Мамлакатда ишсизлик нафақаси миқдори оширилиб, уни олиш шартлари аниқлаштирилмоқда. Бу тартиб жорий йил 4 августда қабул қилинган президент фармонида белгиланган.
Фармонга биноан, 2025 йил 1 ноябрдан Ўзбекистонда ишсизлик нафақаси фақат меҳнат шартномаси бекор қилинган фуқароларга тўланади. Мазкур турдаги нафақани олиш учун фуқаро сўнгги беш йилда камида 18 ой ишлаган ва меҳнат шартномаси бекор қилин бўлиши керак. Шу билан бирга, нафақа юзасидан олти ой ичида мурожаат қилиши талаб этилади. Шундагича унинг охирги 18 ойлик ўртача иш ҳақи ҳисобидан уч ой давомида ишсизлик нафақа тўланади.
Янги қоидага кўра, нафақа қуйидаги тартибда тўланади:
• ишсизликнинг биринчи ойи учун ўртача иш ҳақининг 75 фоизи, лекин меҳнатга ҳақ тўлашнинг энг кам миқдорининг уч бараваридан (3,8 млн сўм) ошмаган миқдорда (аввал 50 фоиз бўлган);
• кейинги икки ой давомида ўртача ойлик иш ҳақининг 50 фоизи, лекин меҳнатга ҳақ тўлашнинг энг кам миқдорининг уч бараваридан ошмаган миқдорда тўловлар амалга оширилади.
Ишсизлик нафақасини такроран белгилашда дастлабки тайинланган нафақани олиш муддати тугагандан сўнг қўшимча равишда камида 12 ойлик иш стажи талаб этилади.
Ишсизлик нафақасини олувчи шахс бандлик органлари томонидан юборилган, эълон қилинган бўш иш ўринларига суҳбатга бормаган ёки таклиф этилган мақбул ишдан бош тортган тақдирда, нафақа тўлови кейинги ойнинг биринчи санасидан тўхтатилади.
Маълумот учун, Бандлик вазирлиги туман ва шаҳар бандликка кўмаклашиш марказларида ишсиз деб топилган шахслар ишсизлик нафақаси олиш ҳуқуқига эга.
Ишсиз деб тан олиниш учун қуйидаги шартларга жавоб бериш керак:
- ишлаш ёшида ва меҳнатга лаёқатли бўлиш;
- айни вақтда иш билан банд бўлмаслик;
- аҳоли бандлигига кўмаклашиш марказида рўйхатдан ўтиш ва иш қидирувчи мақомида бўлиш;
- марказ таклиф қилган муносиб ишни икки мартадан ортиқ рад этмаслик.
Ишсиз фуқаро меҳнат органларига ишсизлик нафақаси учун ариза топширганда, у касбга ўқитиш учун йўналтирилади ёки иш таклиф қилинади. Бандлик маркази 10 кунда иш топиб бера олмаса, 11-кунидан бошлаб ишсизлик нафақаси тайинлайди.
Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлиги “Дарё”га мазкур тизим бўйича халқаро тажриба таҳлилини тақдим этди.
Маълум қилинишича, кўплаб мамлакатларда ишсизлик нафақаси ижтимоий ҳимоя ва расмий бандликни рағбатлантиришнинг асосий воситаси ҳисобланади. Мисол учун, Европа Иттифоқи мамлакатларида нафақа миқдори одатда ишсизликнинг дастлабки ойларида йўқотилган даромаднинг 60 фоизидан 80 фоизигача бўлиб, кейинги даврларда аста-секин пасайиб боради.
Шу билан бирга, Германия, Франция, Швеция ва бошқа кўплаб давлатларда нафақа олишнинг мажбурий шарти маълум муддат иш стажига эга бўлиш (масалан, сўнгги 24 ой ичида 12 ойлик иш стажи) ва давлат бандлик хизматларида ишсиз сифатида рўйхатдан ўтишдир.
Бундан ташқари, халқаро амалиётда “фаоллик эвазига нафақа” (activation policy) тамойили кенг тарқалган бўлиб, унга кўра нафақа олувчилар қайта тайёрлаш, ишга жойлашиш ёки жамоат ишлари дастурларида иштирок этишлари шарт. Канада ва Австралияда меҳнат бозорида фаол позицияни сақлаб қолиш тўловларни давом эттириш шарти ҳисобланади.
Изоҳ (0)