AQSH elchisi Jonatan Xenik O‘zbekiston va AQSH o‘rtasidagi hamkorlikning ustuvor yo‘nalishlari, siyosiy aloqalar haqida “Amerika ovozi” muxbiri Navbahor Imamovaga bergan intervyusida ma’lum qildi.
Afg‘onistondan olib o‘tilgan aviatexnikalar O‘zbekistonda qolishi
AQSH diplomatidan 2021-yil afg‘on harbiylari tomonidan olib o‘tilgan AQSH aviatexnikalari O‘zbekistonda qolishi va bunga “Tolibon” tomonidan bildirilgan e’tirozlar borasida munosabat so‘raldi.
“Bugungi kunda bu muammo hal bo‘lganga o‘xshaydi. Bunga ishonchingiz komilmi? Hozirda samolyotlar nazorati butunlay O‘zbekiston hukumatiga tegishlimi yoki ushbu muammo hali ham munozaralar maydonidami?”, deb so‘radi Imamova.
“Bu mavzu haqida muloqotni davom ettirish o‘rinsiz. Muammo allaqachon hal qilingan deb o‘ylayman. Dastur tafsilotlarini hozircha muhokama qilolmaymiz”, dedi elchi.
Jonatan Xenik “Tolibon” tomonidan bildirilgan e’tirozlar vaziyatni qanday o‘zgartirishi borasida hech narsa deya olmasligini aytdi.
Harbiy hamkorlik
AQSH elchisi hozirda O‘zbekiston bilan mudofaa va harbiy xavfsizlik sohasidagi aloqalar a’lo darajada ekanini aytdi. U buning Afg‘oniston bilan qay darajada bog‘liqligini quyidagicha baholadi:
“Shuni aniq aytolamanki, buning Afg‘oniston tomonidan potensial terrorizm tahdidlari bilan bog‘liqligi bor. Chegara xavfsizligi biz uchun muhim. Ammo ayni vaqtda giyohvand moddalar, odam kontrabandasiga qarshi birgalikdagi sa’y-harakatlarimiz ustida ham ishlamoqdamiz. Demak, bu faqat Afg‘onistonning potensial tahdidlariga qaratilgan hamkorlik emas. AQSH va O‘zbekiston so‘nggi bir necha yil davomida mudofaa va harbiy sohada mustahkam hamkorlikni yo‘lga qo‘ydi. Ushbu qo‘shma tahdidlarga qarshi turish qobiliyatimizni oshirish uchun tajriba almashmoqdamiz”.
Jonatan Xenik so‘nggi bir necha yil davomida mintaqa bilan munosabatlar tor doiradan ikki tomonlama manfaat, O‘zbekiston islohotlarini qo‘llab-quvvatlash hamda umumiy mintaqaviy manfaatlar asosida shakllanganini aytdi. Shuningdek, ular qatoriga C 5 + 1, Transkaspiy yo‘li va shunga o‘xshash masalalarni ham kiritdi.
Termizdagi xalqaro savdo markazi
Navbahor Imamova diplomatdan Termizda Afg‘oniston muvaqqat hukumati bilan hamkorlikda ishga tushgan xalqaro savdo markazi borasida fikrini so‘radi.
“Qo‘shma Shtatlar Afg‘onistonga eng ko‘p gumanitar yordam ko‘rsatuvchi davlat ekanini unutmaslik kerak. Bilasizmi, bugungi kunga qadar biz ulkan miqdorda insonparvarlik yordamini ko‘rsatmoqdamiz. Chunki biz ham O‘zbekiston singari, Afg‘onistondagi gumanitar inqirozlar va beqaror vaziyatning oldini olishdan manfaatdormiz.
