1945-yil 6-avgust kuni tong otar-otmas, Xirosima osmonida portlagan atom bombasi butun insoniyat tarixini o‘zgartirib yubordi. O‘sha vaqtdan buyon har yili bu sana butun dunyoda yadroviy urush dahshatlarini eslash kuni sifatida tilga olinadi. Biroq bu xotira yodgorliklar va arxivlar bilangina emas, balki shahar ko‘chalarida hanuzgacha saqlanib qolgan sirli va qo‘rqinchli izlar orqali ham yashab kelmoqda. Bunday “atom izlari” yadroviy qurolning naqadar vayronkor kuchga ega bo‘lganini ko‘rsatuvchi dalildir.
“Yadroviy izlar”
1945-yil 6-avgust kuni ertalab AQSh havo kuchlariga tegishli B-29 bombardimonchi samolyoti Xirosima ustiga “Little Boy” (Yosh bola) deb nomlangan, uran-235 asosidagi atom bombasini tashladi. Portlash natijasida shahar markazida harorat 5000 daraja Selsiydan oshdi. Bu nafaqat binolarni, balki inson tanasini ham bir zumda bug‘lantirib yuboradigan darajadagi issiqlik edi.
Bu vaqtda trotuar, devor yonida yoki zinapoyada turgan odamlar, velosipedlar, buyumlar yoki boshqa narsalar portlash nurlanishini bir lahzaga to‘sib qoldi. Shu sababli ular orqasidagi predmetlar to‘liq yonib ketmadi. Natijada o‘zga xos “soyalar” paydo bo‘ldi. Ular harakatsiz, abadiy muzlab qolgan o‘lim onini eslatardi.
Hodisaning ilmiy izohi
Yadro portlashi paytida ikki asosiy nurlanish turi yuzaga keladi: gamma nurlari va termal (issiqlik) nurlanish. Issiqlik to‘lqini portlashdan atigi 0,2 soniyadan keyin tarqala boshlaydi va harorat o‘ta yuqori bo‘ladi (taxminan 3000-6000 °C oralig‘ida). Bu issiqlik binolarning tashqi qismlarini, asfalt va tosh sirtlarini bir zumda kuydirib yuboradi.
Ammo biror jism, masalan, inson tanasi shu nur oldida turgan bo‘lsa, u orqasidagi sirtni ma’lum darajada himoyalaydi va o‘sha yer nisbatan kamroq yadro ta’siriga uchraydi.
Amerikalik professor Maykl Xartshorn aytishicha, inson tanasi va boshqa obyektlar termal nurlanishni bir zumda yutib, orqadagi devor yoki yerga keladigan issiqlik ta’sirini kamaytirgan. Natijada ular ortida qoramtir soya hosil bo‘lgan.
Qayerlarda bunday izlar saqlanib qolgan?
Portlash markaziga yaqin joyda bo‘lgan Hiroshima Shima Hospital klinikasi oldida qiyshiq holatda cho‘kkalab o‘tirgan inson soyasi, Hiroshimada mashhur “Soyabon tutgan odam” silueti, ko‘prik ustidagi velosiped soyasi kabilar eng mashhurlaridan. Ko‘plab soyalar keyinchalik yomg‘irlar, shamol va qurilishlar sababli yo‘q bo‘lib ketgan.
Ammo ayrimlari saqlanib qolgan va hozirda Hiroshimada joylashgan “Tinchlik muzeyi”da namoyish qilinmoqda. Bu muzey yadro urushi halokatining naqadar shafqatsiz bo‘lganini eslatib turadi.
Atom bombalari nega aynan Xirosima va Nagasakiga tashlangan edi?
Ushbu shaharlarga bomba tashlash tanlovi faqatgina strategik jihatdan emas, balki “tajriba samaradorligini” to‘liq baholash uchun ham amalga oshirilgan. Chunki bu shaharlar urush yakunigacha bombardimonlardan deyarli zarar ko‘rmagan edi. Bunday sharoitda atom bombasining ta’sir kuchi aniq ko‘rinardi.
Masalan, Nagasakiga 9-avgust kuni tushirilgan “Fat Man” (Semiz odam) bombasi 21 ming tonna trotilga teng kuchda edi. Har ikkala portlash oqibatida yuz minglab odamlar bir zumda yoki radiatsiya tufayli keyingi oylarda hayotdan ko‘z yumdi.
Izoh (0)