Биринчи иш кунидаги кучайган хавотир одамларни нафақага чиққандан кейин ҳам тарк этмайди, бу эса организмнинг фаолиятида бузилишларга сабаб бўлади. Британиялик олимлар душанба кунлари одамлар ҳақиқатан ҳам юқори даражадаги хавотирни ҳис этишларини ва бу уларнинг ҳаёт сифатига қандай таъсир кўрсатишини текширишга қарор қилишди. Бунинг учун улар ўрганилаётган инглизлар гуруҳининг организмида глюкокортикоидларнинг умумий ишлаб чиқарилишини, шунингдек, ҳафтанинг кунларига қараб уларнинг сочларидаги стресс гормони кортизол миқдорини таҳлил қилишди.
Тажриба
Тадқиқот Буюк Британияда 2002 йилдан бошлаб ҳар икки йилда бир марта ўтказиладиган аҳолининг қариш жараёнларини ўрганиш бўйича кенг кўламли лойиҳанинг бир қисми бўлди. Унда 50 ёш ва ундан катта ёшдаги британияликлар иштирок этди.
Демографик маълумотлар суҳбат ва сўровномалар ёрдамида, биомаркерлар эса респондентларнинг лабораторияга ташрифи пайтида тўпланди. Етишмаётган маълумотлар ва кортикостероид дори воситаларини қабул қилган иштирокчилар чиқариб ташлангандан сўнг, якуний танлов 3,5 мингдан сал кўпроқ одамни ўз ичига олди.
Тажриба давомида қуйидаги омиллар ҳисобга олинди: жинс, ёш, таълим даражаси, оилавий ҳолат, этник келиб чиқиш, чекиш мақоми ва истеъмол қилинаётган дори-дармонлар сони, соч ранги, сочнинг бўялгани ёки кимёвий ишлов берилгани, аёлларда ҳайз даврининг босқичи ҳамда мавсум. Буларнинг барчаси сочдаги кортизол миқдорига таъсир кўрсатади.
Натижалар
Тадқиқот шуни кўрсатдики, душанба кунлари хавотирга тушган одамларнинг соч намуналарида кортизол даражаси бошқа кунларда безовталик ҳис қилганларга нисбатан 23 фоиз юқори бўлган. Бундан ташқари, уларда буйрак усти бези, гипофиз ва гипоталамус фаолиятида бузилишлар кузатилган. Шунингдек, душанба кунги хавотирланиш ва гипоталамус-гипофиз-буйрак усти безлари тизимининг номутаносиблиги ўртасидаги боғлиқлик ишлайдиган ва ишсиз британияликлар орасида яққол намоён бўлган.
Шунингдек, аҳоли ҳақидаги мунтазам тўпланган маълумотларнинг мета-таҳлили шуни кўрсатдики, душанба куни тасдиқланган миокард инфаркти ва тўсатдан юрак тўхташи ҳолатлари 19 фоизга ортган. Шу куни ўз жонига қасд қилиш ҳолатлари ҳам кўпаяди.
Хулосалар
Ўтказилган тадқиқот натижасида “душанба синдроми” пайдо бўлишининг биологик механизмлари илмий жиҳатдан тасдиқланди. Бундан ташқари, британиялик олимларнинг ишлари жиддий сурункали касалликларнинг ривожланишида стресс ва маълум бир кундаги руҳий-ҳиссий ҳолатнинг роли ҳақидаги билимларни кенгайтирди. Бу эса шифохоналар ва клиникаларга душанба кунлари юрак-қон томир касалликлари сонининг кўпайишини инобатга олган ҳолда ўз фаолиятини режалаштириш имконини беради.
Тадқиқотнинг асосий афзалликлари катта репрезентатив танлов, шунингдек, гипоталамус-гипофиз-буйрак усти бези тизими фаоллигининг мураккаб кўрсаткичидан фойдаланиш бўлди.
Изоҳ (0)