Қадимда чап қўл билан овқатланиш, расм чизиш, имо-ишора қилиш ёки ҳатто тўп отиш ғалати ва ҳатто даҳшатли деб ҳисобланган. Яхшиямки, вақт ўзгарди — дунё аста-секин ҳар бир кишининг хусусиятлари ва эҳтиёжларига мослашмоқда.
Дунёдаги ҳар 10 кишининг биттаси чапақай
2020 йил апрель ойида дунё аҳолисининг камида 10,6 фоизи чапақай эканлиги, аниқроғи минтақага қараб 9,3 фоиздан 18,1 фоизгача бўлган тадқиқот эълон қилинди.
Қадимда билим етишмаслиги, эътиқодлар таъсири ва ижтимоий хурофот туфайли чапақайликни ёвузлик билан боғлашган.
Чапақайлар рақобатбардошроқ бўлади
Чапақайларнинг қизиқ хусусияти шундаки, уларнинг чап қўли доминант бўлиб, уларга турли мусобақаларда устунлик беради. Бунинг сабаби шундаки, ўнақайлар ўнг қўлини фаол ишлатадиган ва зарба бошқа томондан келишини кутмайдиган рақиблар билан муомала қилишга одатланган.
Кундалик ҳаётда чапақайлар ўнг қўлда фойдаланиш учун мўлжалланган асбоблардан фойдаланадилар. Улар ўзлари учун мутлақо қулай бўлмаган шароитларга мослашишлари керак, бунинг натижасида улар диверсификацияланади.
Қайси қўлни ишлатиш устунлиги генларга боғлиқ
Одамнинг қайси қўлини бошқариши генетика билан белгиланади. ДНКнинг 40 дан ортиқ жиҳатлари бу танловга таъсир қилади.
Агар ота-оналардан бири чапақай бўлса, унда бу хусусиятли болалар туғилиши эҳтимоли ортади. Бироқ нафақат генетика, балки ҳомиладорлик давридаги муҳит ва таъсирлар ҳам доминант қўлни танлашга таъсир қилади.
Чапақайлар орасида эркаклар аёлларга қараганда кўпроқ
Чапақайлар дунёсида эркаклар устунлик қилади (12%). Чап қўлидан фойдаланишни афзал кўрган аёллар улуши 10% ни ташкил қилади. 2% фарқ аҳамиятсиз кўринади. Аммо агар одамнинг чапақай туғилиши эҳтимоли жуда паст эканлигини ҳисобга олсак, бу жуда муҳим эканлиги аён бўлади.
Кенгуруларнинг кўпчилиги чапақайдир
Current Biology журналида чоп этилган тадқиқот шуни кўрсатдики, одамлардан фарқли ўлароқ, кенгуруларнинг чапақай туғилиши эҳтимоли кўпроқ. Бу ҳақиқат йирик қизил кенгуру, шарқий кулранг кенгуру, қизил-кулранг валлаби ва дарахт кенгуруси каби турли зотларни ўрганган бир гуруҳ олимлар томонидан исботланган.
Нидерландия дунёдаги чапақайлар энг кўп бўлган минтақа ҳисобланади
Маълумки, одамларнинг атиги 10 фоизи чапақай туғилади, аммо улар бутун дунё бўйлаб нотекис тақсимланган. Статистик маълумотларга кўра, энг кўп чапақайлар Нидерландия, иккинчи ўринда АҚШ туради.
Чапақайлар энг кам бўлган минтақалар Япония ва Хитойдир, мос равишда 4,7% ва 3,5%.
Катта эҳтимол билан уй ҳайвонлари чапақай бўлиши мумкин
Фақат кенгуруларгина чапақай эмас. Бу генетик хусусият уй ҳайвонларида ҳам ўзини намоён қилиши мумкин. Тадқиқотда қатнашган итларнинг 63 фоизи битта панжадан фойдаланишни афзал кўради, 37 фоизи эса панжанинг маълум бир томонини тез-тез ишлатишга мойил эмаслигини кўрсатди. Итларнинг 32 фоизи ўнг панжасини, 31 фоизи эса чап панжасини берди.
Мушукларга келсак, 75% фақат ўнг ёки фақат чап панжасидан фойдаланишни афзал кўрган ва ҳайвонларнинг 25 фоизи қайси оёқ-қўлни ишлатишга аҳамият бермаган. Бундан ташқари, урғочи мушуклар ўнақай, эркак мушуклар эса чапақай бўлиш эҳтимоли кўпроқ эканлиги аниқланди.
Изоҳ (0)