Millionlab odamlar o‘zlari istagancha farzand ko‘ra olmayapti. Buning sababi ota-onalikdan voz kechish emas, balki iqtisodiy va ijtimoiy to‘siqlardir. Bu haqda BMTning Aholishunoslik jamg‘armasi (UNFPA) 10-iyun kuni e’lon qilgan hisobotida aytilgan.
Akademik tadqiqotlar va sayyoramiz aholisining uchdan bir qismidan ko‘prog‘i yashaydigan 14 ta mamlakatda o‘tkazilgan UNFPA so‘rovi ma’lumotlariga asoslanib, hisobot mualliflari shunday xulosaga kelishgan: dunyodagi har beshinchi odam o‘zi xohlagancha farzand ko‘ra olmasligiga ishonadi.
Respondentlar ta’kidlagan asosiy sabablar orasida bolalarni tarbiyalash xarajatlarining yuqoriligi, mehnat sohasidagi beqarorlik, arzon uy-joylarning yetishmasligi, dunyoning kelajagi haqida tashvishlanish va munosib turmush o‘rtog‘ining yo‘qligi bor. Ma’ruzada ta’kidlanishicha, ushbu omillarning yuzaga kelishiga iqtisodiy beqarorlik va jinsiy tengsizlik ta’sir ko‘rsatadi.
“Ko‘pchilik odamlar o‘zlari xohlagandek oila qura olmayapti. Muammo xohish emas, balki tanlov yo‘qligida va bu har bir kishi, umuman jamiyat uchun jiddiy oqibatlarga olib keladi. Bu tug‘ilishning haqiqiy inqirozidir. Yechim odamlarning ehtiyojlariga javob berishdir: haq to‘lanadigan oilaviy ta’til, mavjud reproduktiv tibbiyot va hamkorlar tomonidan qo‘llab-quvvatlash”, deydi UNFPA ijrochi direktori Nataliya Kanem.
Hisobotda keltirilgan raqamlar tashvishli manzarani ko‘rsatmoqda. Respondentlarning yarmidan ko‘pi iqtisodiy sabablarni istalgan miqdordagi bolalarga ega bo‘lish uchun to‘siq deb atagan. Har uchinchi ayol rejalashtirilmagan homiladorlikka duch kelgan. 50 yoshdan oshgan so‘ralganlarning 40 foizi o‘zlari istagancha farzand ko‘ra olmaganliklarini ta’kidlagan. 11 foizi oilada parvarishlash vazifalarining notekis taqsimlanishi ularning ota-onalik qobiliyatiga putur yetkazishini ma’lum qilgan.
Hisobot mualliflari mamlakatlarni tug‘ilishni ko‘paytirish bo‘yicha soddalashtirilgan yoki ayniqsa majburiy choralardan, masalan, bolalar tug‘ilganda bir martalik to‘lovlar yoki tug‘ilishning maqsadli ko‘rsatkichlarini joriy etishdan ogohlantiradilar. Bunday yondashuvlar odatda samarasiz bo‘lib, inson huquqlarini buzishi mumkin.
Buning o‘rniga UNFPA hukumatlarni odamlarning imkoniyatlarini kengaytirishga, jumladan, arzon uy-joyga sarmoya kiritish, munosib ish o‘rinlarini yaratish, munosib haq to‘lanadigan bola parvarishi ta’tilini joriy etish va reproduktiv salomatlik xizmatlarining to‘liq spektrini taqdim etishga chaqiradi.
Bundan tashqari, UNFPA oilada erkin qarorlar qabul qilishga to‘sqinlik qiluvchi gender tengsizligining barcha shakllarini bartaraf etish zarurligini ta’kidlaydi. Bular, masalan, ayollarni ishdan siqib chiqaradigan mehnat me’yorlari, erkaklar uchun moslashuvchan haq to‘lanadigan ta’tilning yo‘qligi va jalb qilingan otalikning stigmatizatsiyasi, bolalar parvarishi bo‘yicha mavjud xizmatlarning yetishmasligi, reproduktiv huquqlar, shu jumladan abort va bepushtlikni davolash imkoniyatlarining cheklanishi, yolg‘izlikka olib keladigan yosh erkaklar va ayollarning gender qarashlardagi tafovutlaridir.
Izoh (0)