“Bolalarda ko‘z kasalliklari yildan-yilga ortib bormoqda” — oftalmolog

Oftalmolog Hikmatullo Sodiqovning “Daryo” muxbiriga bergan intervyusida aytishicha, hozirgi paytda bolalarda ko‘z bilan bog‘liq muammolar yildan yilga oshib boryapti. Buni klinikaga ko‘rikka kelayotgan bemorlar sonidan ham yaqqol sezish mumkin. Kuzatuvlarga ko‘ra, maktab yoshidagi bolalarda eng ko‘p miopiya, gipermetropiya, astigmatizm, g‘ilaylik va ko‘zdagi shamollash kabi kasalliklari uchramoqda.

Shifokorning alohida taʼkidlashicha, maktab yoshidagi bolalarning aksari ko‘rikka kech keladi va ularga davolanish uchun yetarlicha sharoit, muhit yaratib berilmasligi ortidan kasallik yanada avj oladi. Quyida bolalarda ko‘z kasalliklarini aniqlash va unga qarshi kurashishda qanday jihatlarga eʼtibor qaratish bo‘yicha oftalmolog Hikmatullo Sodiqov tavsiyalar berib o‘tdi.

Qanday bilish mumkin?

Yaxshi o‘qituvchi juda sezgir bo‘ladi. Bolani darslarga ulgurmasligi yoki xulqidagi o‘zgarishlar eʼtiborsiz qolmasligi lozim. Bu ko‘p narsadan dalolat beradi.

Bola uzoqni yaxshi ko‘rmasa, doskani yoniga borib ko‘rishga harakat qiladi. Yonidagi o‘rtog‘idan yoki dugonasidan so‘rab ko‘chira boshlaydi. Bola ko‘zini siqib yoki yon tomondan qarashi, kamdan-kam holatlarda (chunki bola ko‘pchilik ichida, ayniqsa, begonalarga o‘z kamchiligini aytishga uyaladi) “uzoqni yaxshi ko‘rmayman” deb aytganida uning ko‘zida muammo borligini sezish mumkin. Agar o‘qituvchilar bolada shunaqangi holatlarni ko‘rsa, albatta, ota-onasiga aytishi kerak. Ota-onalar esa zudlik bilan ko‘z shifokoriga murojaat qilib, muammoni aniqlashi lozim.

Bola televizorni yoniga borib qaraydi. Odatda ota-ona “Bolam, uzoqdan borib ko‘r, ko‘zingga zarar qiladi” deb aytadi, qo‘yadi. Lekin bola baribir yoniga borib ko‘radi va ko‘zini siqib qaraydi.

Yuqoridagi holatlar kuzatilsa, ko‘r darajasini aniqlashning eng oddiy usuli — uzoqdan turib bolaga harflarni avval ikki ko‘zi bilan, keyin navbati bilan bir ko‘zni yopib o‘qitganda ko‘p narsa ayon bo‘ladi.

Baʼzi bolalar bitta ko‘zi yaxshi ko‘rganligi hisobiga ikkinchi ko‘zdagi muammoni sezish qiyin, chunki bola buni tabiiy hol deb o‘ylaydi. Bu ko‘pchilikda ko‘z shifokoriga kech murojaat qilishga olib keladi. O‘qituvchimiz va ota-onalardan iltimosim shuki, bolaga nihoyatda eʼtiborli bo‘ling. Ularning har bir yoshida o‘ziga xos o‘zgarishlar kuzatilib turadi. Baʼzida beshinchi yoki to‘rtinchi sinfda, hatto o‘ninchi sinfgacha bolalardagi holatni ota-onalar sezmaydi.

Bola ko‘zoynakdan uyalmasin

Bolaning ko‘zlarida xiralik borligi maʼlum bo‘lsa, bunga to‘g‘ri ko‘zoynak tanlash eng muhim jihat. Baʼzi bemorlarda uzoqni ko‘rishda xiralik bo‘lsa, baʼzilarida yaqinni ko‘rishda xiralik bo‘ladi. Baʼzilarida esa ham uzoqni, ham yaqinni ko‘rishda muammo kuzatiladi. Bunday holatda ko‘zoynakni to‘g‘ri tanlash lozim.

