Тиббиёт ютуқларига қарамай, аҳолининг соғлиқ билан боғлиқ айрим фундаментал масалаларда ҳанузгача янглиш қарашларга эга. Айримлар ширинлик диабетга олиб келади деб ўйласа, бошқалар юрак хасталиклари фақат кексаларда учрайди, деб ҳисоблайди. Вакциналар ва аутизм келтириб чиқаради, деб ишонадиганлар ҳам талайгина. Қуйида жамоатчилик онгида чуқур илдиз отган нотўғри қарашларга барҳам берамиз.
1-янглиш фикр: Ширинлик қандли диабетга олиб келади
Қандли диабетнинг биринчи тури аутоиммун касаллик бўлиб, унинг ривожланишида бемор ҳаёт тарзининг таъсири йўқ. Иккинчи тури эса кўпроқ турмуш тарзига боғлиқ бўлиб, ортиқча вазн, камҳаракатлик, нотўғри овқатланиш сингари омиллар орқали юзага келади. Шунга қарамай, бу турдаги диабет ширинлик истеъмоли билан эмас, умумий ортиқча калория ва мувозанатсиз парҳез билан боғлиқ.
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти соғлом овқатланиш ва меъёрий жисмоний фаолликни қанд касаллиги профилактикасининг асосий усули сифатида кўрсатади. Шакар миқдорини камайтириш ҳам тавсия этилади, бироқ таомномадан уни тўлиқ чиқариб ташлаш шарт эмас.
2-янглиш фикр: Саратон касаллигининг қайталаниши ҳаётга нуқта қўяди
Саратонни дастлабки босқичда аниқлаш даволаниш имкониятларини оширади. Ҳатто касаллик қайталанган ҳолатларда ҳам замонавий даволаш воситалари ижобий натижа бериши мумкин. Улардан бири CАР-Т-терапия бўлиб, унда беморнинг иммун ҳужайралари генетик жиҳатдан қайта ишланиб, ўсимта ҳужайраларини аниқлаш ва йўқ қилишга “ўргатилади”.
Бу ёндашув илк бор 2017 йилда болаларда лимфобластик лейкемияни даволаш учун тасдиқланган. Бугунги кунга келиб, у кўплаб бошқа қон онкологияси турларида ҳам клиник амалиётда жорий этилган.
3-янглиш фикр: Юрак-қон томир касалликлари фақат кексаларда учрайди
Юрак етишмовчилиги, жумладан, сурункали юрак етишмовчилиги турли ёшдаги одамларда учраши мумкин. Ортиқча вазн, юқори холестерин, чекиш, гипертония ва қандли диабет юракка салбий таъсир кўрсатиб, ёш организмларда ҳам муаммо келтириб чиқаради.
Бугунги тиббиётда индивидуал ёндашувга ўтиш бўйича янги тадқиқотлар олиб борилмоқда: олимлар юрак касалликларининг молекуляр асосларини, ген ва оқсилларни чуқур ўрганиб, универсал даво усулларини изламоқда. Бу эса беморларнинг ёши ёки клиник кўрсаткичларидан қатъи назар, самарали натижа берувчи терапияларни ишлаб чиқишга хизмат қилади.
4-янглиш фикр: Астмада фақат симптомларни даволаш етарли
Йўқ. Астма бу сурункали яллиғланиш бўлиб, нафақат йўтал ва томоқ оғриғи, балки бронхлар сезувчанлигининг ортиши билан кечади. Фақат симптомларни енгиллаштириш билан чекланиш касалликни назорат қилмасликка олиб келади, бу эса кескин хуружлар ва ҳаттоки ўлим хавфига олиб келиши мумкин.
Энг самарали ёндашув бу яллиғланишни бартараф этувчи асосий терапия, яъни ингаляцион кортикостероидлардан мунтазам фойдаланишдир.
5-янглиш фикр: Вакциналар аутизмни келтириб чиқаради
1998 йилда нашр этилган бир шубҳали тадқиқотга кўра, қизамиқ, қизилча ва паротитга қарши ММР вакцинаси аутизм билан боғлиқ экани даъво қилинган. Тадқиқот кичик ҳажмли (бор-йўғи 12 болада синалган) бўлиб, илмий нуқтаи назардан кўплаб жиддий камчиликларга эга эди. Кейинчалик бу иш олимлар ҳамжамияти томонидан танқид остига олинди, мақола нашрдан олиб ташланди, муаллиф эса шифокорлик амалиётидан четлатилди.
Шунга қарамай, бу нотўғри фикр жамоатчилик орасида оммалашиб кетди. Натижада эмланиш даражаси пасайиб, қизамиқ ҳолатлари кўпайди.
6-янглиш фикр: Витаминлар доимий равишда ичилиши шарт
Кўпчилик баҳор ва кузда витаминларни “касалликни олдини олиш” учун қабул қилади, аммо соғлом ва хилма-хил овқатлар орқали зарур микроэлементларни олиш мумкин. Витамин етишмовчилиги бўлса клиник ҳолат бўлиб, лаборатория таҳлиллари билан тасдиқланиши лозим. Даволаш ҳам фақат шифокор назорати остида олиб борилади.
Шуни унутмаслик керакки, баъзи витаминларнинг ортиқча миқдори организм учун зарарли. Сувда эрийдиган витаминлар (масалан, C ёки B гуруҳи) ортиқча бўлса, танадан чиқариб юборилади. Аммо ёғда эрийдиган А, Э, Д ва К витаминлари танада тўпланиб, жигар ва буйрак фаолиятига зарар етказиши мумкин.
7-янглиш фикр: Бола тез-тез шамолласа, унинг иммунитети паст дегани
Боғчага қатнаётган болалар йилига 6–8 мартагача ЎРВИ билан касалланиши мумкин. Бу мактабгача ёш даври учун норма саналади. Тез-тез касалликка чалиниш боланинг янги муҳитга мослашаётган даврида кузатилади. Асосийси — касалликлар енгил ўтиши, антибиотик талаб қилмаслиги ва бола оралиқ даврда ўзини яхши ҳис қилишини назорат қилиш лозим. Иммунитет билан боғлиқ оғир бузилишлар эса пневмония, йирингли синусит ёки бошқа оғир инфекциялар билан белгиланади. Бундай ҳолатларда оддий витаминлар эмас, балки мураккаб иммуномодулятор терапия талаб қилинади.
Изоҳ (0)