Хитой ва Ҳиндистон олий раҳбарияти вакиллари 18 декабрь куни Пекинда чегара муаммоси бўйича учрашув ўтказди. Унда Ҳиндистон бош вазири Нарендра Моди ва ХХР раиси Си Цзиньпиннинг Қозон шаҳрида бўлиб ўтган БРИКС саммитидаги учрашуви давомида эришилган келишувлар асосида икки томонлама муносабатларни нормаллаштириш йўллари муҳокама қилинди.
Бу сўнгги беш йил ичида Хитой ва Ҳиндистон юқори даражадаги вакилларининг чегара муаммоси бўйича биринчи учрашувидир. Унда ХХР ТИВ раҳбари Ван И ва Ҳиндистоннинг миллий хавфсизлик бўйича маслаҳатчиси Ажит Довал иштирок этди. Бу учрашув 1962 йилги урушдан кейин ҳал қилинмаган ҳудудий низолар бўйича икки етакчи Осиё давлати ўртасидаги мулоқотни қайта жонлантирди.
“Хитой икки мамлакат раҳбарлари эришган муҳим келишувларни амалга ошириш, иккала томонни хавотирга соладиган сабабларни бартараф этиш, шунингдек, икки томонлама муносабатларни барқарор ва соғлом ривожланиш йўлига тезроқ қайтариш учун мулоқот орқали ўзаро ишончни мустаҳкамлаш мақсадида Ҳиндистон билан ҳамкорлик қилишга тайёр”, дея таъкидлади ХХР ТИВ расмий вакили Лин Сзян.
Ҳиндистоннинг Деҳлидаги юқори мартабали манбалари “2020 йилдаги Галван воқеасига ўхшаш можароларнинг олдини олиш учун Хитой билан мазмунли мулоқотга умид қилиши”ни билдирди.
Хитой ва Ҳиндистон махсус вакилларининг ҳудудий низолари бўйича Пекинда бўлиб ўтган музокаралари 2003 йилдан буён 23-мулоқот бўлди.
Аввалги, музокараларнинг 22-раунди 2019 йилда бўлиб ўтган, шундан сўнг Ҳиндистон-Хитой муносабатларида кескин таназзул юз берган, бунинг натижасида икки давлат янги уруш ёқасига келиб қолганди.
1959 йилда Ҳиндистон Аруначал-Прадеш штатининг бир қисмини Хитой ўзлаштирганини эълон қилди ва 1962 йилда қисқа, аммо қонли уруш бошланиб, натижада Пекин тахминан 38 минг квадрат километр ҳудудни ўз назоратига олганди.
Шу билан бирга, Ҳиндистон баёнотида тилга олинган Галвандаги ҳодиса 1962 йилги урушдан кейинги икки томонлама муносабатлар тарихидаги энг паст нуқта бўлди. Ўшанда 2020 йил май ойидаги чегара воқеаларидан сўнг, 2020 йил 15 июнь куни Шарқий Ладакҳнинг баланд тоғли ҳудудида, Галван дарёси водийси яқинида 20 нафар ҳинд ҳарбийси ҳалок бўлган қонли тўқнашувлар Ҳиндистон ва Хитой учун “қора кун”га айланган эди (Хитой томони ўз йўқотишлари ҳақида ҳеч қандай маълумот бермаган).
Шундан сўнг, Ҳиндистон бош вазири Нарендра Моди Хитойни “душман” деб атади. Шу фонда Ҳиндистонни норозилик намойишлари тўлқини қамраб олди. Намойишчилар Хитой байроқлари ва Си Цзиньпиннинг портретларини ёқиб, Хитой товарларини бойкот қилишга чақирдилар. Кейинги вазият кескинлашуви давомида томонлар чегара вазифасини бажарувчи, умумий узунлиги 3,5 минг километрга яқин бўлган назорат чизиғида мудофаа иншоотлари қуришни давом эттирдилар ҳамда чегара ҳудудларига қўшимча ҳарбий бўлинмалар ва оғир қурол-аслаҳаларни жойлаштирдилар.
Хусусан, Ҳиндистон Шарқий Ладахга Hellfire ер-ҳаво ракеталари билан жиҳозланган Апаче ҳужумкор вертолётларини, шунингдек, баланд тоғли ҳудудларга артиллерияни етказиб бера оладиган Chinook вертолётларини жойлаштирди. Ҳарбий аэродромларга эса қирувчи самолётлар жойлаштирилди. Бундан ташқари, Ҳиндистон ҳарбий-денгиз кучлари кемаларининг Бенгал қўлтиғида тўпланиши жадал суръатда давом этди.
Учрашув якунида “Sinxua” агентлиги икки давлат раҳбарлари амалдаги назорат чизиғида тинчликни сақлаб қолишга келишиб олганлари ҳақида хабар берди. Унга кўра, ХХР раиси ҳиндистонлик ҳамкасбини “қўшни давлатлар уйғунликда яшаши ҳамда ёнма-ён ривожланиши учун тўғри йўл топишга” чақирди. Си Цзиньпиннинг сўзларига кўра, Хитой ва Ҳиндистон ўз муносабатларини рақиблар эмас, балки ҳамкорлар сифатида қуриши лозим.
Ўз навбатида, Нарендра Моди Х ижтимоий тармоғида “Ҳиндистон ва Хитой ўртасидаги муносабатлар ҳар икки мамлакат халқлари учун, шунингдек, минтақавий ва глобал тинчлик ҳамда барқарорлик учун муҳим аҳамиятга эга” эканини ёзди. Ҳиндистон Ташқи ишлар вазирининг биринчи ўринбосари Викрам Мисри ўз бош вазири баёнотига изоҳ берар экан, чегара масалалари бўйича келишмовчиликлар минтақадаги тинчлик ва осойишталикка путур етказмаслиги муҳимлигини таъкидлади ва икки давлат раҳбари учрашуви учун майдон тақдим этгани учун Россияга миннатдорчилик билдирди.
Ушбу баёнотлардан кўп ўтмай, Ҳиндистон ва Хитой Шарқий Ладахдаги Депсанг ва Демчок ҳудудларида жойлашган илғор позициялардан қўшинларни олиб чиқиб кетишни бошлади. Ҳиндистон ва Хитой қўшинларининг қисмлари босқичма-босқич Шарқий Ладахдаги, 2020 йилги қуролли тўқнашувгача эгаллаб турган орқа позицияларига қайтарилди.
Бундан ташқари, Ҳиндистон армияси ва Хитойнинг Халқ-озодлик армияси 2020 йилдан бери амалга оширилмаган қўшинлар олиб кетилаётган ҳудудларда мувофиқлаштирилган патрулликни тиклади.
“Яқин вақтгача Ҳиндистон ва Хитойнинг икки томонлама сиёсий муносабатлари 2020 йилдаги ҳарбий қарама-қаршилик туфайли деярли барбод бўлган, фақатгина савдо алоқалари сақланиб қолган эди. Бироқ, Қозонда икки давлат раҳбарининг учрашувидан сўнг ва ундан кейин кескинликни юмшатиш бўйича қўйилган қадамлар, жумладан Пекинда чегара муаммоси бўйича махсус вакилларнинг 22-учрашувини ўтказилиши, амалда Ҳиндистон-Хитой муносабатларини беш йил аввалги ҳолатига қайтарди”, дея таъкидлади таниқли ҳинд эксперти Шастри Рамачандран Коммерсант нашрига.
Изоҳ (0)