Kuni kecha O‘zbekiston ichki ishlar vazirligi axborot xizmati tomonidan taniqli diniy bloger Mubashshir Ahmad Jinoyat kodeksining 244²-moddasi, yaʼni, “Diniy ekstremistik, separatistik, fundamentalistik yoki boshqa taqiqlangan tashkilotlar tuzish, ularga rahbarlik qilish, ularda ishtirok etish” bo‘yicha ayblanib, qidiruvga berilganligi haqidagi axborot berilgan edi. Bugun esa ushbu ayblov “texnik xatolik” tufayli yuz bergani maʼlum bo‘ldi.
Bu — Ichki ishlar vazirligi va uning tarkibidagi tuzilmalar masʼullarining birinchi qo‘pol xatosi emas. Qidiruvdagi shaxsni “viloyatliklarga o‘xshab kiyingan”, deya taʼriflagani-yu, “IIB binosidan o‘lik chiqishi yangilik emas”, “Militsiyani faqat shakallar va g‘alamislar yomonlaydi!” degan antiqa iboralari hali jamoatchilikning yodidan ko‘tarilgani yo‘q. Anglaganingizdek, “Daryo” bu galgi maqolada ana shunday “qanotli” iboralarni yodga oladi.
“Viloyatliklarga o‘xshab kiyingan”
2017-yilning avgust oylarida Toshkent shahar IIBB axborot xizmati yoshi katta va keksa fuqarolarga murojaat qilib, begona shaxslarni xonadoniga kiritmaslik haqida ogohlantirdi. Masʼullar buni “suv ichib olish, yirik kupyuradagi pullarni maydasiga almashtirib olish, hojatini chiqarib olish yoki qo‘ng‘iroq qilib olish bahonasida” keksalar xonadonini tunab ketish holatlari ro‘y berayotgani bilan izohlagan.
Xabarda bunday qilmishni sodir etishda gumonlanib, qidiruvga berilgan shaxs haqida qo‘shimcha qilib, unga “kiyinishidan viloyatliklarga o‘xshaydi”, degan taʼrif beriladi. Idora xodimlarining bu taʼrifi ancha vaqt davom etgan muhokamalarni keltirib chiqardi.
Shundan so‘ng poytaxt IIBBning axborot xizmati dastlabki xabariga tuzatish kiritib, xatosini to‘g‘rilagan. Jumla sayt xodimining eʼtiborsizligi tufayli kelib chiqqanini tan olgan. Xato qilgan xodim hech qanday jazoga tortilmagan, u bilan shunchaki tushuntirish ishlari olib borilgan xolos.
“IIBdan o‘lik chiqishi yangilik emas”
2020-yil yanvar oyida Qashqadaryo viloyatining Chiroqchi tumanida, iyun oyida esa Andijon viloyatining Andijon shahridagi IIB binolarida birin-ketin o‘liklar chiqdi. Voqealar ortidan yuzaga chiqqan savollarga javob qaytarish uchun Qarshi shahridagi matbuot anjumanida ko‘rinish bergan vazirlik axborot xizmati rahbari Shohrux G‘iyosov jamoatchilikka IIB binolaridan odam o‘ligining chiqishi yangilik emas degan iborani ishlatgan. Masʼulning bu gapi jamoatchilikni o‘sha paytda qanchalik hayratlantirgan bo‘lsa, shuning barobarida ko‘pchilikning g‘azabiga ham sabab bo‘lgan.
Andijondagi IIB binosida jon bergan Alijon Abdukarimov besh yil avvalgi qimmatbaho tosh mojarosi sabab IIBga tergov qilish uchun olib borilgan bo‘lsa, Chiroqchi tuman IIBdan o‘lik holda chiqqan Yusuf Abdurahmonov mol o‘g‘riligida gumonlanib, so‘roq qilingandi. Har ikkisi ham IIB xodimlarining zo‘ravonligi, so‘roq qilinayotgan gumonlanuvchiga nisbatan kuch ishlatishi ortidan vafot etgan.
