Netflix’да 13 ёшли ўқувчи ўсмир қизни пичоқлаб ўлдиргани ҳақидаги “Ўтиш даври” сериалининг премераси бўлди. “Ўтиш даври” сериали шунчаки ўсмирлар ҳақидаги драма эмас. Бу замонавий мактаб ўқувчилари дуч келадиган муаммоларга: буллинг, ёлғизлик, катталарнинг тушунмаслиги ва фожиага олиб келиши мумкин бўлган ички низоларга чуқур ва ҳиссий нигоҳдир.
“Ўтиш даври” сериали нима ҳақида?
Сериал бош қаҳрамони 13 ёшли Жейми. У синфдошини ваҳшиёна ўлдирганликда айбланади: ўсмир унга қарши барча далилларга қарамасдан, ўз айбсизлигини таъкидламоқда. Тўрт қисм давомида томошабин нафақат Жеймининг ўзи, балки унинг бутун оиласи, у таҳсил олган мактаб ва жиноятни тергов қилаётган полициячиларнинг кундалик ҳаёти дунёсига шўнғийди.
“Ўтиш даври” ижтимоий тармоқларда тез орада қизғин муҳокамага сабаб бўлди: томошабинлар нафақат операторлик маҳоратини — Сем Мендеснинг “Оскар”га номзод бўлган “1917” фильми сингари ҳар бир эпизоднинг яхлит кадрда суратга олинишини, балки асарнинг психологик чуқурлигини ҳам алоҳида таъкидлашмоқда. Жумладан, учинчи қисмда Жеймининг психиатр билан суҳбати диққатга сазовор: қарийб бир соат давомида ўсмир гоҳ жаҳл билан портлаб кетади, гоҳ ўз ичига ғарқ бўлади, мутахассис эса ўсмир билан нима содир бўлаётганини тушунишга астойдил уринади ва ўз хулосаларидан ўзи даҳшатга тушади.
Нима учун буллинг зўравонликка олиб келади?
1. Чорасизлик ҳисси
Бола буллингга дуч келганда, кўпинча чиқиш йўли йўқлигини ҳис қилади. Ота-оналар тушунмайди, ўқитувчилар сезмайди, синфдошлар эса зўравонликда иштирок этади ёки жим туради. Бу тузоққа тушиб қолиш ҳисси умидсизликка олиб келиши мумкин.
2. Агрессиянинг тўпланиши
Буллинг қурбони ғазабланади, лекин кўпинча уни тўғридан-тўғри ифода эта олмайди. Бунинг ўрнига, ҳис-туйғулар, айниқса тажовузкорлик, чиқиш йўлини топмагунча ичда тўпланади — баъзан бошқаларга ёки ўзига нисбатан зўравонлик шаклида намоён бўлади.
3. Атрофдагиларга ишончни йўқотиш
Бола қўрқитишларга дуч келганда, дунёни душман деб ҳисоблай бошлайди. Бу ишонч уни ўзини ҳимоя қилиш ёки хафа қилганларни “жазолаш” учун кескин чораларга ундаши мумкин. Сериалда умидсизликка тушган бола вазиятни ўз қўлига олишга қарор қилган саҳналар орқали кўрсатилади. Бу зўравонликни оқламайди, аммо буллинг шунчаки сўзлар эмаслигини эслатади. У фожиали оқибатларга олиб келиши мумкин.
Буллинг қурбонига қандай ёрдам бериш керак?
Сериалнинг энг таъсирли томонларидан бири ўсмирнинг психолог билан суҳбатлашиш саҳналаридир. Бу суҳбатлар ўз вақтида ёрдам сўрашнинг аҳамиятини ва профессионал ёрдамнинг вазиятни қандай ўзгартириши мумкинлигини кўрсатади.
1. Муаммони тан олиш
Биринчи қадам — муаммо борлигини англаш. Психолог болага буллинг қурбони бўлгани учун айбдор эмаслигини тушунишга ёрдам беради. Бу зўравонлик қурбонлари кўпинча ҳис қиладиган уят ва айбдорлик туйғусини йўқотади.
2. Ҳис-туйғуларни ифодалаш
Ўсмир ўз ҳиссиётлари: қўрқув, ғазаб, ёлғизлик ҳақида гапиришни ўрганади. Бу муҳим, чунки бостирилган ҳис-туйғулар портлашга олиб келиши мумкин.
3. Ечим излаш
Психолог фақат тингламайди, балки вазиятдан чиқиш йўлларини топишга ҳам кўмаклашади. Масалан, тажовузкорларга қандай муносабатда бўлиш, катталардан қандай ёрдам сўраш ва ўзига бўлган ишончни қандай тиклаш ҳақида маслаҳат беради.
4. Ўз устида ишлаш
Психолог болага ўзининг кучли томонларини кўришга ва ўзига ишонишга ёрдам беради. Бу ҳолатлар шуни кўрсатадики, психолог билан ишлаш шунчаки суҳбат эмас, балки болага жароҳатни енгишга ва мураккаб вазиятдан чиқиш йўлини топишга ёрдам берадиган тўлиқ жараёндир.
Фарзанди буллингга дуч келган ота-оналар нима қилиши керак?
1. Эътиборли бўлинг
Кўпинча болалар таъқиб ҳақида гапирмайдилар, чунки улар ҳукм қилинишдан қўрқадилар ёки уларга ёрдам берилишига ишонмайдилар. Хулқ-атвордаги ўзгаришларга эътибор беринг:
- одамовилик,
- тажовузкорлик,
- ўқишга қизиқишнинг йўқолиши.
2. Қўллаб-қувватланг, айбламанг
Агар бола буллинг ҳақида айтган бўлса, “Ўзинг айбдорсан” ёки “Ўзинг ҳал қил” деманг. Сизнинг вазифангиз — у томонда эканлигингизни кўрсатиш.
3. Ёрдам сўранг
Мактаб психологи ёки таниш мутахассисга мурожаат қилишдан чўчиманг. Баъзида нафақат болага, балки ота-онага ҳам вазиятни енгиш учун профессионал ёрдам зарур бўлади.
5. Ўзига ишончни тиклашга кўмаклашинг
Болани қўллаб-қувватланг, ютуқлари учун мақтанг, унга ҳаёт қувончини қайтарадиган севимли машғулот ёки қизиқиш топишига ёрдам беринг.
Изоҳ (0)