Эркаклар ўқисин: Қорин чиқишининг оддий, аммо кутилмаган 4 та сабаби

Агар севимли шимингиз тўсатдан тор келиб қолиб, бел айланаси соғлиқ учун хавфли чегарага яқинлашаётганини ҳис қилсангиз, қорин нима сабабдан катталашаётганини аниқлаш керак. Қуйида бел ўлчамлари ортишига сабаб бўладиган олтита ҳолатни санаб ўтамиз ва бу жараённи тўхтатиш учун қандай чоралар кўриш лозимлигини тушунтирамиз.

1. Ортиқча калория ва жисмоний фаоллик етишмаслиги

Қорин катталашишининг энг аниқ сабаби — бел соҳасида ортиқча ёғ тўпланишидир. Кўпинча бу ҳолат овқатланишдаги ортиқча калория ва кам ҳаракатли турмуш тарзи туфайли юзага келади.

Ёғли овқат истеъмол қилганингизда, ёғлар ингичка ичакда сўрилиб, оқсиллар билан бириккан ҳолда аввал лимфага, сўнгра қонга ўтади. Кейин улар бутун тана бўйлаб тарқалиб, ёғ ҳужайралари — адипоцитларда тўпланади. Оқсил ва ёғдан ташкил топган бирикмалар липопротеинлар деб аталади ва улар турли хил бўлади. Ёғларни ичакдан ташиш асосан катта хиломикронлар ва жуда паст зичликдаги кичик липопротеинлар зиммасига тушади.

Олимлар тахмин қилишича, инсон бир вақтнинг ўзида кўп ёғли овқат истеъмол қилганда, ичаклар катта хиломикронларни ишлаб чиқаради. Уларнинг катталиги туфайли қон оқимига кириши қийинлашади. Натижада улар лимфа томирларида узоқроқ қолиб, ичак шиллиқ қаватида тўпланади ва виссерал ёғ йиғилишини келтириб чиқаради. Эркаклар рациони калорияси юқорироқ бўлгани ва кўпинча ёғли таомларни афзал кўргани сабабли уларда хиломикронлар аёлларга қараганда одатда йирикроқ бўлади.

Қоринда ёғ тўпланишига сабаб бўладиган маҳсулотлар:

• Ёғ ва шакарга бой маҳсулотлар. Бундай озиқ-овқатларга, масалан, фастфуд ва кўплаб қандолат маҳсулотлари киради.
• Спиртли ичимликлар. Спиртли ичимликлар калорияга бой бўлиб, кўпинча ёғли газаклар билан бирга истеъмол қилинади.
• Порция ҳажмини тўғри аниқлай олмаслик — у одатда тўйиш учун зарур бўлганидан каттароқ бўлади.
• Шакарли чой, газли ёки энергетик ичимликлар каби ширин ичимликларга ўчлик.
• Стресс ҳолатида овқатланиш. Баъзи одамлар тўйиш учун эмас, балки асабийликни енгиш учун овқатланишади. Бу қоринда эса қоринда ёғ тўпланиши ва вазн ортишига ҳам олиб келиши мумкин.

Бундан ташқари, ёғ бутун танада бўлгани каби нафақат тери остида, балки ички органлар атрофида, қорин мушаклари ортида ҳам тўпланиши мумкин. Бундай ёғ виссерал ёғ деб аталади ва у қанча кўп бўлса, гипертония, қандли диабет ва юрак-қон томир касалликлари хавфи шунча юқори бўлади.

Қизиғи шундаки, эркаклар қорин бўшлиғидаги семиришга кўпроқ мойил бўлади. Кичик тадқиқотлар шуни кўрсатадики, уларда ўзлаштирилган ёғларнинг тахминан 21 фоизи қорин бўшлиғида сақланади, аёлларда эса атиги 5 фоизи, қолгани эса тери ости захираларига ўтади.

Бундай пайтда нима қилиш керак?