Shifokor bolaga muntazam ko‘zoynak taqishi kerakligi buyurdimi, uni bunga ruhan tayyorlab, kuzatib borish lozim. Unga hammasini astalik bilan tushuntirib, “Hozir senga ko‘zoynak taqamiz, bu bilan ko‘rishining yaxshilab beradi” deb turish kerak. Bolaga qiziq bo‘lgan, masalan, quyoshda qorayadigan ko‘zoynaklar berish mumkin. Boshqa bolalar oldida uyalmaydigan qilib, chiroyliroq ko‘zoynaklar tanlash yanada muhim. Iloji bo‘lsa, ota yoki ona bola bilan birgalikda ko‘zoynak taqishi kerak. Ota-onaning ko‘zida muammo bo‘lmasa ham, ko‘zoynakka nol oynak qo‘yib tayyorlatish mumkin. Shunda bola o‘zini uydagi muhitga moslashadi va ko‘zoynak taqib yurishga odatlanishi oson kechadi.

Yana bir ahamiyatli jihati atrofdagilar va o‘qituvchilarning ko‘zoynak taqqan bolaga munosabati. Masalan, qarindoshlarning bolalari ham ko‘zoynak taqqan bolaga iliq munosabatda bo‘lishini taʼminlash zarur. Bunda atrofdagilar oddiy holat deb qabul qilishlari, ko‘zoynakka ortiqcha urg‘u bermasligi va buni bolalariga ham o‘rgatishi maqsadga muvofiq. Hatto qo‘ni-qo‘shnilarning ham ozgina bo‘lsa ham yomon gap-so‘zlari bolani ruhiyatiga kuchli taʼsir qilishi mumkin.

Bolaning eng ko‘p muloqot qiladigan joyim — maktab. O‘qituvchilar ko‘zoynak taqadigan bola bilan boshqa bolalar o‘rtasidagi tenglikni o‘zi xatti-harakatlari bilan ko‘rsatib berishi kerak. Bolaga shunday muhit bo‘lsinki, u uyidan ko‘zoynay taqib chiqib ketib, uni yo‘lda yoki ko‘chada, maktabda boshqalardan uyalib yechib yurmasin.

Telefonomaniya

Bolalar uzoq muddat telefondan foydalanyapti. Bu ko‘zga zararli ekanligini bilamiz. Gadjetlar taʼsirida ko‘zda spazm, akkomodatsiya va astigmatizm, ko‘zni xiralashishi, miyopiyalarning kuchayishi, quruqlik sindromi kabi kasalliklar kelib chiqmoqda. Lekin bolaning qo‘lidan telefonni olib qo‘ya olmayapmiz. Majburlash bilan biror narsaga erishib ham bo‘lmaydi, albatta. Bir jihatdan, bu tabiiy ham, davr shunday. Demak moslashish va moslashtirish kerak.

Nazarimda, eng yaxshi yechim — bolani dars bilan, sport mashqlari bilan ko‘proq band qilish. Shuningdek, bolani sayrga olib chiqish va ota-onalarning bolaga ko‘proq vaqtini ajratishi telefomaniyadan qutilishga yordam beradi. Shunday qilinsa, bola sekin-asta gadjetlardan uzoqlashadi.

Mashqlar

Stol tennisi o‘ynash ko‘zni harakatlantirib, to‘qimalardagi qon aylanishini yaxshilaydi. Ko‘zguga yoki deraza oynasiga bitta nuqtacha yopishtirib, bola unga yaqin-uzoqdan qarab mashq qilishi ham juda foydali. Ko‘zni to‘liq, aylanma, tepa-past harakatlantirish va kuchli qisib ochish ham juda foydali.