Gidro elektr stansiyalarda energiya ishlab chiqarish qimmatlashayotgan bir paytda, quyosh va shamoldan olinadigan elektr energiyasi narxi shiddat bilan arzonlashmoqda. Shu bilan birga, elektr energiyasini saqlash uchun akkumulyatorlar narxining keskin tushishi GESlarning manyovr quvvatlariga jiddiy raqobat yaratmoqda. Bu haqda “Chegara bilmas daryolar” xalqaro ekologik koalitsiyasi ekspertlari ma’lum qildi.
IRENA agentligi “2023-yilda qayta tiklanadigan energiya manbalaridan elektr energiyasi ishlab chiqarish qiymati” yillik hisobotini e’lon qildi. Unga ko‘ra, butun dunyoda quyosh generatsiyasi va gidroenergetika o‘rtasidagi elektr energiyasi ishlab chiqarish tannarxi farqi ortib bormoqda.
2022-yilda yangi GESlar energiyasi quyosh elektr stansiyalari energiyasidan 20 foiz qimmatroq bo‘lgan, 2023-yilga kelib bu farq 30 foizgacha yetdi. Mutaxassislar bu yangi energiya quvvatlarini qurishni rejalashtirishda hal qiluvchi ahamiyatga egaligini aytmoqda.
- 2023-yilda gidroenergetika quvvatlarini qurish 1 kilovatt o‘rnatilgan quvvat uchun 2800 AQSH dollarini tashkil etdi. Bu quyosh elektr stansiyalariga nisbatan 3,5-4 barobar, quruqlikdagi shamol elektr stansiyalariga nisbatan 2,5 barobar qimmat va dengiz shamol qurilmalarini qurish bilan taxminan bir xil narxda edi.
- Bundan tashqari, GES qurilishining o‘rtacha muddati quyosh elektr stansiyalariga nisbatan 7-10 barobar, shamol elektr stansiyalariga nisbatan esa 5 barobar uzoqroq davom etadi.
- Shunday qilib, yaqin yillarda GESning yagona qiyosiy ustunligi faqat kun davomida energiya ishlab chiqarishni moslashuvchan tarzda boshqarish qobiliyati bo‘lib qolishi mumkin.
Ammo bu sohada ham GESlar jiddiy raqobatga duch kelmoqda. Mutaxassislar ta’kidlashicha, hozirda dunyoda energiya saqlash quvvatlarini yaratish keskin sur’atlar bilan o‘sib bormoqda — bu jarayon ularning sezilarli darajada arzonlashuvi bilan birga kechmoqda.
Xususan, so‘nggi bir yil ichida akkumulyatorlar ishlab chiqarish deyarli 3 baravarga ko‘paydi (36 dan 96 gigavatt-soatgacha), akkumulyator sig‘imining har bir kilovatt-soati uchun narx esa 358 AQSH dollaridan 273 dollargacha tushdi.
Bugungi kunda akkumulyatorlarning katta qismi quyosh elektr stansiyalari bilan birgalikda kunning qorong‘i vaqtida energiya yetishmasligini qoplash uchun ishlatiladi. Masalan, O‘zbekiston 2030-yilga qadar 20 GVt quyosh va shamol elektr stansiyalarini, ularga qo‘shimcha ravishda 4,2 GVt energiya saqlash uchun akkumulyatorlarni ishga tushirishni rejalashtirmoqda, deydi “Chegara bilmas daryolar” xalqaro koalitsiyasi koordinatori Yevgeniy Simonov.
Amaliyotda bu shuni anglatadiki, 2-4 soat davomida energiyani saqlash uchun akkumulyator bilan jihozlangan quyosh generatsiyasini yaratish (1 kVt quvvat uchun 758 dollar) (1 kVt soat uchun 253 dollar) endi GESning yangi manyovr quvvatlarini yaratishga (1 kVt soat uchun taxminan 1000-1500 dollar) qaraganda sezilarli darajada arzonroq turadi.
Markaziy Osiyoning energetika kelajagi
Markaziy Osiyo davlatlari energiya tizimlarini rivojlantirish rejalarini qisqa vaqt ichida mintaqani arzon va ishonchli energiya bilan ta’minlay oladigan, shu bilan birga atrof-muhitga ta’sirni minimallashtiradigan energiya kombinatsiyasi foydasiga qayta ko‘rib chiqishlari kerak. Bu rejalarda yangi GESlar uchun joy aniq bo‘lmaydi”, deydi “Chegara bilmas daryolar” ekologik koalitsiyasi mintaqaviy direktori Aleksandr Kolotov.
Izoh (0)