Куни кеча Ўзбекистон ички ишлар вазирлиги ахборот хизмати томонидан таниқли диний блогер Мубашшир Аҳмад Жиноят кодексининг 244²-моддаси, яъни, “Диний экстремистик, сепаратистик, фундаменталистик ёки бошқа тақиқланган ташкилотлар тузиш, уларга раҳбарлик қилиш, уларда иштирок этиш” бўйича айбланиб, қидирувга берилганлиги ҳақидаги ахборот берилган эди. Бугун эса ушбу айблов “техник хатолик” туфайли юз бергани маълум бўлди.
Бу — Ички ишлар вазирлиги ва унинг таркибидаги тузилмалар масъулларининг биринчи қўпол хатоси эмас. Қидирувдаги шахсни “вилоятликларга ўхшаб кийинган”, дея таърифлагани-ю, “ИИБ биносидан ўлик чиқиши янгилик эмас”, “Милицияни фақат шакаллар ва ғаламислар ёмонлайди!” деган антиқа иборалари ҳали жамоатчиликнинг ёдидан кўтарилгани йўқ. Англаганингиздек, “Дарё” бу галги мақолада ана шундай “қанотли” ибораларни ёдга олади.
“Вилоятликларга ўхшаб кийинган”
2017 йилнинг август ойларида Тошкент шаҳар ИИББ ахборот хизмати ёши катта ва кекса фуқароларга мурожаат қилиб, бегона шахсларни хонадонига киритмаслик ҳақида огоҳлантирди. Масъуллар буни “сув ичиб олиш, йирик купюрадаги пулларни майдасига алмаштириб олиш, ҳожатини чиқариб олиш ёки қўнғироқ қилиб олиш баҳонасида” кексалар хонадонини тунаб кетиш ҳолатлари рўй бераётгани билан изоҳлаган.
Хабарда бундай қилмишни содир этишда гумонланиб, қидирувга берилган шахс ҳақида қўшимча қилиб, унга “кийинишидан вилоятликларга ўхшайди”, деган таъриф берилади. Идора ходимларининг бу таърифи анча вақт давом этган муҳокамаларни келтириб чиқарди.
Шундан сўнг пойтахт ИИББнинг ахборот хизмати дастлабки хабарига тузатиш киритиб, хатосини тўғрилаган. Жумла сайт ходимининг эътиборсизлиги туфайли келиб чиққанини тан олган. Хато қилган ходим ҳеч қандай жазога тортилмаган, у билан шунчаки тушунтириш ишлари олиб борилган холос.
“ИИБдан ўлик чиқиши янгилик эмас”
2020 йил январь ойида Қашқадарё вилоятининг Чироқчи туманида, июнь ойида эса Андижон вилоятининг Андижон шаҳридаги ИИБ биноларида бирин-кетин ўликлар чиқди. Воқеалар ортидан юзага чиққан саволларга жавоб қайтариш учун Қарши шаҳридаги матбуот анжуманида кўриниш берган вазирлик ахборот хизмати раҳбари Шоҳрух Ғиёсов жамоатчиликка ИИБ биноларидан одам ўлигининг чиқиши янгилик эмас деган иборани ишлатган. Масъулнинг бу гапи жамоатчиликни ўша пайтда қанчалик ҳайратлантирган бўлса, шунинг баробарида кўпчиликнинг ғазабига ҳам сабаб бўлган.
Андижондаги ИИБ биносида жон берган Алижон Абдукаримов беш йил аввалги қимматбаҳо тош можароси сабаб ИИБга тергов қилиш учун олиб борилган бўлса, Чироқчи туман ИИБдан ўлик ҳолда чиққан Юсуф Абдураҳмонов мол ўғрилигида гумонланиб, сўроқ қилинганди. Ҳар иккиси ҳам ИИБ ходимларининг зўравонлиги, сўроқ қилинаётган гумонланувчига нисбатан куч ишлатиши ортидан вафот этган.
