Одамлар турли сабабларга кўра қонини суюлтиришга ҳаракат қилади. Улар тромб, инсульт ва инфарктдан хавотирланишади. Қуюқ қон юрак ва қон томир касалликларига сабаб бўлади, деган қараш мавжуд. Шунинг учун айримлар эҳтиёт чораси сифатида шифокорлар тавсия қилмаган бўлса ҳам, дори-дармон қабул қилишади.
Шифокорлар қайси ҳолларда қонни суюлтиришни тавсия этади?
Шифокорлар қонни суюлтирувчи дориларни барча беморларга эмас, балки тромб ҳосил бўлиши хавфи юқори бўлгандагина тайинлайди. Масалан, агар бемор жарроҳлик амалиётидан сўнг узоқ вақт кам ҳаракатланиши кутилса. Бундай ҳолатларда қон тўхтаб қолиши мумкин, натижада вена қон томирларида тромб пайдо бўлиш эҳтимоли ортади.
Бундай дорилар баъзи сурункали касалликларда, жумладан, аритмияда ҳам буюрилади. Бу юрак уришининг алоҳида тури бўлиб, бунда юракда тромблар шаклланиши мумкин. Агар бундай тромб мияга тушса, у қон оқимини тўсиб қўйиб, инсультга олиб келиши мумкин.
Қонни суюлтириш сунъий юрак клапани ўрнатилган беморлар учун жуда муҳим. Клапан юзасида, айниқса, жарроҳлик амалиётидан кейинги дастлабки ойларда тромблар осон пайдо бўлади.
Баъзан шифокорлар олдин тромби бўлган беморларга антикоагулянтлар тайинлайди. Бу такрорий ҳолатларнинг олдини олиш учун қилинади — масалан, чуқур вена тромбози, юрак инфаркти ёки ўпка артерияси тромбоэмболиясининг қайта юзага чиқишини бартараф этиш мақсадида.
Шунингдек, антифосфолипид синдроми ва тромбофилия каби камдан кам учрайдиган касалликларда қонни суюлтириш зарур, чунки бундай ҳолатларда одамда қоннинг ортиқча ивишига мойиллик мавжуд бўлади.
Баъзан даволаниш узоқ давом этмайди, масалан, чаноқ-сон бўғими алмаштирилгандан сўнг бир неча ҳафта ўтади. Бироқ гап сурункали касаллик ҳақида кетса, дори воситалари умрбод тайинланиши мумкин.
Қайси маҳсулотлар қонни суюлтириши мумкин?
Баъзи овқат ва зираворлар чиндан ҳам қоннинг ивишига таъсир кўрсатиши мумкин. Лекин шуни эсда тутиш лозимки, агар даволаниш буюрилмаган бўлса, суюлтирувчи маҳсулотларни ўзбошимчалик билан истеъмол қилиш мумкин эмас. Айниқса, қон суюлтирувчи дориларни қабул қилаётган бўлсангиз. Бундай ҳолда, таом ва зираворлар дориларнинг таъсирини кучайтириши ва қон кетишига олиб келиши мумкин.
Қуйида қонни суюлтириш хусусиятига эга бўлган бир нечта машҳур маҳсулот ва зираворлар келтирилган.
1. Зарчава
Зарчава таркибидаги фаол модда куркумин лаборатория тадқиқотларига кўра, қон ивишини камайтириши мумкин. Бироқ агар дори-дармонлар, айниқса, варфарин қабул қилаётган бўлсангиз, зарчаванинг юқори миқдори уларнинг таъсирига салбий таъсир кўрсатиши мумкин.
2. Долчин
Долчин таркибида ҳам қонни суюлтирувчи таъсирга эга бўлган кумарин моддаси мавжуд. Аслида энг машҳур антикоагулянтлардан бири ҳисобланган варфарин айнан шу модданинг ҳосиласидир.
Бироқ куркумадан фарқли ўлароқ, долчинни ҳар куни истеъмол қилиш тавсия этилмайди. Юқори миқдордаги зираворлар жигарга зарар етказиши мумкинлиги ҳақида маълумотлар бор.
3. Саримсоқ
Бу маҳсулот таркибида антиагрегант хусусиятларга эга моддалар мавжуд. Аммо у дорилар каби самарали эмас ва тайинланган дориларнинг таъсирини кучайтириши мумкин. Шу боис агар антикоагулянтлар қабул қилаётган бўлсангиз, шифокорлар саримсоқли қўшимчалардан фойдаланмасликни маслаҳат беради.
