Гонконг университети тадқиқотчилари илк бор “душанба кунги стресс”нинг аниқ биологик асоси борлигини аниқлади. Энг эътиборлиси, бу ҳолат инсоннинг ишлаш ёки ишламаслигидан қатъий назар барчада бирдек содир бўлади. Ҳафта бошида стресс даражаси узоқ вақт давомида юқори бўлиб қолиши мумкин, бу эса юракка салбий таъсир қилади.
Тадқиқотда Буюк Британияда қариш жараёнини узоқ муддатли ўрганишга бағишланган лойиҳа доирасида 50 ёшдан катта бўлган 3 500 дан ортиқ кишининг маълумотлари таҳлил қилинди. Иштирокчилар душанба куни махсус сўровномаларни тўлдирди ва узунлиги тахминан икки сантиметр бўлган соч намуналарини топширди. Бу орқали охирги икки–уч ой ичидаги кортизол ва кортизон даражаси баҳоланди.
Маълум бўлишича, душанба кунлари ўзини айниқса безовта ҳис қилган инсонларнинг сочида стресс гормонлари миқдори анча юқори бўлган. Бу ҳолат ишлаётганлар орасида ҳам, аллақачон нафақага чиққанлар орасида ҳам кузатилган. Демак, гап иш ҳафтаси ҳақида эмас, балки душанбанинг жамиятда қандай қабул қилинишида бўлиб чиқди.
Энг хавотирли деб топилган иштирокчилар (10 фоизи) да кортизол даражаси бошқаларга қараганда ўртача 23 фоизга юқорироқ чиққан. Илгари ҳам душанба кунлари юрак хуружлари кўпроқ содир бўлиши аниқланган эди. Ҳар иккала тадқиқот бевосита боғлиқликни кўрсатмаган бўлса-да, эҳтимол, улар ортида умумий биологик механизм бўлиши мумкин.
Олимлар таъкидлашича, стресс гипоталамо‑гипофизар‑буйрак усти безлари ўқи — яъни организмнинг таҳдидга жавоб қайтариш тизимини издан чиқаради. Агар кортизол узоқ вақт давомида юқори бўлиб қолса, бу юрак касалликлари, семириш ва хотира муаммоларига олиб келиши мумкин.
Тадқиқот муаллифлари ҳозирча кортизолнинг айнан душанба сабабли кескин ошиши исботланмаганини тан олади. Аммо инсонлар ҳафта бошида доимий равишда хавотир ҳис қилса, бу ҳолат аста-секин сурункали стрессга айланиб кетишига ишонади.
Изоҳ (0)