“Чироқчи воқеаси” айбдорлари ишини кўриб чиққан Олий суд судьяси Камолиддин Толлибоев раислигидаги судлов ҳайъати марҳум Юсуф Абдураҳмонов ўлимида айбланганлар — Чироқчи тумани ИИО ФМБ 4-сонли ИИБ бошлиғи лавозимида ишлаган Нурбек Овлаевни 9 йилга, жиноят қидирув гуруҳи тезкор вакили лавозимида ишлаган Анвар Жонқобиловни 8 йил 6 ойга, 4-сонли ИИБ профилактика инспектори лавозимида ишлаган Шерзод Раҳмоновни 6 йилга, Адҳам Тожиноровни 5 йил 6 ойга озодликдан маҳрум қилинганди. Чироқчи тумани ИИО ФМБ 4-сонли ИИБ жиноят қидирув гуруҳи тезкор вакили лавозимида ишлаган Бобурмирзо Ғайратовга эса 2 йил ИИБда ҳамда бошқа мансабдорлик вазифаларида ишлаш ҳуқуқидан маҳрум қилиниб, 4 йил озодликни чеклаш жазоси тайинланганди.
Андижонлик фуқаро ўлимига сабабчи бўлганлар ҳам жазосиз қолмади, албатта. 2020 йил 27 ноябрь куни Жиноят ишлари бўйича Андижон вилоят суди биносида судланувчилар Д.Ҳамралиев 9 йилга, Қодиров, Райимжонов ва Ҳасанбоевлар 10 йилга, П.Мамажонов 8 йил 6 ойга, А.Тўрақулов 1 йил муддатга озодликдан маҳрум қилинди.
“Милицияни фақат шакал ва ғаламислар ёмонлайди” — вазирлик мулозими
Ички ишлар вазирлиги ахборот хизмати раҳбари Шоҳрух Ғиёсов фаолияти давомида халқ орасида тез ва осон тарқалган, оммалашган иборалар муаллифи ҳамдир. Унинг ҳамкасби саволига жавобан “Милицияни фақат шакал билан ғаламислар ёмонлайди”, деган гапи 2023 йилда тармоқларда кўп “репост” бўлган видеолардан бири бўлса, ажабмас.
Сёмка давомида Ички ишлар вазирлиги ахборот хизмати раҳбари Шоҳрух Ғиёсовга савол берган ҳамкасби “Ўзи нега ҳаммаси кўчада милицияни ёмонлайди?”, дейди. Бунга жавоб қилган масъул “Милицияни фақат шакал билан ғаламислар ёмонлайди. Қолганлар дуо қилади, ишим тушмасин деб”, дейди.
“Бемақсад юрганлар”га қарши рейд
2017 йил август ойида Хоразм вилояти Ички ишлар бошқармаси, вилоят прокуратураси, Ёшлар иттифоқи вилоят кенгаши, Суд идоралари ходимлари ва маҳаллий ҳокимлик вакиллари иштирокида “Тун” тадбири ўтказилган. Унда кечки соат 21:00 дан кейин кўчада юрганларнинг қайсидир қисмига “бемақсад” юрганлар деган ном берилиб, 3706 нафари ҳуқуқбузар сифатида ушланган.
“Бемақсад юрганлар” ибораси ўшанда дастлаб Хоразм вилоят ИИБ ахборот хизмати томонидан қўлланилган. Бунга изоҳ берган Ички ишлар вазирлиги ахборот хизмати “бемақсад юрган” деган айблов билан қамалганларнинг кўпчилиги жаримага тортилганини¸ айримлари билан профилактик суҳбат ўтказилганини очиқлаган.
Ўшанда жамоатчилик, айнан адвокатлар Ўзбекистонда “бемақсад юриш” қонунчиликка кўра ҳуқуқбузарлик ҳисобланмаслигини айтган-ёзган.
“Биринчи буйруқ бажарилади, кейин муҳокама қилинади”
2024 йилнинг июнь ойида тармоқларда Самарқанд вилоятида ички ишлар органи ходимининг фуқаролар билан жанжаллашуви ва уларга, хусусан, ҳомиладор аёлга қўл кўтаргани акс этган видео тарқалганди. ИИБ ходими келишмовчилик сабаб ҳомиладор аёлга куч ишлатар экан, фуқаролардан биринчи буйруғини бажаришларини, кейин муҳокама қилишни талаб қилган. Вилоят ИИБ зўравон инспектор ишдан бўшатилганини билдирганди.
