Ҳар йили кино оламида “Оскар” мукофотига номзодлар эълон қилинади. Шундан сўнг бутун Голливуд маросимни интизорлик билан кутади. Бироқ олтин ҳайкалчалар кимга насиб этишини ким ҳал қилади? Қуйида шу саволга жавоб излаймиз.
“Оскар” мукофотини 1927 йилда ташкил этилган Америка кинематография санъати ва фанлари академияси (АМPAS) топширади. Бугунги кунда академия таркибига 19 та профессионал гилдияга мансуб 9 905 нафар аъзо киради. Улар нафақат фильмларни томоша қилади, балки уларни яратиш билан ҳам шуғулланади.
АМPAS ўз таркибини мунтазам равишда янгилаб, турли маданий ва касбий тажрибага эга янги аъзоларни таклиф этади. Los Angeles Times маълумотларига кўра, 2012 йилда Академия аъзоларининг 94 фоизи оқ танлилар, 77 фоизи эркаклар бўлиб, уларнинг ўртача ёши 62 ёшни ташкил этган.
Бироқ 2016 йилда жамоат фаоли Эприл Рейн томонидан оммалаштирилган #OscarsSoWhite хештеги сабаб вазият кескин ўзгарди. Натижада Киноакадемия ниҳоят бу масалага жиддий эътибор қаратиб, ўз аъзолари орасида аёллар ҳамда турли ирқий ва этник жамоалар вакилларининг сонини икки бараварга оширишга қарор қилди. Бу тенденция ҳали ҳам давом этмоқда: 2024 йилда академия 487 кишига тўлдирилди. Ҳозирги кунда “Оскар” мукофоти 24 асосий номинация бўйича тақдим этилади.
Фильмни АМPAS томонидан кўриб чиқилиши учун уни махсус платформа — Academy Screening Room’га юклаш лозим. Бу фақат Академия аъзолари фойдалана оладиган ёпиқ стриминг хизматидир. Албатта, бу арзон иш эмас — 20 минг доллар комиссия тўлаш талаб этилади.
Овоз бериш жараёни бир неча босқичга бўлинади:
Дастлабки овоз бериш. Бу жараён номинациялар босқичидан олдин ўтказилиб, фақат 10 та тоифага тааллуқли. Улар орасида “Энг яхши қисқа метражли анимацион фильм”, “Энг яхши ҳужжатли фильм”, “Энг яхши халқаро фильм”, “Энг яхши пардоз ва соч турмаги”, “Энг яхши мусиқа” ва “Энг яхши визуал эффектлар” каби номинациялар мавжуд. Одатда овоз беришда фақат тегишли касб уюшмаси аъзолари қатнашади. Масалан, энг яхши пардоз учун визажистлар овоз беради. Энг кўп овоз тўплаган фильмлар академиянинг расмий матбуот хабарида эълон қилинадиган қисқа рўйхатга киритилади.
Номинациялар. Бу босқичда ҳар бир гилдия аъзолари яна “ўзларининг номзодларини” сайлайди: актёрлар фикрига кўра энг яхши актёрларни, режиссёрларни ва ҳоказо. Бироқ баъзи тоифалар, жумладан “Энг яхши фильм” номинацияси барча гилдия аъзолари учун очиқ. Албатта, йилнинг энг яхши фильми номзодлари қисқа рўйхатига кириш учун кино қатъий қоидаларга мос келиши керак. Жумладан, Лос-Анжелес ёки Нью Йорк кинотеатрларида камида 7 кун намойиш этилиши шарт. Номзодлар рўйхати академиянинг веб-сайтида, ижтимоий тармоқларида ва телевидениеда тўғридан тўғри эфирда эълон қилинади.
Якуний овоз бериш босқичи. Бу босқичда барча киноакадемия аъзолари ҳамма тоифаларда овоз бериш ҳуқуқига эга бўлади. Эътиборли жиҳати шундаки, агар финалда тенглик юзага келса, ҳар иккала номзод ҳам мукофотни қўлга киритади. Мисол учун, 1969 йилда икки актриса — Барбара Стрейзанд ва Кетрин Хепберн “Энг яхши аёл роли” номинациясида ғалабани ўзаро бўлишганди.
“Оскар”да овоз беришнинг барча босқичлари махфий онлайн бюллетенлардан фойдаланган ҳолда ўтказилади. Уларни ҳисоб-китоб қилиш билан мустақил PwC аудиторлик компанияси шуғулланади — бу компания конвертларни 2017 йилда “Энг яхши фильм” билан адаштириб юборган ва қисқа муддатли ғалабани “Ой нури” ўрнига “Ла-Ла Ленд”га берган.
Гап шундаки, 2009 йилдан бери Академия “зудлик билан иккинчи тур” деб аталадиган усулдан фойдаланмоқда. Бу қуйидагича ишлайди:
Академия аъзолари “Энг яхши фильм” тоифасидаги киноларни 1 дан 10 гача баҳолайди. Агар бирорта фильм 50 фоиздан ортиқ овоз тўплай олмаса, энг кам биринчи ўринни олган фильм “тушиб қолади”. У номзодликда қолади, лекин энди ғолиб бўла олмайди.
Битта фильм мутлақ кўпчилик овозини олгунга қадар жараён такрорланади.
Натижада ҳайкалча “ўртача” даражада ҳаммага маъқул келадиган фильмга берилади. Яъни ҳатто бирор ижодий арт-ҳаус фильм 30% овоз берувчиларнинг биринчи ўринларини эгалласа-да, қолган 70% уни ёқтирмаса, у барча томошабинлар рўйхатида 2-3-ўринларда турган ўртача драмага ютқазади.
Изоҳ (0)