Ёғли таомлар деганда бу болалигимиздан севимли бўлган қовурилган картошка, гўштли шўрва, музқаймоқ, қуймоқ ва турли пишириқлар ширин тортлар кўз олдимизга келади. Уларни барчамиз иштаҳа билан истеъмол қиламиз. Аммо ҳеч ўйлаб кўрганмисиз, нима учун одамлар бундай овқатларни яхши кўради? Бу ҳақда эндокринолог, диетолог Даря Хайкина батафсил сўзлаб берди.
Дофамин ва ёғли таомларга қарамлик
“Севимли таомингизни кўз олдингизга келтиринг. Бу мазали ош ёки хушбўй пица бўлиши мумкин. Уни тасаввур қилганингизда нимани ҳис қилдингиз? Албатта кўтаринки кайфият, хотиржамлик ёки бир оз ҳаяжон қамраб олдими? Гап шундаки, ёғли ва юқори калорияли таом истеъмол қилганингизда, мияда дофамин гормони ажралиб чиқади. У завқ ҳиссини уйғотувчи нейромедиатор бўлиб, бизга уни ян ва яна ейишга ундайди. Натижада ёғли овқатларга боғланиб қолиш пайдо бўлади,” дейди Хайкина.
Эволюция ва энергияга бўлган эҳтиёж
Шифокорнинг сўзларига кўра, бу ҳолат эволюцион ривожланиш даври билан ҳам боғлиқ. Маълумки, аждодларимиз оғир шароитда яшаган, улар учун энергия манбаини излаб топиш жуда муҳим бўлган. Энергия эса албатта, кўпроқ ёғли калориялардан олинади. Шу сабабдан қадимги одамлар ёғли ва қувват берувчи маҳсулотларни афзал кўришган.
Бизнинг онг остимизда “ёғли таомларни топиш керак” деган яширин ғоя ҳанузгача сақланиб қолган. Организм ёғли овқат истеъмол қилган заҳоти, мия бутун танага “етарлича калория бор, ҳаётни сақлаб қолиш учун керакли миқдорда энергия йиғилди” деган сигнални узатади, дейди мутахассис.
Мия ёғли таом калориясини хотирада сақлаб қолади
Тадқиқотларга кўра, бош мия ёғли овқатнинг таъми билан бирга унинг калория миқдорини ҳам эслаб қолиш қобилиятига эга. Биз юқори калорияли таомни татиб кўрганимизда, мия таъм ва энергия ўртасида мустаҳкам боғлиқлик ҳосил қилади. Шу сабабли вақт ўтиши билан бу одатлар янада мустаҳкамланиб, таом танлаш одатимизга бевосита таъсир қилади.
“Дофамин таъсиридан ташқари, ёғлар таъмни кучайтирувчи омиллар ҳам ҳисобланади. Улар тил ва оғиздаги рецепторларни рағбатлантириб, бизга овқатдан янада кўпроқ завқ олиш имконини беради,” дея тушунтиради Хайкина.
Ёғли таомлар ва ширинликларга бўлган иштиёқни қандай камайтириш мумкин?
Мутахассиснинг таъкидлашича, ёғлардан бутунлай воз кечиш нотўғри, чунки улар организмнинг нормал ишлаши, жумладан, гормонлар синтези ва мия саломатлиги учун зарур.
“Эътиборни фойдали ёғларга қаратиш керак: балиқ, ёнғоқ, авокадо, зайтун ёғи кабилар тана учун кони фойда. Трансёғлар ва зарарли тўйинган ёғларни (фастфуд, дўкондаги пишириқлар) ни камайтириш лозим. Ёғлар билан бирга оқсил ва ўсимлик толаларига бой маҳсулотларни ҳам истеъмол қилиш зарур. Бундай одат иштаҳани камайтиради”, дея тавсия қилди мутахассис.
Хулоса ўрнида айтиш лозимки, ёғли таомлар кундалик рационнинг ажралмас ва муҳим қисми. Биз улардан бутунлай воз кеча олмаймиз. Муҳими меъёрга амал қилиш ва мувозанатли овқатланиш қоидаларини канда қилмасликдир.
Изоҳ (0)