Shu bilan birga, mintaqa davlatlari, jumladan, O‘zbekiston va Afg‘oniston hukumati bilan birgalikda hal qilinishi kerak bo‘lgan qonuniy-iqtisodiy muammolar mavjud. Ayni paytda O‘zbekiston bilan Afg‘oniston borasida juda kuchli hamkorlik aloqalariga egamiz. O‘zbekiston Xalqaro Doha hamjamiyatining faol ishtirokchisi, shu sababdan har ikki davlatning manfaatlari bir-biriga chambarchas bog‘liq. Tolibon AQSH, xalqaro hamjamiyat hamda inson huquqlari bo‘yicha majburiyatlarini yaxshi tushunadi. Umid qilamanki, bu Doha jarayonini oldinga siljitishda o‘z hissasini qo‘shadi”, dedi u.
Elchi afg‘on xalqiga yordam beradigan va chegara barqarorligini ta’minlay oladigan har qanday tashabbusni qo‘llab-quvvatlashini aytdi:
“Albatta, O‘zbekistonda hal qilinishi kerak bo‘lgan boshqa qonuniy-iqtisodiy muammolar mavjud. Menimcha, avvalo “Tolibon” masalasi, jumladan, xalqaro e’tirofga intilishlar, mablag‘larni bloklash kabi fikrlarni bartaraf etishimiz kerak. Bularning barchasi Doha xalqaro hamjamiyati tomonidan hal qilinadi”.
AQSH va O‘zbekiston o‘rtasida hamkorlikning ustuvor yo‘nalishlari
“So‘nggi ikki yil ichida munosabatlarimiz iqtisodiy va tijoriy jihatdan ham rivojlanishni boshlandi. Hozirda O‘zbekistonga AQSH kompaniyalari tomonidan qiziqish ortib borayotganiga va buning natijasida yaratilayotgan savdo-sotiq aloqalari, yangi imkoniyatlar, sarmoyalarga guvoh bo‘lmoqdamiz.
Iqtisodiy nuqtai nazardan, darhaqiqat, O‘zbekistonning JSTga a’zo bo‘lish uchun zarur bo‘lgan islohotlari, tashkilotga a’zo bo‘lish bo‘yicha olib borilgan muzokaralardagi yutuqlari katta olqishga loyiq.
O‘zbekiston JSTga a’zo bo‘lishiga umidvormiz. Ma’lumki, AQSH savdo vakili Ketrin Tay bir necha oy oldin O‘zbekistonga tashrif buyurdi. Bilasizmi, u har qanday davlatga tashrif buyuravermaydi va menimcha, bu tashrif O‘zbekiston iqtisodiyotining istiqboli yuksakligidan dalolat beradi”, dedi Jonatan Xenik.
U so‘nggi bir-ikki yil ichida O‘zbekistonda iqtisodiy, siyosiy aloqalar bo‘yicha muhim islohotlar olib borilayotganini qayd etdi:
“Gender zo‘ravonlikka qarshi qonun, menimcha, butun mintaqa uchun ulkan muvaffaqiyat. Hali qilinishi kerak bo‘lgan juda ko‘p ishlar bor. Gender tengligini ta’minlash va ayollarni uydagi zo‘ravonliklardan himoya qilish muhim vazifa. Biz bu borada hukumat, shuningdek, fuqarolar va ommaviy axborot vositalari bilan hamkorlik qilishdan mamnunmiz.
Mehnat huquqlari bo‘yicha ham taraqqiyot davom etmoqda. Hukumat yordami bilan paxta terimida bolalar mehnatiga barham berish, ish beruvchi va xodimlar o‘rtasidagi munosabatlarni yaxshilash borasida o‘z hissamizni qo‘shishga tayyormiz. Bunda ishchilar o‘zlarining haq-huquqlarini bilishi va qulay ish sharoitlari ta’minlash uchun kerakli bitimlarni tuzish qobiliyatiga ega bo‘lishi muhim”, dedi u.
Navbahor Imamova JSTga a’zo bo‘lish bo‘yicha sa’y-harakatlari va AQSH ko‘rsatayotgan yordam uzoq muddatlidek tuyulsa ham prezident administratsiyasining AQSH bilan ko‘pgina ishlari qisqa muddatli ko‘rinayotganini aytdi.