Видеода ИИБ ходими эркакка камера остида гаплашишини айтиб, уни ўша ерга олиб боришга мажбурламоқчи бўлган. “Биринчи буйруқ бажарилади, кейин муҳокама қилинади”, дея фуқарони калтаклаган ходим. Воқеага ўша ерда бўлган, қўлида бола кўтарган ҳомиладор аёл ҳам аралашган. Ходим унга ҳам куч ишлатган. Шу пайтда бошқа бир ходими етиб келиб, уларни ажратган.
Вилоят Ички ишлар бошқармаси матбуот хизмати ҳолат 2024 йилнинг 9 июнь куни Самарқанд шаҳрида содир бўлганини маълум қилган. Қайд этилишича, тунги хизматга жалб қилинган профилактика инспектори С.Эшонқулов соат 22:00 атрофида шаҳарнинг Даҳбет кўчасидаги автомобиль йўлининг қатнов қисмида фуқароларнинг жанжал қилаётганини кўрган ва уларни 6-сонли ИИБга олиб борган.
Уларнинг содир этган ҳаракатини расмийлаштириши давомида инспектор ва фуқаролар ўртасида келишмовчилик юзага келган. Жараёнда ИИО ходими икки нафар фуқаро (бири видеода таъкидлаганидек, ҳомиладор аёл)га нисбатан амалдаги қонунчиликка зид равишда жисмоний куч ишлатган, дейилади хабарда.
Ҳолат юзасидан хизмат текшируви ўтказилиб, ходим ички ишлар органлари сафидан бўшатилган. Ҳужжатлар прокуратура органларига юборилган.
“Оқ билан қорани ажратиб олинглар”
2023 йилнинг ёз ойида тармоқларда тарқалган яна бир видео ҳалигача кўпчиликнинг ёдидан чиқмаган бўлса керак. Унда Тошкент шаҳрининг Учтепа туманидаги боғчада ҳуқуқ-тартибот идоралари ходимлари тарбияланувчилар билан суҳбат ўтказаётгани акс этган. Видеода ички ишлар органи формасини кийган икки ходимнинг олтмиш нафардан зиёд бола қаршисида столда ўтирганини, улардан бирининг кичкинтойларга гапираётганини кўриш мумкин.
ИИБ ходими болаларга оқ ва қорани ажратиш ҳақида гапирар экан: “Ҳурмат қилиш керак ота-онани, қолган нарса ўзи бўлиб кетаверади. Фақат яхши инсон бўлиш керак, бўлди. Қилма деганни қилиш керакмас. Қилгин деган ишни қилиш керак. Оқ билан қорани ажратиб олинглар олдин. Нима оқ, нима қора? Қайси ишни қилсам, тўғри бўлади, қайси ишни қилсам, нотўғри бўлади? Қилишдан олдин бу ишни қилганимдан кейин эртага нима бўлади, шуни ўйлаш керак. Тушунтира олдимми?”, дея маслаҳат беради.
Ушбу видео тармоқларда қизғин муҳокамаларга сабаб бўлди ҳамда жамоатчиликда кўплаб саволлар туғилди. “Болалар билан бундай суҳбатни ўтказиш кимнинг ташаббуси: ички ишлар органлари, Мактабгача ва мактаб таълими вазирлиги ёки битта болалар боғчаси раҳбари? Бундай учрашувдан мақсад нима? Болаларнинг психологик хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда, улар билан бундай мулоқот қилиш қанчалик мақбул?”
Тошкент шаҳар мактабгача ва мактаб таълими бошқармаси ахборот хизмати видеодаги ҳолат бўйича муносабат билдириб, тумандаги давлат мактабгача таълим ташкилотларидан бирининг раҳбари туман ИИО ФМБ, мудофаа ишлари бўлими ҳамда “Фарҳод” МФЙ раиси номига ҳамкорликда “Ҳарбийлар билан учрашув” мавзусида профилактик тадбир ўтказиш юзасидан таклифнома юборганини очиқлади.
Изоҳ (0)