“Chiroqchi voqeasi” aybdorlari ishini ko‘rib chiqqan Oliy sud sudyasi Kamoliddin Tolliboyev raisligidagi sudlov hayʼati marhum Yusuf Abdurahmonov o‘limida ayblanganlar — Chiroqchi tumani IIO FMB 4-sonli IIB boshlig‘i lavozimida ishlagan Nurbek Ovlayevni 9-yilga, jinoyat qidiruv guruhi tezkor vakili lavozimida ishlagan Anvar Jonqobilovni 8-yil 6 oyga, 4-sonli IIB profilaktika inspektori lavozimida ishlagan Sherzod Rahmonovni 6-yilga, Adham Tojinorovni 5-yil 6 oyga ozodlikdan mahrum qilingandi. Chiroqchi tumani IIO FMB 4-sonli IIB jinoyat qidiruv guruhi tezkor vakili lavozimida ishlagan Boburmirzo G‘ayratovga esa 2-yil IIBda hamda boshqa mansabdorlik vazifalarida ishlash huquqidan mahrum qilinib, 4-yil ozodlikni cheklash jazosi tayinlangandi.
Andijonlik fuqaro o‘limiga sababchi bo‘lganlar ham jazosiz qolmadi, albatta. 2020-yil 27-noyabr kuni Jinoyat ishlari bo‘yicha Andijon viloyat sudi binosida sudlanuvchilar D.Hamraliyev 9-yilga, Qodirov, Rayimjonov va Hasanboyevlar 10-yilga, P.Mamajonov 8-yil 6 oyga, A.To‘raqulov 1-yil muddatga ozodlikdan mahrum qilindi.
“Militsiyani faqat shakal va g‘alamislar yomonlaydi” — vazirlik mulozimi
Ichki ishlar vazirligi axborot xizmati rahbari Shohrux G‘iyosov faoliyati davomida xalq orasida tez va oson tarqalgan, ommalashgan iboralar muallifi hamdir. Uning hamkasbi savoliga javoban “Militsiyani faqat shakal bilan g‘alamislar yomonlaydi”, degan gapi 2023-yilda tarmoqlarda ko‘p “repost” bo‘lgan videolardan biri bo‘lsa, ajabmas.
Syomka davomida Ichki ishlar vazirligi axborot xizmati rahbari Shohrux G‘iyosovga savol bergan hamkasbi “O‘zi nega hammasi ko‘chada militsiyani yomonlaydi?”, deydi. Bunga javob qilgan masʼul “Militsiyani faqat shakal bilan g‘alamislar yomonlaydi. Qolganlar duo qiladi, ishim tushmasin deb”, deydi.
“Bemaqsad yurganlar”ga qarshi reyd
2017-yil avgust oyida Xorazm viloyati Ichki ishlar boshqarmasi, viloyat prokuraturasi, Yoshlar ittifoqi viloyat kengashi, Sud idoralari xodimlari va mahalliy hokimlik vakillari ishtirokida “Tun” tadbiri o‘tkazilgan. Unda kechki soat 21:00 dan keyin ko‘chada yurganlarning qaysidir qismiga “bemaqsad” yurganlar degan nom berilib, 3706 nafari huquqbuzar sifatida ushlangan.
“Bemaqsad yurganlar” iborasi o‘shanda dastlab Xorazm viloyat IIB axborot xizmati tomonidan qo‘llanilgan. Bunga izoh bergan Ichki ishlar vazirligi axborot xizmati “bemaqsad yurgan” degan ayblov bilan qamalganlarning ko‘pchiligi jarimaga tortilganini¸ ayrimlari bilan profilaktik suhbat o‘tkazilganini ochiqlagan.
O‘shanda jamoatchilik, aynan advokatlar O‘zbekistonda “bemaqsad yurish” qonunchilikka ko‘ra huquqbuzarlik hisoblanmasligini aytgan-yozgan.
“Birinchi buyruq bajariladi, keyin muhokama qilinadi”
2024-yilning iyun oyida tarmoqlarda Samarqand viloyatida ichki ishlar organi xodimining fuqarolar bilan janjallashuvi va ularga, xususan, homilador ayolga qo‘l ko‘targani aks etgan video tarqalgandi. IIB xodimi kelishmovchilik sabab homilador ayolga kuch ishlatar ekan, fuqarolardan birinchi buyrug‘ini bajarishlarini, keyin muhokama qilishni talab qilgan. Viloyat IIB zo‘ravon inspektor ishdan bo‘shatilganini bildirgandi.