“Shu bilan birga, ular endi sarmoya xohlashlarini eshitmoqdamiz”, deydi jurnalist
Jonatan Xenik erta qayg‘urish normal holat ekanini aytib, bunga quyidagicha izoh berdi:
“O‘ylaymanki, shuning uchun ham prezident Mirziyoyev va uning administratsiyasi iqtisodiy o‘sish, ish o‘rinlari yaratish va qashshoqlikni qisqartirish masalalariga katta e’tibor qaratgan. Biz bu masalalarda ular bilan hamkorlik qilishdan va uzoq muddatli ish o‘rinlari yaratadigan investitsiyalarni jalb qilishga harakat qilishdan juda mamnunmiz. Lekin bu munosabatlarimiz faqat pragmatik yoki qisqa muddatli ekanini anglatmaydi. Aytganingizdek, JSTga a’zolik, Transkaspiy yo‘li, hattoki prezidentning ta’limga alohida e’tibor qaratayotgani va ta’lim bo‘yicha ana shu ulkan maqsadlarni amalga oshirishga yordam beradigan hamkorlik dasturlarimiz — bularning barchasi juda uzoq muddatli sarmoyadir.
Xavfsizlik bo‘yicha hamkorligimiz chegara xavfsizligi salohiyatini oshirish, harbiylarning mashg‘ulotlar o‘tkazish uslubini o‘zgartirish va harbiylar o‘rtasida nodavlat notijorat tashkiloti korpusini yaratishga qaratilgan. Bularning barchasi uzoq muddatli maqsadlar bo‘lib, kelajakdagi harbiy xarakter va imkoniyatlarni yangi cho‘qqilarga olib chiqadi. Qilayotgan ishlarimizning aksariyati uzoq muddatli mustahkam munosabatlar uchun poydevordir”.
O‘zbekiston siyosatiga baho
“Men real vaqt rejimida bo‘lib o‘tayotgan o‘zgarishlarni baholay oladigan chuqur tajribaga ega emasman. Aytmoqchimanki, prezidentning strategik ambitsiyalari va islohotlar dasturiga qoyil qolaman. Faqatgina ba’zida bu hukumatning ushbu kun tartibini amalga oshirish qobiliyatidan xavotirdaman, xolos.
Qo‘shma Shtatlarning kuchli tomonlaridan biri shundaki, bizda ko‘pincha “demokratiya laboratoriyasi” deb ataladigan 50 ta turli shtat mavjud bo‘lib, ular ba’zi hollarda Vashington tomonidan moliyalashtiriladigan bir xil dasturlarni amalga oshiradilar, ammo ularni joylarda o‘zlari xohlagancha amalga oshirishlari mumkin. Masalan, bizning ta’lim tizimimiz 50 dan ortiq turli xil variantlarga ega, chunki har bir davlat o‘z o‘quv dasturini belgilaydi va ta’limni qanday moliyalashtirishini belgilaydi. Buning afzalligi shundaki, aksar munitsipalitetlar yoki shtatlar muvaffaqiyat qozonadi, boshqalari esa muvaffaqiyatsizlikka uchraydi va biz ulardan saboq olamiz. O‘ylaymanki, biz bu turdagi tajribalarni O‘zbekistonda ham qo‘llashimiz kerak”, deydi diplomat.
AQSH elchisi Qonunchilik palatasi va mahalliy kengashlar deputatlar sayloviga ham munosabat bildirdi. U elchi sifatida hech bir siyosiy partiyani qo‘llab-quvvatlay olmasligini aytdi.
“Lekin biz O‘zbekistonda muxolifat partiyalarining ro‘yxatga olinishini qo‘llab-quvvatlaymiz. Menimcha, o‘zbek xalqi, saylovchilar imkon qadar ko‘proq tanlovga loyiq. Bu O‘zbekistonda demokratik tizimni mustahkamlaydi”, dedi u.
Diplomat, shuningdek, o‘zbek jamiyati dunyoning qolgan qismi uchun ochiq ekanini alohida ta’kidlagan. Xususan, yoshlarning xorijda ta’lim olish yoki chet elda ishlash istagini ijobiy baholagan.