Аввало, овқатланиш тартибингизни қайта кўриб чиқинг ва кундалик режангизга жисмоний фаолликни қўшинг. Кейин қуйидаги қоидаларга амал қилинг:

1. Рацион калориясини оширманг. Кунлик зарур энергия миқдорини ҳисоблаб чиқинг ва ундан ортиқ овқатланмасликка ҳаракат қилинг.
2. Овқатланишни соғломлаштиришга эътибор қаратинг. Кунига камида 400 грамм сабзавот ва мева истеъмол қилишга интилинг, шакар миқдорини чекланг, айниқса ширин ичимликлар таркибидаги шакарни. Шунингдек, парҳездаги ёғлар фоизини назорат қилинг. У рацион умумий калориясининг 30 фоизидан ошмаслиги лозим. Яъни кунлик энергия истеъмоли 2000 ккал бўлса, ёғлар 600 ккалдан ошмаслиги керак. Бу тахминан 66 грамм ёғга тенг.
3. Жисмоний фаолликни оширинг. ЖСТ мутахассислари соғлом вазнни сақлаб қолиш учун ҳафтасига 150 дақиқа енгил ҳаракат ёки 75 дақиқа шиддатли машқларни тавсия этади. Енгил ҳаракатларга пиёда юриш, хотиржам велосипед ҳайдаш, уй ишлари, болалар билан ўйнаш, рақсга тушиш ва бошқа ҳар қандай юклама киради, бунда бемалол суҳбатлаша оласиз ва нафасингиз қисилмайди. Шиддатли машқларга эса югуриш, жамоавий спорт турлари, айланма кардио машқлар киради. Бундан ташқари, ЖССТ экспертлари барчага ҳафтасига икки марта асосий мушак гуруҳлари учун куч машғулотларини ўтказишни маслаҳат беради. Бу, айниқса, виссерал ёғ билан курашаётганлар учун муҳимдир.

2. Қорин дам бўлиши

Соғлом одам ичагида доим маълум миқдорда газ бўлиши табиий ҳол ҳисобланади. Асосан, бактериялар дуккакли ўсимликлардан олинган фруктоза, клетчатка, стахиоза ва рафиноза, сорбитол ёки мураккаб углеводлар билан озиқланганида газ ишлаб чиқаради. Шу сабабли нўхат ёки олма каби айрим маҳсулотлар баъзи кишиларда кўпроқ газ ҳосил бўлишига олиб келиши мумкин.

Одатда овқатланишдан сўнг ичакдаги газлар ҳажми ортади, аммо бу ҳаво тез чиқиб кетади, чунки ошқозон ва ингичка ичаклар овқатни силжитиш учун қисқаради.

Бироқ баъзи ҳолларда газ ҳаддан зиёд кўпайиб, қоринни шиширади, бел айланасини кенгайтиради ва нохуш ҳолатларни келтириб чиқаради. Одам ичидан ёрилиб кетаётгандек ҳис қилади, ўзини оғир ва ноқулай сезади.

Қорин дам бўлишининг сабаблари турлича бўлиши мумкин. Масалан, бу ҳолат кўпинча қабзият, овқатга нисбатан тоқатсизлик, ичак таъсирланиш синдроми, функсионал диспепсия каби ҳолатларда кузатилади.

Бундай пайтда нима қилиш керак?

• Мунтазам жисмоний машқлар бажаринг. Фаоллик овқат ҳазм қилишни яхшилайди ва агар қорингиз шишган бўлса, газ чиқишига ёрдам беради.
• Ҳаво ютмаслик учун оғзингизни ёпиб чайнанг.
• Сув ичишни унутманг.
• Қабзият ҳолатида ич келиши тартибини яхшилаш учун рационингизда клетчатка миқдорини оширинг.
• Тез-тез ва оз миқдорда овқатланинг.
• Газ тезроқ чиқиши учун қоринни ўнгдан чапга қараб уқаланг.
• Ширин ичимликлар ва спиртли ичимликлардан воз кечинг.
• Қайси маҳсулотлардан сўнг қорингиз дам бўлишини кузатинг ва уларни рационингиздан чиқаринг.
• Ширин, аччиқ ва ёғли таомлар миқдорини камайтиринг.
• Кечқурун меъёридан ортиқ овқатланманг.

