Uch marta turmush qurgan va o‘g‘li bo‘lmagan: Xadicha sultonning real hayotdagi taqdiri qanday kechgan?

“Muhtasham yuz yil” seriali tarixiy jihatdan yuz foiz aniq va real voqealar asosida yaratilmagani ma’lum. Undagi hikoyalarning ko‘p qismi rejissyorlar tomonidan o‘ylab topilgan. Ekranda aks ettirilgan saroydagi muhit 16-asrda Usmonlilar imperiyasi hayotidagi haqiqiy an’ana va turmush tarzidan keskin farq qiladi. Shunday nomuvofiqliklardan biri Xadicha sulton obrazi bilan bog‘liq.

“Muhtasham yuz yil”dagi Xadicha

Mashhur serialda Xadicha sulton Sulaymonning kenja va eng sevimli singlisi sifatida ko‘rsatilgan. U 16 yoshida sulton Salimning yaqin xizmatkorlaridan biri Iskandar poshoga turmushga chiqqan. Ularning yoshidagi farq taxminan 30 yil bo‘lgan. To‘ylaridan bir necha yil o‘tgach, Xadicha beva qolgan. Bu vaqtga kelib, uning yagona akasi taxtga o‘tirgan va Xadicha onasi Volida bilan poytaxtga ko‘chib o‘tgan.

Xadicha sulton va Ibrohim posho o‘rtasidagi munosabatlar siyosiy manfaatlar bilan bog‘liq bo‘lsa-da, ular orasidagi rishtalar chin bo‘ladi va ular 1524-yilda nikohdan o‘tadi.

So‘ng Xadicha sulton uch nafar farzand ko‘radi, lekin birinchi o‘g‘li go‘dakligida uning ehtiyotsizligi tufayli vafot etadi. Xadicha turmush o‘rtog‘ini juda yaxshi ko‘rgani uchun hatto uning Nigor xonim bilan qilgan xiyonatini kechirishga ham majbur bo‘ladi. Biroq Ibrohim posho qatl qilinganidan keyin u hissiyotlarini nazorat qilolmay qoladi va deyarli aqldan ozadi.

Xadicha barcha muammolar negizida faqat Xurramni ayblaydi. Shundan so‘ng sulton Sulaymon singlisi uchun yangi er ham topishga ulguradi, ammo u Husrav poshoni qabul qilishdan bosh tortadi. Uning barcha fikr-u xayoli Roksolanani yo‘q qilish bilan band bo‘ladi.

So‘ng Xadicha sehr-joduga murojaat qilib, Xurramga nisbatan yovuz ishlarni amalga oshiradi. Ammo abadiy janglar va ko‘p yo‘qotishlardan charchagan Xadicha umidsizlikka cho‘madi. U Xurram sultonni o‘g‘irlab ketishlarini buyurib, o‘zi zahar ichadi va ayanchli yakun topadi. O‘limidan avval u akasiga qilgan ishlari haqida tan oladi va Xurram sulton tez orada topiladi.

Xadicha sulton real hayotda

Xadicha sulton (1496-1538) Usmonlilar saltanati boshlig‘i Yavuz sulton Salimning qizi va mashhur sulton Sulaymonning singlisi edi. U saroydagi nufuzli ayollar qatoriga kirgan, ayniqsa, Sulaymon hukmronligi davrida uning singlisi sifatida katta obro‘ga ega bo‘lgan. Uning kelib chiqishi ziyoli va zodagon oilalardan bo‘lgani sababli Xadicha xonimni erta turmushga berishmagan. Uning birinchi nikohi 1518-yilda bo‘lib o‘tgan, turmush o‘rtog‘i otasining yaqin xizmatkorlaridan biri — Iskandar posho bo‘lgan. U haqiqatda ayolidan 30 yosh katta bo‘lgan va to‘yidan ikki yil o‘tgach, vafot etgan.

1520-yilda Xadicha sulton Manisaga onasi bilan qaytib kelgan va bir necha hafta o‘tgach, u Hafsa bilan Istanbulga ko‘chib o‘tgan. Haqiqatda ham, bu vaqtda Sulaymon Usmonli imperiyasining yangi podshohiga aylangan.

1524-yilda Xadicha akasining buyrug‘i bilan ikkinchi marta turmushga chiqdi. Ammo uning eri serialdagi kabi Ibrohim bo‘lmagan. Xadicha Ibrohim Pargalining rafiqasi ekanligi haqidagi taxminlar birinchi marta 20-asr boshlarida paydo bo‘lgan. Bu taxmin shahzoda Kantemir tomonidan keltirilgan va bundan avval Abdurrahmon Sharaf vazirning xotini sultonning opa-singillaridan biri ekanligini qayd etgan.

Ammo Ester Jeniks (Ibrohim poshoning tarjimayi holini yozgan shaxs) va Eru Turan (tarixchi) Xadicha hech qachon Ibrohimga turmushga chiqmaganini da’vo qiladi.

Xadichaning ikkinchi turmush o‘rtog‘i quyi pog‘ona posholaridan biri bo‘lib, uning so‘zi saltanat kengashida hech qanday ahamiyatga ega bo‘lmagan. Ularning to‘yi 1524-yilda bo‘lib o‘tgan. Shunisi e’tiborga loyiqki, tarixchilar bugungi kunda uning ismi haqida aniq ma’lumotga ega emas. Ba’zi manbalar bu Husrav ismli posho bo‘lganini da’vo qilsa, boshqalar Ahmad ismini tilga oladi.

Bu nikohda Xadicha ikki farzandni dunyoga keltiradi, lekin “Muhtasham yuz yil”da ko‘rsatilgandek bir o‘g‘il va bir qiz emas, balki ikkalasi qiz bo‘ladi. Xonim sulton 1525-yilda tug‘ilib, 1582-yilda vafot etadi. Fyulane 1528-yilda tug‘ilgan, ammo tarixiy ma’lumotlarga ko‘ra, kichik qiz uch yoshida vafot etadi.

Xadicha Sultonning o‘zi 1536/37-yillarda vafot etgan (aniq sanasi nomaʼlum). Uning o‘limiga vabo yoki chechak epidemiyasi sabab bo‘lgan deb aytilgan. Uning o‘z ixtiyori bilan joniga qasd qilgani haqida birorta tarixiy hujjat yo‘q. Xadicha Salim Yavuz masjidi maqbarasida onasi Hafsa sulton yonida dafn etilgan.