosning paydo bo‘lish tarixi

Gilos eramizdan taxminan 8000 yil oldin Yevropada mashhur bo‘lgan. Nomning kelib chiqishi rimliklar bilan bog‘liq. Ular Kerasunt shahri yaqinida gilosni topgan va rezavorni “kerasunt mevasi” — cerasi deb atadilar. Keyinchalik boshqa tillarda tovush jihatdan o‘xshash hosilalar, jumladan, inglizcha cherry va ruscha “chereshnya” paydo bo‘ldi.

Bu rezavor mevaning urug‘ida yog‘ bo‘lib, u sanoatda ishlatiladi, efir moyi esa likyorlar va parfyumeriya kompozitsiyalarini tayyorlashda qo‘llaniladi. Daraxt po‘stlog‘i va ildizidan mato hamda junni bo‘yashda foydalanilgan.

Gilosning tarkibi va kaloriyasi

Gilos olchaga qaraganda shirinroq tuyulsa-da, unda kaloriya kamroq. Rezavor meva tarkibida qand, organik kislotalar, ko‘plab vitaminlar (C, A, B1, B2, E, PP), shuningdek, flavonoidlar mavjud.

100 g uchun kaloriya miqdori 52 kkal:

• oqsillar 1,1 g
• yog‘lar 0,4 g
• uglevodlar 10,6 g
• Gilosning foydasi

Gilosda C vitamini yuqori — atigi 100 gramm bu rezavor organizmning kunlik ehtiyojining 20 foizini qoplaydi. Gilos barglarida C vitamini yanada ko‘proq bo‘lib, ular qo‘shilgan choy shamollashda foydali bo‘ladi.

Gilos tarkibidagi kletchatka ovqat hazm qilishga yordam beradi, foydali bakteriyalarni oziqlantiradi, shu bilan birga mikroflorani normallashtiradi va ich qotishiga qarshi kurashadi. Kletchatka miqdori bo‘yicha gilos anʼanaviy ravishda yetakchi hisoblangan o‘rikdan oldinda turadi. Gilos vaznini nazorat qiluvchilar uchun qomatga katta zarar yetkazmaydi, chunki u nisbatan past kaloriyaga ega.

Gilosda flavonoidlar — antotsianlar ko‘p. Bu moddalar o‘simliklarga qizil va ko‘k rang beradi, gilos ular bilan juda to‘yingan. Antotsianlar o‘simliklarni ultrabinafsha nurlardan himoya qilish uchun zarur, ko‘p miqdorda antotsianlarni isteʼmol qilish esa surunkali kasalliklarning rivojlanish xavfini kamaytiradi. Shuningdek, ular hujayralarni erkin radikallardan himoya qilish orqali hujayralarning oksidlanish stressiga qarshi kurashadi.

Gilos tarkibida kaliy ko‘p bo‘lib, u yurak mushaklarini mustahkamlaydi, tomir urishini meʼyorlashtiradi. Ushbu rezavor tarkibidagi kumarinlar qon ivishiga to‘sqinlik qiladi va tromboz xavfini kamaytiradi.

Gilosning zarari

— Gilos juda foydali mahsulot, shunga qaramay, unga allergiyasi bo‘lganlar ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo‘lishlari kerak. Qandli diabet va gastrit zo‘raygan bemorlarga gilos isteʼmol qilishdan voz kechish tavsiya etiladi.

Gilosning pazandalikda qo‘llanilishi

Bu rezavor mayin shirin taʼmga ega bo‘lib, yangi va qayta ishlangan holda turli xil taomlar uchun juda mos keladi. Gilos olcha kabi xushbo‘y bo‘lmasa-da, u kattaroq va shaklini yaxshiroq saqlaydi.

Gilosli toblama

Yozgi yengil kechki ovqat sifatida dasturxonga tortish mumkin.

Buning uchun kichikroq (20 sm) yoki shisha va sopol qolipdan foydalanish mumkin (shunda tagiga pergament to‘shaladi).