Xenik O‘zbekistonda media muhitini yanada kuchaytirish kerakligini qo‘shimcha qilgan. U odamlar o‘z fikrlarini bildirish va fikr almashinishda o‘zlarini qulay his qilishlari muhim ekanini aytgan.
Korrupsiya muammosi
AQSH diplomati suhbat chog‘ida korrupsiya mavzusiga to‘xtalar ekan, u hamma joyda mavjud muammo ekanini ma’lum qilgan. Unga ko‘ra, Qo‘shma Shtatlarda ham ushbu muammo ildiz otgan.
“Korrupsiya mamlakatdagi har bir kishi uchun makkor soliqdir. Ko‘pgina dasturlarimiz bu yerda qonun ustuvorligini mustahkamlashga, Korrupsiyaga qarshi kurash agentligi bilan hamkorlik qilishga va hukumat amaldorlari uchun manfaatlar to‘qnashuvi va moliyaviy ma’lumotlarni oshkor qilish to‘g‘risidagi qonunlarni ishlab chiqishga yordam berishga qaratilgan”.
Xenik korrupsiya hech qachon butunlay yo‘qolmasligi, lekin uning jamiyatga, hukumat faoliyatiga va aholining hukumatga bo‘lgan ishonchini yo‘qotishiga salbiy ta’sirini minimallashtirish kerakligini qayd etgan.
Siyosatchi, shuningdek, aksar NNTlar O‘zbekistonda ro‘yxatdan o‘tishda qiyinchiliklarga duch kelayotganini ma’lum qilgan. Biroq u byurokratiyani hal etilishi kerak bo‘lgan eng katta muammo deb qayd etgan.
“Bir necha yil oldin USAID o‘z missiyasini kengaytirdi. Ishlar qanday ketmoqda? Dasturlar kengayyaptimi? U yerda biron bir muammoga duch kelyapsizmi?”, deb so‘radi Imamova.
“Siyosiy masalalarga kelsak, dasturlarimizni qabul qilishda jiddiy muammolar bo‘lmadi. Biz muvaffaqiyatlarga erishdik. Biz hukumat bilan ustuvor yo‘nalishlarni aniqlash va sohaga oid yordam shartnomalarini muzokaralar olib borish ustida ishlayapmiz.
Iqtisodiy dasturlarimizni va, ehtimol, sog‘liqni saqlash dasturlarimizni qamrab olish uchun shunga o‘xshash kelishuvlar bo‘yicha muzokaralar olib borishga harakat qilmoqdamiz. Har qanday qiyinchiliklarga qaramay, USAID’ning O‘zbekistondagi missiyasi hukumat tomonidan mamnuniyat bilan kutib olindi va dasturlarimiz juda yaxshi amalga oshirilmoqda”, deb javob berdi elchi.
Jurnalist diplomatga O‘zbekistonda qisqa muddatda uni xavotirga solayotgan hamda o‘zgartirishni xohlaydigan masalalar haqida savol berdi.
“Menda alohida xavotirlar mavjud emas. Ikki tomonlama munosabatlarimiz rivojlanib borayotganidan juda mamnunman. Umid qilamanki, munosabatlarimizni mustahkamlashda davom etishimiz uchun imkoniyatlar mavjud”, deydi Xenik.
AQSH elchisi muhokama markazidagi narsalarga, xususan, fuqarolik jamiyatini rivojlantirish masalalariga eʼtibor qaratilayotganini qayd etgan:
“Men bu yerda mustaqil OAVning rivojlanishi uchun sog‘lom muhit bo‘lishini istardim. Bular yakunda prezidentning islohotlar dasturini qo‘llab-quvvatlaydi. Lekin, bilasizmi, byurokratiyaning qisqarishi aniq. Biz ko‘proq vakolatlarni quyi darajalarga berish kerakligi haqida gaplashdik. Aytmoqchimanki, biz ko‘plab asosiy masalalarni yoritib oldik, deb o‘ylayman. Menimcha, bu kelajakda muammoga aylanishi mumkin”.
Izoh (0)