Бир ҳафтада беш килограмм вазнни спорт ва азоб-уқубатларсиз йўқотиш — ҳамманинг орзуси. Бир ҳафта кето парҳез урф бўлса, кейингисида ҳамма интервалли оч қолишга ўтади. Навбатдагисини тушунишга улгурмай, янги тўлқин пайдо бўлади: “хоҳлаган пайтингизда овқатланинг, фақат ўзингизга қулоқ солинг”. Аммо тажриба шуни кўрсатадики, тана доим ҳам нимани хоҳлашини билмайди ва ҳар доим ҳам ҳақиқатни айтмайди.
Биз сўнгги йиллардаги энг машҳур учта парҳезни танлаб олдик, уларни илм нуқтайи назаридан синчиклаб ўргандик.
Кето: ёғлар ҳисобига озиш — афсонами ёки ҳақиқат?
Кето шиори: “ёғ еб оз”. Ёғлар мумкин, углеводлар эса тақиқланган. Глюкозага ўрганган мия қайта тикланиб, ёғлардан ҳосил бўладиган махсус бирикмалар — кетонлар билан ишлашни бошлайди.
Ҳа, дастлаб бу ҳақиқатан ҳам натижа бериши мумкин. Айниқса, илгари рационингиз нон ва шакарга бой бўлган бўлса. Аммо кейинчалик нозик жиҳатлар бошланади ва уларнинг аксарияти ёқимсиз.
Шифокор-нутрициолог Арина Тертишная огоҳлантиради:
“Кето бу — универсал парҳез эмас. Бу тиббий мақсадларда ишлаб чиқилган даволаш усули. Уни тайёргарликсиз бошлаш худди бронхит бўлган беморнинг музли сувга сакрашига ўхшайди”.
Дастлабки таҳлилларсиз, жигар ҳолати ва ошқозон-ичак тизимининг ишлаши текширилмаса, кето зарар етказиши мумкин.
Ҳа, сиз озишингиз мумкин. Аммо шу билан бирга ўт пуфаги муаммолари, гормонал бузилишлар ва қалқонсимон без фаолиятининг издан чиқишини ҳам орттириб оласиз.
Кето — оддий парҳез эмас. Бу мураккаб тизим бўлиб, уни назорат қилиш лозим.
Интервал очлик: озғинликнинг осон йўли ёки яширин стресс манбайими?
16/8, 18/6, ОМАД (кунига бир марта овқатланиш тартиби) — ғоя оддий: кам овқатлансангиз — вазнингиз камаяди. Бироқ оралиқ очлик овқат миқдори ҳақида эмас, балки овқатланиш вақти ҳақида. Асосий қийинчилик ҳам айнан мана шунда.
Дарҳақиқат, овқатланиш вақтини қисқартириш инсулин даражасини пасайтириши, қондаги шакарни назорат қилишга ёрдам бериши ва аутофагия — ҳужайраларнинг табиий тозаланишини ишга тушириши мумкин. Бироқ бу ҳамма учун ва ҳар доим ҳам мос келавермайди.
“Агар одамда витаминлар етишмовчилиги, уйқу тартиби бузилган ва руҳий зўриқишлар мавжуд бўлса, вақти-вақти билан оч қолиш охирги томчи бўлиши мумкин”, дейди Ҳедонист ташкилоти нутрициологи Арина Тертишная.
Очлик бу — стресс, организм бунга тайёр бўлиши керак, акс ҳолда озиш ўрнига чарчайсиз. Чарчоқ эса озишга ёрдам бермайди.
Инстинктив овқатланиш: озодликми ёки тузоқ?
Гўёки мукаммал ғоя: ҳисоблаш йўқ, ўлчаш йўқ, чеклаш йўқ. Хоҳлаган пайтда овқатланасиз, тана сигналларини тинглайсиз.
Сурункали магний ёки B гуруҳи витаминлари етишмаётган организм шоколадни бажонидил “хоҳлайди”. Бу унга чиндан ҳам керак бўлгани учун эмас, балки дофаминга осонроқ эришиш учун.
“Интуитив овқатланиш ниқоби остида йиллар давомида бузилган ҳолатда яшаб, буни ҳатто англамаслик мумкин”, дейди мутахассис.
Бундан ташқари, кўпчилик интуитив овқатланишни “мен шунчаки ширинликларни яхши кўраман ва ўзимни чеклашни истамайман” ғояси сифатида тушунади. Бу интуиция ҳақида эмас, бу нотўғри бошқарув ҳақида. Интуитив овқатланиш билим, ўз-ўзини таҳлил қилиш, руҳий барқарорликни талаб этади.
Овқатланишга ҳар қандай ёндашув шунчаки кўрсатма эмас, балки — ўзингиз, танангиз, ҳаёт билан мулоқотдир. Ҳамма учун мос келадиган универсал диета мавжуд эмас. Бироқ илмий тадқиқотлар шуни кўрсатадики, меъёрида овқатланиш, жисмоний фаоллик ва етарлича уйқу бўлмаса, ҳеч қандай замонавий усул натижа бермайди.
Изоҳ (0)