Стресс — замонамизнинг асосий муаммоси ва бу бежиз эмас, чунки биз доимий пойга шароитида яшаяпмиз, булар эса ахборот шовқини, хавотирли янгиликлар ва кескин муносабатлар тана ресурсларини аста-секин камайтирмоқда. Сурункали стресс фонида, биринчи навбатда, асаб тизими зарар кўради: уйқу бузилади, концентрация пасаяди, асабийлашиш пайдо бўлади.
Кўпчилик тезкор ечимларни излайди, аммо комплекс ёндашув зарурлиги ҳақида камдан кам ўйлайди. Терапевт Елена Мановска билан биргаликда асаб тизимини қандай қилиб самарали тиклашни ўрганамиз.
Доимий зўриқишда асаб тизими билан нима содир бўлади?
Сурункали стресс — бу шунчаки ҳаддан ташқари чарчаш ёки қисқа муддатли хавотир ҳисси эмас, балки узоқ муддатли ташқи омиллар таъсирида касбий ортиқча юкламалар ва оилавий муаммолардан тортиб, ортиқча маълумот ва доимий шошқалоқликкача бўлган барқарор ички зўриқиш ҳолатидир.
Организм ресурсларини сафарбар қилувчи ва ҳатто фойдали бўлиши мумкин бўлган (адреналин, норадреналин ва кортизол ажралиши ҳисобига) қисқа муддатли стрессдан фарқли ўлароқ, сурункали стресс акс таъсирга олиб келади.
Вақт ўтиши билан доимий зўриқиш ресурсларни камайтиради, табиий биологик ритмларни бузади ва ҳаётий тизимларнинг ишлашини сусайтиради. Аввало, асаб ва эндокрин тизимлар зарар кўради: уйқу сифати ёмонлашади, энергия даражаси пасаяди, юқори асабийлашиш, ташвишланиш, диққатни жамлашда қийинчиликлар пайдо бўлади.
Организм ўзгаришларга мослашувчанлик қобилиятини йўқотади ва ҳатто кичик воқеалар ҳам ортиқча юк сифатида қабул қилина бошлайди. Айнан шунинг учун аломатларни ўз вақтида аниқлаш ва тиклаш чораларини кўриш жуда муҳимдир.
Уйқу — тикланишнинг биринчи қадами
Тўлақонли уйқу асаб тизимини тиклашнинг энг муҳим омилларидан биридир. Уни нормаллаштириш учун табиий тинчлантирувчи воситалар мос келади: ўтлар экстрактлари — валериана, арслонқуйруқ, лимонўт, ялпиз, хмел, мойчечак, лаванда, далачой кабилар.
Таъсир ароматерапия билан биргаликда кучаяди: мелисса, бергамот, иланг-иланг ва лимон эфир мойлари бўшашишга ва ҳиссий муҳитни барқарорлаштиришга ёрдам беради. Ушбу юмшоқ табиий воситалар асаб тизимини ножўя таъсирларсиз тиклаш учун замин яратади.
Балансга қандай эришиш мумкин?
Агар табиий воситалар етарли бўлмаса, чуқурроқ ва тизимли ёндашувларни қўллаш муҳимдир. Асосий йўналишлардан бири психотерапия ҳисобланади: психолог билан ишлаш сурункали зўриқиш сабабларини англашга, стресс омилларига муносабатни ўзгартиришга ва ўз ҳис-туйғуларини бошқаришни ўрганишга ёрдам беради.
Шунингдек, танага йўналтирилган амалиётлар, бўшаштирувчи массажлар, физиомуолажалар ҳамда юқори миқдордаги магнийга эга минерал ванналар мушакларни бўшаштиришга, қон айланишини яхшилашга ва стресснинг асосий гормони бўлган кортизол миқдорини камайтиришга ёрдам беради.
Очиқ ҳавода жисмоний фаолликка алоҳида эътибор қаратиш лозим. Боғларда, ўрмонда ёки шунчаки сокин кўчаларда мунтазам сайр қилиш нафақат умумий аҳволни яхшилайди, балки “бахт гормонлари” — серотонин ва дофамин ишлаб чиқаришга ёрдам беради. Қуёш ванналари эса D витамини синтезини рағбатлантиради ва сурункали стрессда бузилган сиркад ритмларни нормаллаштиришга ёрдам беради.
Изоҳ (0)