Швециянинг Каролина институти олимлари кенг қамровли тадқиқот ўтказиб, 2005 йилгача қандли диабет ёки уни даволаш белгилари бўлмаган 30 ёшдан 60 ёшгача бўлган уч миллион кишининг маълумотларини таҳлил қилдилар. Натижа ташвишли бўлиб чиқди: мутахассислар бошқа одамлар билан кўп мулоқот қилишни талаб этадиган касблар ва иккинчи турдаги қандли диабет ривожланиш хавфи ўртасида статистик жиҳатдан сезиларли боғлиқлик борлигини аниқладилар.
Олимлар учта жиҳатга яъни иш жойида одамлар билан умумий мулоқот сони, мижозлар, беморлар ёки ўқувчиларнинг муаммоларини ҳал қилиш билан боғлиқ ҳиссий юк ҳамда иш муҳитидаги зиддиятлар даражасига алоҳида эътибор қаратдилар. Бундан ташқари, мутахассислар жамоадаги ижтимоий қўллаб-қувватлаш даражасини ҳам баҳоладилар. Маълум бўлишича, иши бошқалар билан доимий ҳиссий алоқада бўлишни талаб қиладиган одамларда иккинчи турдаги қандли диабет билан касалланиш хавфи анча юқори экан: эркакларда - 20%, аёлларда - 24%. Агар ҳиссий зўриқишга яна мунтазам келишмовчиликлар қўшилса, диабет эҳтимоли эркакларда яна 15% га, аёлларда эса 20% га ошиши аниқланди.
Касбий фаолияти юқори ҳиссий жалб этилиш, одамлар билан тез-тез мулоқот қилиш ва иш жамоасида етарли қўллаб-қувватланмасликни ўз ичига олган аёллар энг заиф бўлиб чиқди. Бундай ходимларда қандли диабет ривожланиш хавфи тинч шароитда ишлаган ва ҳамкасблари томонидан қўллаб-қувватланган аёлларга нисбатан 47 фоизга юқори экан.
Бу Каролина институтининг қандли диабет ва бандлик мавзусидаги биринчи иши эмас: 2019 йилда жамоа аллақачон ҳайдовчилар, фаррошлар ва фабрика ишчиларида ушбу касалликнинг ривожланиш эҳтимоли юқори эканлигини аниқлаган эди. Бироқ янги тадқиқот аввалгисидан нафақат кўлами, балки ижтимоий-иқтисодий омиллар ўрнига касбнинг ҳиссий жиҳатлари билан боғлиқ эканлиги билан ҳам фарқ қилади. Олимлар таъкидлашича, кўплаб касблар, айниқса соғлиқни сақлаш, таълим ва ижтимоий соҳаларда ходимлардан ҳис-туйғуларни бошқариш, қатъий касбий ва ижтимоий меъёрларга риоя қилиш талаб этилади. Инсон аслида ҳис қиладиган туйғулар ва у кўрсатиши керак бўлган хатти-ҳаракатлар ўртасида номувофиқлик пайдо бўлганда, бу ҳолат сурункали стресс манбасига айланади ва вақт ўтиши билан метаболик бузилишларга олиб келиши мумкин.
Олимларнинг фикрича, ҳиссиётларга бой иш билан қандли диабет ўртасидаги боғлиқлик механизми организмнинг стрессга бўлган нейроэндокрин реакциясида яширинган. Доимий зўриқиш симпатик нерв тизимини ва гипоталамус-гипофиз-буйрак усти безлари фуксиясини фаоллаштиради, бу эса кортизол ишлаб чиқарилишини кучайтиради. Натижада, инсулинга резистентлик ортиб, ҳужайраларнинг инсулинга сезгирлиги пасаяди. Бундан ташқари, сурункали стресс яллиғланиш ситокинлари даражасини оширади, бу ҳам инсулин сигналининг меъёрий ишлашига тўсқинлик қилади.
Тадқиқот иштирокчиларнинг турмуш тарзининг индивидуал хусусиятларини, хусусан, уларнинг овқатланиш одатлари ва жисмоний фаоллик даражасини ҳисобга олмаган бўлса-да, иш муҳити ва жамоавий қўллаб-қувватлаш инсоннинг метаболик саломатлиги билан чамбарчас боғлиқ эканлигини яққол кўрсатди. Олимлар улар аниқлаган алоқанинг биологик ва хулқ-атвор механизмларини янада чуқурроқ ўрганиш зарурлигини таъкидлайдилар. Шунингдек, иш фаолияти туфайли бошқа одамлар билан кўп мулоқот қилиши керак бўлган кишиларда моддалар алмашинуви касалликларининг самарали олдини олиш чораларини ишлаб чиқиш лозимлигини уқтирадилар.
Изоҳ (0)