Tvorog, tuxum, shakar va tuzni blenderda yoki qo‘lda bir xil massa bo‘lguncha aralashtiring. Danaklaridan tozalangan gilosni kraxmal bilan aralashtirib, yog‘ surtilgan qolipga yarimta tvorog, keyin yarimta gilos solinadi. Ustiga qolgan tvorog, yana gilos va smetana solinadi.

180 darajada qizdirilgan gaz pechida 40-50 daqiqa davomida pishirib oling. Sovitib, muzlatgichga qo‘ying va bir necha soatdan keyin dasturxonga tortiladi.

Gilosli galeta

Qarsildoq urvoqli xamir va ko‘p miqdorda shirali nachinka

Sariyog‘ eritiladi. Un bilan shakar (25 g), tuz, qabartma aralashtiriladi. So‘ng suv qaynatiladi, un solinadi, yog‘ qo‘shiladi va tezda xamir qoriladi. Agar qo‘lga yopishsa, yana ozgina un qo‘shing. Shar shaklida o‘rab, sovutgichga qo‘yamiz. Bu vaqtda gilos danagidan tozalanadi.

Xamirni olib, pergament varag‘iga juda yupqa qilib yoyamiz. Aylananing o‘rtasiga chetidan 5-10 sm uzoqlikda gilos qo‘yiladi. Mevaga bir qoshiq shakar sepiladi, chetlari o‘raladi, gilosning bir qismi yopiladi. O‘rtasi ochiq qoladi. 180 darajada 35 daqiqa davomida pishiriladi.

Gilosni qanday tanlash va saqlash mumkin

Gilosni mahsulotlarning laboratoriya nazorati o‘tkaziladigan yirik bozorlardan sotib olgan maʼqul. Yaxshi gilosning po‘sti silliq, yaltiroq, dog‘siz bo‘ladi. Xiralik, ezilgan joylar va achchiq hid rezavorning eskirib qolganidan darak beradi. Mevalarning yashil bandlari saqlanib qolgani maʼqul — bunday gilos yangi bo‘ladi va uzoq saqlanadi.

Gilos rangi, naviga qarab har xil — sariq, pushti va to‘q qizil bo‘ladi. Ikkinchisi odatda eng shirin va to‘yimli taʼmga ega. Gilos mavsumi may oyining oxiri iyun oyining o‘rtalari bo‘lib, bu vaqtda rezavorlar eng foydali va mazali bo‘ladi.

Gilos muzlatgichda bandi olib tashlanmagan holda, qog‘oz xaltachada 10 kungacha saqlanib, faqat bevosita isteʼmol qilishdan oldin yuviladi.

Ommabop savol-javoblar

Bir kunda qancha gilos yeyish mumkin?

Isteʼmol qilishning eng yaxshi varianti daraxtdan olingan yangi rezavorlardir, lekin ular albatta oldindan yuvilgan bo‘lishi kerak. Gilos — birinchi navbatda desert, shuning uchun uni ovqatdan keyin yegan ma’qul.

Optimal miqdor — kuniga 200-300 gramm rezavor meva. Gilosni ko‘p isteʼmol qilsangiz, diareya va ichaklarda gaz paydo bo‘lishi kabi muammolar yuzaga kelishi mumkin.

Gilos nimasi bilan xavfli bo‘lishi mumkin?

Kaloriyasi kam bo‘lishiga qaramay, gilosda shakar juda ko‘p, shuning uchun diabetga chalinganlar undan ehtiyot bo‘lishlari kerak.
Homilador va emizikli onalar gilos isteʼmolini biroz cheklashlari kerak: kuniga 100-150 gramm gilos yetarli bo‘lib, allergiya xavfini kamaytiradi. Aks holda allergik reaksiya yuzaga kelishi ehtimoli bor.

Och qoringa gilos yeyish mumkinmi?

Bu mevalarni och qoringa yeyish maqsadga muvofiq emas, chunki nonushta to‘laqonli va oqsillar, yog‘lar hamda uglevodlardan iborat bo‘lishi kerak. Gilos nonushtaga kichik qo‘shimcha bo‘lishi mumkin. Masalan taomlanish paytida, tvorog bilan birga, ozgina gilos sog‘lom odamlarga zarar qilmaydi.