4. Занжабил
Унинг таркибида гингерол ва тромб ҳосил бўлишига тўсқинлик қилиши мумкин бўлган бошқа бирикмалар мавжуд. Бироқ бу мавзудаги тадқиқотлар асосан ҳайвонларда ўтказилган, одамларда олинган маълумотлар ҳозирча зиддиятли, шунинг учун занжабилни дори-дармонларга муқобил сифатида ишлатиш мутлақо тўғри эмас.
5. Омега-3 ёғ кислоталари
Кўпчилик қонни суюлтириш мақсадида балиқ ёғи ичади: балиқ ёғи таркибидаги омега-3 ёғ кислоталари ҳақиқатан ҳам тромбоцитларнинг бир-бирига ёпишиш хусусиятини камайтиради, натижада тромб ҳосил бўлиш хавфини пасайтириши мумкин.
Қоннинг суюлиши зарарли бўлиши мумкинми?
Қонни суюлтириш — бу универсал фойда эмас, балки жиддий аралашув бўлиб, унинг оқибатлари хавфли бўлиши мумкин. Энг катта хавф — бу қон кетиши. Бунда нафақат ташқи, балки ички, шу жумладан, ҳаёт учун хавфли қон кетишлар ҳам бўлиши мумкин. Айниқса, киши дори-дармонларни шифокор назоратисиз қабул қилса ёки белгиланган миқдордан ортиқ ичса, бу хавф янада кучаяди.
Қон кетишидан дарак берувчи белгилар:
- сабабсиз пайдо бўлган кўкаришлар, милк ёки бурундан қон кетиши;
- қизил ёки тўқ рангли сийдик, қора ёки қизил рангли ахлат;
- қон аралаш қусиш, қон аралаш йўтал;
- жуда кўп ҳайз кўриш;
- бош айланиши, кучли бош оғриғи, ҳолсизлик;
- жароҳат ёки кесилган жойдан узоқ вақт давомида қон кетиши.
Қон кетишидан ташқари, бошқа ножўя таъсирлар ҳам кузатилиши мумкин: кўнгил айниши, ошқозон бузилиши, бош оғриғи, тошма, аллергик реакциялар.
Баъзи дорилар, масалан, варфарин, мунтазам қон таҳлилларини талаб қилади. Дори воситасининг таъсири овқатланиш тартиби, айниқса, К витаминига боғлиқ, шунинг учун шифокор овқатланиш одатларини кескин ўзгартирмасликни маслаҳат бериши мумкин. Шунингдек, бошқа дорилар, биологик фаол қўшимчалар ва ҳатто ўсимлик гиёҳлар билан ўзаро таъсирдан сақланиш муҳим — буларнинг барчаси дорининг таъсирини кучайтириши ёки аксинча, унинг самарадорлигини пасайтириши мумкин.
Асоратларнинг олдини олиш учун қонни суюлтирувчи дорилар фақат шифокор кўрсатмаси бўйича қабул қилинади. Даволаниш курсини тўхтатиш ёки дозани ўз хоҳишига кўра ўзгартириш мумкин эмас.
Қачон қон суюлтиришдан сақланиш керак?
Шифокор тавсиясисиз қон суюлтириш хавфли иш ҳисобланади. Ҳатто кўпчилик хавфсиз деб ўйлайдиган аспирин ҳам жиддий асоратларга, масалан, ички қон кетишига сабаб бўлиши мумкин.
Антикоагулянтларни қабул қилиш мумкин бўлмаган ҳолатлар мавжуд. Улардан бири фаол қон кетиши: бош ичидаги, ошқозондаги ёки жароҳат туфайли юзага келган қон кетиш. Бундай ҳолатларда қонни суюлтирадиган дорилар фойда ўрнига зарар келтиради.
Оғир тромбоцитопенияда ҳам эҳтиёткорлик талаб этилади — бу қонда ивишни таъминловчи тромбоцитлар миқдори кам бўлган ҳолат. Тромбоцитлар қанчалик кам бўлса, ҳатто кичик қон кетиш ҳам хавфли тус олиш эҳтимоли шунчалик юқори бўлади.
Ҳар бир ҳолатда қарор индивидуал бўлиб, фойда ва хавфни баҳолашни талаб этади. Энг муҳими, ўзингизга мустақил равишда даво тайинламанг. Ҳатто қон жуда қуюқ туюлса ҳам, тахмин қилмасдан, шифокорга мурожаат қилган маъқул. У хавфсиз стратегияни танлайди — эҳтимол, умуман даволаниш талаб этилмаслиги мумкин.
Изоҳ (0)