“Том ва Жерри” 85 ёшда: болалигимизни ёдга солувчи мультфильм қандай яратилган?

“Том ва Жерри” — Америка мультфильми бўлиб, унда бош қаҳрамонлар мушук Том ва сичқонча Жерри. Биринчи анимацион қисм Puss Gets The Boots бўлиб, 1940 йил 4 февралда чиқарилган. Том ва Жеррининг асосчилари ҳақли равишда америкалик мултипликаторлар, ўша пайтда бутунлай номаълум бўлган Уилям Ханна ва Жозеф Барберадир.

Дастлаб 1940—1958 йилларда мультфильм Голливуддаги Metro Goldwen Mayer студиясида яратилган. Бу даврда чиқарилган сериялар мулцериал эталони ҳисобланади. Ўша пайтда продюсер Фред Куимби эди ва бастакор бўлиб, у ҳар бир қисм учун кичик мусиқий шедевр яратган.

Томни рассом Ирвин Спенс ойна олдида туриб, мултипликацион қаҳрамони учун имо-ишоралар ва юз ифодаларини ўзи чизган. Сичқончани эса Жерри Кеннет Мюс яратган. 1958 йилдан кейин мультфильм яратиш ҳуқуқи Чехословакияга сотилади, аммо 1963 йилда мультфильм яна Голливудга қайтади, лекин энди бошқа студия — Чак Жонснинг Sib-Tower 12 Productionsъга ўтади.

Мультфильмнинг сюжет чизиғи икки асосий қаҳрамон — мушук ва сичқон ўртасидаги абадий таъқиб ҳамда доимий рақобатдан иборат. Биринчи қисмда мультфильм “Жаспер ва Жинкс” деб номланган, иккинчи қисмдан эса қаҳрамонлар Том ва Жерри сифатида танилади. Йиллар давомида уларнинг қиёфалари бир неча бор ўзгартирилади.

“Оскар”га сазовор бўлган биринчи серия. 1945 йил. Тоm & Jerry - Quiet, please

“Том ва Жерри” анимацион сериалининг алоҳида қисмлари 7 та “Оскар”га сазовор бўлган, номинацияларнинг эса саноғи йўқ.

Мультфильмда нафақат сичқонни тутиш қийинчиликлари, балки замонавий жамиятнинг жиддий муаммолари ҳам кўтарилган. Афтидан, ижодкорлар мультфильм ёрдамида кичкина америкаликларни мураккаб, катталар ҳаётига тайёрлашни мўлжаллашган. Мультфильмда раҳм-шафқат, ҳамдардлик, содиқ, ишончли дўстлар, ўзаро ёрдам, ташқи таҳдидлар, деярли умидсиз вазиятдан чиқиш йўлини излаш каби тушунчалар очиб берилган (улардан қаҳрамонлар осон, бемалол ва юзларида табассум билан чиқишади). 

Сериялардан бирида Том автомобиль сотиб олиш учун кредит олади. Ушбу серияда мижозни иштонсиз қолдириши мумкин бўлган банк кредит тизимига нисбатан кескин сатира кўрсатилган.

Агар шартларга қарайдиган бўлсак, Томнинг 312 ойга, яъни 26 йилга 112 фоизли кредит олаётганини яққол кўриш мумкин. Бундан ташқари, у гаров сифатида қўли ва оёғини банкка топширади, шунингдек, 20 йилга қулга айланади.

1940-50 йилларда Томнинг уй бекаси афроамерикалик эди, шунинг учун у кўпинча ирқий камситиш белгиси сифатида танқид қилинган. Шу боис Ханна ва Барбера Томнинг бекасини ирландча талаффузга эга оқ танли аёлга алмаштиришга мажбур бўлишади. 12 йилдан сўнг эса Томнинг хўжайинлари бутунлай олиб ташланади. Йўқ, уни уйдан ҳайдаб чиқаришмайди, шунчаки бу қаҳрамон долзарб бўлмай қолади.

Вақт ўтиши билан кўплаб қора танли актёрлар, жумладан, Вупи Голдберг ҳам мультфильмни ҳимоя қилиб, унда ирқчиликни кўрмаслигини ва бу мультфильм бугунги кунгача уларнинг севимли анимацион лойиҳаси эканлигини айтишади.

Энг қизиғи, айнан MGМ студияси ўз штатига қора танли мултипликатор Фрэнк Бракстонни ёллаган биринчи Голливуд студияси бўлади.

Шунга қарамай, мультфильм қаҳрамонлари инсоний қобилиятларга эга: улар ўқишни, севишни, спорт ўйинларини (теннис, голф) ўйнашни, гулхан ёқишни ва унда овқат пиширишни, мусиқа асбобларини чалишни, серенада куйлашни, оркестрга дирижёрлик қилишни ва ҳоказоларни билишади.

Том ва Жерри деярли гаплашмаслигига қарамай, классик мултсериал яратилиши давомида уларга 31 актёр овоз берган (Том учун 20 актёр ва Жерри учун 11 актёр).

Айниқса, “Том ва Жерри” (1992) тўлиқ метражли мультфильмидаги қаҳрамонлар ўзларининг гаплаша олишларини билганларида ҳайратга тушганларини кўриш жуда кулгили эди.

“Том ва Жерри” классик мультфильми 1940 йилдан 1958 йилгача давом этади. Бу вақт ичида 114 қисм суратга олинган. Улардан охиргиси “Wаtsers” деб номланган бўлиб, унда Том ва Жерри ёш энага эътиборсиз қолдирган гўдакка қараш учун бирлашади.

Шундан сўнг буллдог Спайк ва унинг ўғли Тайк ҳақида яна иккита спин-офф серияси чиқади, у ерда Том ва Жерри иштирок этмайди. Кейинчалик Уилям Ханна ва Жозеф Барбара мультфильм яратиш устида ишлашни тўхтатди ва шоу ёпилади.

Ирқчилик ҳал бўлгач, 2006 йилда култ мультфильм олдида янги муаммо — тамаки чекиш ва алкоголизм пайдо бўлади. Аниқроғи, кўплаб серияларда Томнинг (баъзан Жеррининг ҳам) қандай чекаётгани ёки ичаётгани кўрсатилганди.

2006 йилда Британия ҳукумати болалар мультфильмларида бош қаҳрамонларнинг зарарли одатларини кўрсатишни номақбул деб топади. Шунинг учун ноқулай вазиятларни кесиб ташлашга қарор қилинади. Аммо бундай кадрлар шунчалик кўп эдики, ундан кўра классик серияларни эфирга узатмаслик осонроқ эди.

Том ва Жерри бренди дунёда жуда машҳур бўлди. Бу ном остида тўлиқ метражли фильмлар, теледастурлар, видео ўйинлар, комикслар, бошқа қисқа метражли мультфильмлар чиқарилди. “Том ва Жерри” ёзувини кийимларда, идиш-товоқларда, тиш чўткаларида, умуман, шу 3 та сўз сиғадиган ҳамма нарсада кўриш мумкин.

2001 йил 22 мартда Уилям Ханна, 2006 йил декабрида эса Жозеф Барбера ҳам вафот этди. Бироқ уларнинг “Том ва Жерри” мультфильми Америка анимациясининг дурдонаси бўлиб қолди.