Videoda IIB xodimi erkakka kamera ostida gaplashishini aytib, uni o‘sha yerga olib borishga majburlamoqchi bo‘lgan. “Birinchi buyruq bajariladi, keyin muhokama qilinadi”, deya fuqaroni kaltaklagan xodim. Voqeaga o‘sha yerda bo‘lgan, qo‘lida bola ko‘targan homilador ayol ham aralashgan. Xodim unga ham kuch ishlatgan. Shu paytda boshqa bir xodimi yetib kelib, ularni ajratgan.
Viloyat Ichki ishlar boshqarmasi matbuot xizmati holat 2024-yilning 9-iyun kuni Samarqand shahrida sodir bo‘lganini maʼlum qilgan. Qayd etilishicha, tungi xizmatga jalb qilingan profilaktika inspektori S.Eshonqulov soat 22:00 atrofida shaharning Dahbet ko‘chasidagi avtomobil yo‘lining qatnov qismida fuqarolarning janjal qilayotganini ko‘rgan va ularni 6-sonli IIBga olib borgan.
Ularning sodir etgan harakatini rasmiylashtirishi davomida inspektor va fuqarolar o‘rtasida kelishmovchilik yuzaga kelgan. Jarayonda IIO xodimi ikki nafar fuqaro (biri videoda taʼkidlaganidek, homilador ayol)ga nisbatan amaldagi qonunchilikka zid ravishda jismoniy kuch ishlatgan, deyiladi xabarda.
Holat yuzasidan xizmat tekshiruvi o‘tkazilib, xodim ichki ishlar organlari safidan bo‘shatilgan. Hujjatlar prokuratura organlariga yuborilgan.
“Oq bilan qorani ajratib olinglar”
2023-yilning yoz oyida tarmoqlarda tarqalgan yana bir video haligacha ko‘pchilikning yodidan chiqmagan bo‘lsa kerak. Unda Toshkent shahrining Uchtepa tumanidagi bog‘chada huquq-tartibot idoralari xodimlari tarbiyalanuvchilar bilan suhbat o‘tkazayotgani aks etgan. Videoda ichki ishlar organi formasini kiygan ikki xodimning oltmish nafardan ziyod bola qarshisida stolda o‘tirganini, ulardan birining kichkintoylarga gapirayotganini ko‘rish mumkin.
IIB xodimi bolalarga oq va qorani ajratish haqida gapirar ekan: “Hurmat qilish kerak ota-onani, qolgan narsa o‘zi bo‘lib ketaveradi. Faqat yaxshi inson bo‘lish kerak, bo‘ldi. Qilma deganni qilish kerakmas. Qilgin degan ishni qilish kerak. Oq bilan qorani ajratib olinglar oldin. Nima oq, nima qora? Qaysi ishni qilsam, to‘g‘ri bo‘ladi, qaysi ishni qilsam, noto‘g‘ri bo‘ladi? Qilishdan oldin bu ishni qilganimdan keyin ertaga nima bo‘ladi, shuni o‘ylash kerak. Tushuntira oldimmi?”, deya maslahat beradi.
Ushbu video tarmoqlarda qizg‘in muhokamalarga sabab bo‘ldi hamda jamoatchilikda ko‘plab savollar tug‘ildi. “Bolalar bilan bunday suhbatni o‘tkazish kimning tashabbusi: ichki ishlar organlari, Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi yoki bitta bolalar bog‘chasi rahbari? Bunday uchrashuvdan maqsad nima? Bolalarning psixologik xususiyatlarini hisobga olgan holda, ular bilan bunday muloqot qilish qanchalik maqbul?”
Toshkent shahar maktabgacha va maktab taʼlimi boshqarmasi axborot xizmati videodagi holat bo‘yicha munosabat bildirib, tumandagi davlat maktabgacha taʼlim tashkilotlaridan birining rahbari tuman IIO FMB, mudofaa ishlari bo‘limi hamda “Farhod” MFY raisi nomiga hamkorlikda “Harbiylar bilan uchrashuv” mavzusida profilaktik tadbir o‘tkazish yuzasidan taklifnoma yuborganini ochiqladi.
Izoh (0)