Netflix’da 13 yoshli o‘quvchi o‘smir qizni pichoqlab o‘ldirgani haqidagi “O‘tish davri” serialining premyerasi bo‘ldi. “O‘tish davri” seriali shunchaki o‘smirlar haqidagi drama emas. Bu zamonaviy maktab o‘quvchilari duch keladigan muammolarga: bulling, yolg‘izlik, kattalarning tushunmasligi va fojiaga olib kelishi mumkin bo‘lgan ichki nizolarga chuqur va hissiy nigohdir.
“O‘tish davri” seriali nima haqida?
Serial bosh qahramoni 13 yoshli Jeymi. U sinfdoshini vahshiyona o‘ldirganlikda ayblanadi: o‘smir unga qarshi barcha dalillarga qaramasdan, o‘z aybsizligini ta’kidlamoqda. To‘rt qism davomida tomoshabin nafaqat Jeymining o‘zi, balki uning butun oilasi, u tahsil olgan maktab va jinoyatni tergov qilayotgan politsiyachilarning kundalik hayoti dunyosiga sho‘ng‘iydi.
“O‘tish davri” ijtimoiy tarmoqlarda tez orada qizg‘in muhokamaga sabab bo‘ldi: tomoshabinlar nafaqat operatorlik mahoratini — Sem Mendesning “Oskar”ga nomzod bo‘lgan “1917” filmi singari har bir epizodning yaxlit kadrda suratga olinishini, balki asarning psixologik chuqurligini ham alohida ta’kidlashmoqda. Jumladan, uchinchi qismda Jeymining psixiatr bilan suhbati diqqatga sazovor: qariyb bir soat davomida o‘smir goh jahl bilan portlab ketadi, goh o‘z ichiga g‘arq bo‘ladi, mutaxassis esa o‘smir bilan nima sodir bo‘layotganini tushunishga astoydil urinadi va o‘z xulosalaridan o‘zi dahshatga tushadi.
Nima uchun bulling zo‘ravonlikka olib keladi?
1. Chorasizlik hissi
Bola bullingga duch kelganda, ko‘pincha chiqish yo‘li yo‘qligini his qiladi. Ota-onalar tushunmaydi, o‘qituvchilar sezmaydi, sinfdoshlar esa zo‘ravonlikda ishtirok etadi yoki jim turadi. Bu tuzoqqa tushib qolish hissi umidsizlikka olib kelishi mumkin.
2. Agressiyaning to‘planishi
Bulling qurboni g‘azablanadi, lekin ko‘pincha uni to‘g‘ridan-to‘g‘ri ifoda eta olmaydi. Buning o‘rniga, his-tuyg‘ular, ayniqsa tajovuzkorlik, chiqish yo‘lini topmaguncha ichda to‘planadi — ba’zan boshqalarga yoki o‘ziga nisbatan zo‘ravonlik shaklida namoyon bo‘ladi.
3. Atrofdagilarga ishonchni yo‘qotish
Bola qo‘rqitishlarga duch kelganda, dunyoni dushman deb hisoblay boshlaydi. Bu ishonch uni o‘zini himoya qilish yoki xafa qilganlarni “jazolash” uchun keskin choralarga undashi mumkin. Serialda umidsizlikka tushgan bola vaziyatni o‘z qo‘liga olishga qaror qilgan sahnalar orqali ko‘rsatiladi. Bu zo‘ravonlikni oqlamaydi, ammo bulling shunchaki so‘zlar emasligini eslatadi. U fojiali oqibatlarga olib kelishi mumkin.
Bulling qurboniga qanday yordam berish kerak?
Serialning eng ta’sirli tomonlaridan biri o‘smirning psixolog bilan suhbatlashish sahnalaridir. Bu suhbatlar o‘z vaqtida yordam so‘rashning ahamiyatini va professional yordamning vaziyatni qanday o‘zgartirishi mumkinligini ko‘rsatadi.
1. Muammoni tan olish
Birinchi qadam — muammo borligini anglash. Psixolog bolaga bulling qurboni bo‘lgani uchun aybdor emasligini tushunishga yordam beradi. Bu zo‘ravonlik qurbonlari ko‘pincha his qiladigan uyat va aybdorlik tuyg‘usini yo‘qotadi.
2. His-tuyg‘ularni ifodalash
O‘smir o‘z hissiyotlari: qo‘rquv, g‘azab, yolg‘izlik haqida gapirishni o‘rganadi. Bu muhim, chunki bostirilgan his-tuyg‘ular portlashga olib kelishi mumkin.
3. Yechim izlash
Psixolog faqat tinglamaydi, balki vaziyatdan chiqish yo‘llarini topishga ham ko‘maklashadi. Masalan, tajovuzkorlarga qanday munosabatda bo‘lish, kattalardan qanday yordam so‘rash va o‘ziga bo‘lgan ishonchni qanday tiklash haqida maslahat beradi.
4. O‘z ustida ishlash
Psixolog bolaga o‘zining kuchli tomonlarini ko‘rishga va o‘ziga ishonishga yordam beradi. Bu holatlar shuni ko‘rsatadiki, psixolog bilan ishlash shunchaki suhbat emas, balki bolaga jarohatni yengishga va murakkab vaziyatdan chiqish yo‘lini topishga yordam beradigan to‘liq jarayondir.
Farzandi bullingga duch kelgan ota-onalar nima qilishi kerak?
1. E’tiborli bo‘ling
Ko‘pincha bolalar ta’qib haqida gapirmaydilar, chunki ular hukm qilinishdan qo‘rqadilar yoki ularga yordam berilishiga ishonmaydilar. Xulq-atvordagi o‘zgarishlarga e’tibor bering:
- odamovilik,
- tajovuzkorlik,
- o‘qishga qiziqishning yo‘qolishi.
2. Qo‘llab-quvvatlang, ayblamang
Agar bola bulling haqida aytgan bo‘lsa, “O‘zing aybdorsan” yoki “O‘zing hal qil” demang. Sizning vazifangiz — u tomonda ekanligingizni ko‘rsatish.
3. Yordam so‘rang
Maktab psixologi yoki tanish mutaxassisga murojaat qilishdan cho‘chimang. Ba’zida nafaqat bolaga, balki ota-onaga ham vaziyatni yengish uchun professional yordam zarur bo‘ladi.
5. O‘ziga ishonchni tiklashga ko‘maklashing
Bolani qo‘llab-quvvatlang, yutuqlari uchun maqtang, unga hayot quvonchini qaytaradigan sevimli mashg‘ulot yoki qiziqish topishiga yordam bering.
Izoh (0)