Shahzoda Mustafoning qatl etilishi mavzusi hanuzgacha qizg‘in munozaralarga sabab bo‘lmoqda. “Muhtasham yuz yil” serialida uning o‘limida Xurram va Rustam posho aybdor qilib ko‘rsatiladi. Biroq chuqurroq nazar tashlab, tarixchilarning, jumladan, Ilber Ortayli fikriga quloq solinsa, Mustafoning o‘zi ham sulton sodiqligiga shubha uyg‘otadigan ko‘plab harakatlar qilganini ko‘rish mumkin. Sulaymonning bunday dahshatli qarorga kelishiga undagan sabablar ko‘p bo‘lgan.
Tashqi ko‘rinish qoidalarini buzish
Shahzoda hali sandjoqqa tayinlanmasidan oldin soqol qo‘yishni boshlagan. Keyinchalik esa soqolini shunchalik o‘stirganki, tashqi ko‘rinishidan sultonga o‘xshab qolgan. Usmoniylar imperiyasida bu hokimiyatga tajovuz sifatida qabul qilinardi. Soqol — podshohlik ramzi edi, saroy doirasida bunday harakatlar kechirilmagan.
Shahzodaning haddan ortiq ko‘p xotin olishi
Tarixchilar ishonch bilan aytishadi: Mustafoning kamida o‘n nafar xotini bo‘lgan. U har yoqqan qiz bilan nikohdan o‘tgan, keyin esa ularga bo‘lgan qiziqishi tezda so‘ngan. Taxt vorisi uchun bunday xatti-harakatlar qoralangan. Hatto sultonning o‘zi ham buni haddan tashqari va mas’uliyatsiz ish deb atagan.
Sulton buyrug‘ini mensimaslik
Mustafo o‘ziga ortiqcha erkinlik berardi: sultondan ijozat olmasdan dengizga chiqardi, o‘zboshimchalik bilan odamlarni qatl etardi, sulton roziligisiz turmush qurardi. Serialda bu to‘qnashuv ochiq ko‘rsatilgan: “Har safar kechirim so‘raysan — lekin xatolarni takrorlaysan”, deydi Sulaymon o‘g‘liga.
Elchilar bilan yashirin uchrashuvlar
Mustafo uchrashuvlar nizomini buzgan: elchilarni otasidan yashirincha qabul qilgan, muzokaralar nima haqida bo‘lganini sultonga xabar bermagan. Bu esa mustaqil siyosat yuritishga tayyorgarlik, hattoki isyonga urinish sifatida ko‘rilgan. Sulaymon uchun hamma narsadan xabardor bo‘lish muhim edi, sirlar esa unda xavotir uyg‘otardi.
Yanicharlarning qo‘llab-quvvatlashi
Yanicharlar Mustafoni kelajakdagi hokim sifatida ko‘rishgan va shahzodani otasini hokimiyatdan ag‘darishga undashgan. Armiya bilan haddan tashqari yaqin aloqalar esa to‘g‘ridan to‘g‘ri tahdid sifatida qabul qilingan. Sulaymon esa dono sulton sifatida anglagan: ochiq to‘qnashuv yuz bersa, boshqa vorislar ham bu kurashga qo‘shiladi va bu imperiya uchun halokatli bo‘ladi. Shu sababli Sulaymon avvalo sulton sifatida ish ko‘rishni lozim topgan. Shahzoda Mustafoning qatl etilishi katta fojia bo‘lgan bo‘lsa-da, Sulaymon nazarida bu mamlakatdagi tartibni saqlash va fuqarolar urushining oldini olish uchun zarur chora hisoblangan.
Izoh (0)