Агар бу чоралар ёрдам бермаса ва қорингиз барибир шишгандек туюлса, гастроэнтерологга мурожаат қилинг. Шифокор қорин дам бўлишининг сабабини аниқлаб, тегишли даволаш усулини тавсия этади.

3. Гипотиреоз

Агар қорин катталашишидан ташқари, тирноқ, сочларингиз қуруқ ва мўртлигини, доимий чарчоқ, кайфиятингиз ёмонлигини сезаётган, тез-тез совқотаётган, диққатингизни жамлашда қийналаётган бўлсангиз, бу қалқонсимон безда муаммо борлигидан далолат бериши мумкин.

Бўйиннинг олд қисмида жойлашган бу кичик аъзо тироксин (Т4) ва триёдтиронин (Т3) гормонларини ишлаб чиқаради. Бу гормонлар асосий метаболизм, углеводлар, оқсиллар ва ёғлар алмашинуви, кислород истеъмоли ва иссиқлик ишлаб чиқариш, шунингдек, юрак-қон томир тизимининг ишлашига таъсир кўрсатади.

Қалқонсимон без етарли миқдорда гормон ишлаб чиқара олмаса, бу ҳолат гипотиреоз деб аталади.

Бундай пайтда нима қилиш керак?

Агар ўзингизда гипотиреоз аломатларини сезсангиз, терапевтга мурожаат қилинг. У сизга зарур таҳлилларни буюради ва тегишли даволанишни тавсия этади.

4. Дори қабул қилиш

Баъзи дори воситалари тана вазнининг бир неча килограммдан 10 фоизигача ортишига сабаб бўлиши мумкин. Бундан ташқари, ёғ тўқималарининг қайта тақсимланишига таъсир қиладиган дорилар ҳам мавжуд — улар виссерал ва териости ёғ қатламларининг кўпайиши ҳисобига бел айланасини кенгайтириши мумкин.

Қуйидаги гуруҳларга мансуб дори воситалари вазн ортишига сабаб бўлиши мумкин:

• Антипсихотик ва кайфият барқарорлаштирувчи дорилар.
• Эпилепсияга қарши тутқаноқни олдини олувчи препаратлар.
• Айрим турдаги антидепрессантлар.
• Қандли диабетни даволашда қўлланиладиган дорилар - инсулин ва инсулин ажралишини кучайтирувчи стимуляторлар, шунингдек, бу гормонга таъсирчанликни оширувчи воситалар.
• Қон босимини пасайтирувчи дорилар - айрим бета-блокаторлар ва кальций каналлари блокаторлари.
• Кортикостероидлар - астма, тери касалликлари ёки яллиғланиш жараёнлари, шунингдек ревматик ва аутоиммун касалликларни даволашда қўлланилиши мумкин бўлган препаратлар.
• ОИВ инфекциясини даволаш учун антиретровирус дорилар.

Шуни таъкидлаш жоизки, ушбу гуруҳлардаги барча дорилар ҳам вазн ортиши ва бел атрофида ёғ тўпланишига олиб келавермайди. Бундан ташқари, ҳар бир одам ўзига хос бўлиб, агар кимдир маълум бир доридан жуда семирган бўлса, бу сиз билан ҳам шундай бўлади дегани эмас. Шу сабабли семириб кетишдан қўрқиб даволанишдан воз кечиш мутлақо нотўғри.

Бундай пайтда нима қилиш керак?

Агар юқоридаги рўйхатдаги дорилардан бирортаси буюрилганидан сўнг қорнингиз катталаша бошлаганини сезсангиз, даволовчи шифокорингизга мурожаат қилинг ва бу ҳақда унга хабар беринг.

Кўпчилик дориларни ортиқча вазн ортишига олиб келмайдиган самарали муқобил препаратлар билан алмаштириш мумкин.