Одамга овқат ҳазм бўлиш жараёни тўхтагандек туюлса, ошқозон ўз вазифасини бажара олмаяпти ёки ишламаяпти, деб ўйлашади. Бу ҳиссиёт ҳазмсизлик, тўғрироғи — диспепсия дейилади. Бу алоҳида касаллик эмас, балки бошқа ҳолатларнинг аломатидир.
Кўпинча диспепсия, одам ортиқча овқатланганда, кўп суюқлик ичганда пайдо бўлади. Аммо бу, шунингдек, ошқозон атонияси, гастроэзофагиал рефлюкс касаллиги (ГERД) ёки хавфли ўсимта каби жиддийроқ муаммоларни ҳам кўрсатиши мумкин.
Симптомлар сабабга қараб фарқ қилади, умумий қараганда қуйидаги каби намоён бўлади:
- тўйинган ҳолда ошқозонни тез тўлдириш ҳисси;
- узоқ давом этадиган ошқозоннинг тўлалик ҳисси;
- қориннинг юқори қисмида ноқулайлик ва ёниш ҳисси;
- шиш;
- кўнгил айниши;
- баъзида жиғилдон қайнаши ва қусиш.
Нима учун ошқозонда оғирлик ҳисси пайдо бўлади?
Бу кўпинча турмуш тарзи билан боғлиқ ва қуйидаги сабабларга кўра юзага келиши мумкин:
- ортиқча овқатланиш;
- овқатни тез ейиш;
- ёғли ёки аччиқ овқатлар;
- кофеин, алкогол, шоколад ёки газланган ичимликларни ҳаддан ташқари кўп истеъмол қилиш;
- чекиш;
- ташвишланиш.
Шунингдек, ошқозонда оғирлик ҳисси:
- Баъзи дори-дармонларни қабул қилгандан сўнг — стероид бўлмаган яллиғланишга қарши препаратлар, темир препаратлари, айрим антибиотиклар;
- Гастрит ва ошқозон яраси туфайли;
- Қизилўнгач ва ошқозондаги хавфли ўсма касалликлари фонида;
- ГERД туфайли юзага келади.
Ошқозонни бўшатишнинг кечикиши, озиқ-овқатнинг унда зарур бўлгандан кўпроқ вақт қолиши ҳолатларида гастропарез ёки ошқозон атонияси деб аталади. Муаммо одатда кучсиз асаб функцияси (масалан, диабет, неврологик касалликлар туфайли), бириктирувчи тўқима касалликлари, операциядан кейинги асоратлар билан боғ;лиқ.
Ошқозон муаммоларида қачон шифокорга мурожаат қилиш керак?
Қуйидагиларни ҳис қилсангиз тез ёрдам чақиринг:
- нафас қисилиши;
- терлаш;
- юрак уришининг ўзгариши;
- қўлларга тарқаладиган оғриқ.
Бу инфаркт бўлиши мумкин.
Бундан ташқари қуйидаги белгилар ҳам ташвишга солиши керак:
- иштаҳа йўқолиши;
- тез-тез қусиш ва кўнгил айниш;
- озиш;
- ахлатда қон;
- овқатни ютиш пайтида қийинчилик ва оғриқ;
- ҳатто, дори-дармонлар билан ҳам ўтиб кетмайдиган ошқозон бузилиши белгилари;
- жисмоний машқлар ёки стресс билан юзага келадиган, дам олиш билан йўқоладиган аломатлар.
Шундай белгилар кузатилган одамлар имкон қадар тезроқ шифокорга мурожаат қилишлари керак. Улар жиддий касалликларни, шу жумладан, саратон касалликларини кўрсатиши мумкин.
Сизда бу белгилар бўлмаса, лекин ошқозонда ҳафтада бир мартадан оғирлик ҳиссини туйсангиз ҳам терапевт қабулига боринг. Кейинчалик хавф соладиган жиддий касалликларни истисно қилган яхшироқдир. Бунинг учун анализлардан ўтишингиз ва, эҳтимол, чуқурлаштирилган тиббий текширувдан ўтишингиз керак бўлади. Масалан, гастроскопия қилиш каби.
Овқат ҳазм қилиш бузилганда ошқозонга қандай ёрдам бериш керак?
Вариантлар кўп эмас. Мутахассислар кислотани суюлтириш ва овқат ҳазм қилишни бошлаш учун рецептсиз овқат ҳазм қилиш воситаларини (ферментлар, прокинетикалар, жиғилдон қайнашига қарши воситалар, метеоризм ва бошқалар) ёки кичик қултумларда оз-оздан сув ичишни маслаҳат беради. Тўғри, ошқозон кенгаймаслиги ва симптомлар ёмонлашмаслиги учун сувни кўп ичмаслик керак.
Назарий жиҳатдан эса сиқиб турган кийимларни бўшаштиришингиз, юришингиз ва ётишингиз мумкин. Аммо бу усулларнинг самарадорлиги ҳақида ҳеч қандай далил йўқ.
Овқат ҳазм қилиш бузилишининг олдини олиш учун нима қилиш керак?
- Ошқозон керакли даражада ишлаши учун қуйидаги оддий тавсияларга амал қилинг:
- Тез-тез овқатланинг, лекин кам-камдан.
- Триггерлардан (спиртли ичимликлар, кофеин, ёғли ва оғир овқатлар, чекиш) сақланинг.
- Ўртача соғлом вазнни сақланг. Ёғ ички органларга босим ўтказади ва уларнинг ишлашига тўсқинлик қилади. Масалан, ошқозоннинг кислотали таркибини қизилўнгачга ташлашига олиб келади.
- Мунтазам машқ қилинг. Бу восита кўникмаларини яхшилайди ва нормал вазнни сақлашга ёрдам беради.
- Стрессни назорат қилинг. Хавотир ўз-ўзидан ҳазмсизликни келтириб чиқармайди, балки симптомларни кучайтиради.
Мавзуга доир:
Изоҳ (0)