Шаҳзода Мустафонинг қатл этилиши мавзуси ҳанузгача қизғин мунозараларга сабаб бўлмоқда. “Муҳташам юз йил” сериалида унинг ўлимида Хуррам ва Рустам пошо айбдор қилиб кўрсатилади. Бироқ чуқурроқ назар ташлаб, тарихчиларнинг, жумладан, Илбер Ортайли фикрига қулоқ солинса, Мустафонинг ўзи ҳам султон содиқлигига шубҳа уйғотадиган кўплаб ҳаракатлар қилганини кўриш мумкин. Сулаймоннинг бундай даҳшатли қарорга келишига ундаган сабаблар кўп бўлган.
Ташқи кўриниш қоидаларини бузиш
Шаҳзода ҳали санджоққа тайинланмасидан олдин соқол қўйишни бошлаган. Кейинчалик эса соқолини шунчалик ўстирганки, ташқи кўринишидан султонга ўхшаб қолган. Усмонийлар империясида бу ҳокимиятга тажовуз сифатида қабул қилинарди. Соқол — подшоҳлик рамзи эди, сарой доирасида бундай ҳаракатлар кечирилмаган.
Шаҳзоданинг ҳаддан ортиқ кўп хотин олиши
Тарихчилар ишонч билан айтишади: Мустафонинг камида ўн нафар хотини бўлган. У ҳар ёққан қиз билан никоҳдан ўтган, кейин эса уларга бўлган қизиқиши тезда сўнган. Тахт вориси учун бундай хатти-ҳаракатлар қораланган. Ҳатто султоннинг ўзи ҳам буни ҳаддан ташқари ва масъулиятсиз иш деб атаган.
Султон буйруғини менсимаслик
Мустафо ўзига ортиқча эркинлик берарди: султондан ижозат олмасдан денгизга чиқарди, ўзбошимчалик билан одамларни қатл этарди, султон розилигисиз турмуш қурарди. Сериалда бу тўқнашув очиқ кўрсатилган: “Ҳар сафар кечирим сўрайсан — лекин хатоларни такрорлайсан”, дейди Сулаймон ўғлига.
Элчилар билан яширин учрашувлар
Мустафо учрашувлар низомини бузган: элчиларни отасидан яширинча қабул қилган, музокаралар нима ҳақида бўлганини султонга хабар бермаган. Бу эса мустақил сиёсат юритишга тайёргарлик, ҳаттоки исёнга уриниш сифатида кўрилган. Сулаймон учун ҳамма нарсадан хабардор бўлиш муҳим эди, сирлар эса унда хавотир уйғотарди.
Яничарларнинг қўллаб-қувватлаши
Яничарлар Мустафони келажакдаги ҳоким сифатида кўришган ва шаҳзодани отасини ҳокимиятдан ағдаришга ундашган. Армия билан ҳаддан ташқари яқин алоқалар эса тўғридан тўғри таҳдид сифатида қабул қилинган. Сулаймон эса доно султон сифатида англаган: очиқ тўқнашув юз берса, бошқа ворислар ҳам бу курашга қўшилади ва бу империя учун ҳалокатли бўлади. Шу сабабли Сулаймон аввало султон сифатида иш кўришни лозим топган. Шаҳзода Мустафонинг қатл этилиши катта фожиа бўлган бўлса-да, Сулаймон назарида бу мамлакатдаги тартибни сақлаш ва фуқаролар урушининг олдини олиш учун зарур чора ҳисобланган.
Изоҳ (0)