Afg‘oniston hokimiyatiga 2021-yilning avgust oyida “Tolibon”ning kelishi butun dunyo hamjamiyatida xavotir uyg‘otdi. Xususan, Afg‘onistonga qo‘shni davlatlarda ham yangi hukumatga ishonchsizlik bor edi. Ammo O‘zbekiston mazkur jarayonda Afg‘onistonning yangi hukumatiga ishonch bildirib, qo‘shnichilik aloqalarini yaxshilashga harakat qildi. Xo‘sh, bugun har ikki davlat o‘rtasidagi qo‘shnichilik aloqalari qanday? Ko‘zlangan maqsadlarga erishilayaptimi?
“Daryo” bu haqda fikr bildirganlarga quloq tutdi.
Siyosatshunos Kamoliddin Rabbimov YouTube'dagi “AzonTV” kanaliga bergan intervyusida Afg‘onistondagi vaziyatni barqarorlashtirish zarurligi haqida fikr bildirdi. Uning aytishicha, mamlakatdagi vaziyatning yaxshilanishi ko‘plab davlatlar uchun manfaatli.
“Afg‘onistondagi vaziyatni tabiiy barqarorlashtirish uchun Pokiston, Eron yoki boshqa qo‘shni davlatlar qilmayotgan katta tashabbuslarni bugun dunyo hamjamiyatiga olib chiqayotgan davlat bu — O‘zbekiston. Masalan, Xitoy Tolibonning tezroq tan olinishini xohlaydi. Yoki Pokiston ham. Mintaqada O‘zbekiston ham shuni xohlaydi. Sababi O‘zbekiston Afg‘onistonda ijtimoiy portlash bo‘lishidan, etnik urushlar yana qayta davom etishidan manfaatdor emas. Chunki Afg‘onistondagi to‘rtinchi yirik millat bu — o‘zbeklar. U yerda kamida 5-6 million nafar o‘zbeklar yashaydi. Globallashgan dunyoda o‘sha etnik o‘zbeklarga jabr-zulm bo‘lsa, bu O‘zbekistondagi siyosiy muhitga jiddiy ta’sir qiladi.
O‘zbekistonning xavotirlari o‘rinli. Chunki 40 yilda Afg‘oniston tarixida birinchi marta bitta siyosiy kuch butun bir Afg‘oniston hududini qo‘lga kiritdi. Agar mabodo qaytadan fuqarolik urushi boshlansa, ‘Tolibon’ hokimiyatdan yiqiladi. Lekin u siyosiy kuch sifatida yo‘qolmaydi. O‘zbekistonning ikkita nuqtasi bor. Birinchidan, ‘Tolibon’ harakatining ijtimoiy tafakkurini bosqichma-bosqich o‘zgartirib borib, normal siyosiy kuchga aylantirish. Ikkinchisi, ‘Toliblar’ qo‘l ostida Afg‘onistondagi ijtimoiy barqarorolikni ushlab qolish. Chunki 38 million kishi yashaydigan Afg‘onistonda qaytadan fuqarolik urushi boshlansa, O‘zbekistonning yirik loyihalari to‘xtab qoladi”, — dedi siyosatshunos.
“Tolibon” bugun nafaqat O‘zbekiston, balki butun dunyo davlatlari bilan samimiy bo‘lishga harakat qilmoqda. Dunyo hamjamiyatiga bergan va’dalarini bajarish ustida ishlamoqda. Jumladan, 25—26 iyul kunlari Toshkent shahrida bo‘lib o‘tgan “Afg‘oniston: xavfsizlik va iqtisodiy rivojlanish” mavzusidagi xalqaro anjumanda “Tolibon” delegatsiyasi ham ishtirok etdi. Delegatsiya a’zolari Afg‘oniston hukumatining kelajakdagi rejalari, mamlakatni rivojlantirish bo‘yicha qilayotgan ishlari haqida ma’lumot berdi.
Anjumanni kuzatgan Robbimovning ta’kidlashicha, bugungi “Tolibon” avvalgisidan mutlaqo farq qiladi.
“Birinchi ‘Tolibon’ televizorga urush ochgan edi. Kimni uyida televizor bo‘lsa, uni sindirish ularning urf-odati edi. Bugungisi konseptual boshqa ‘Tolibon’. Birinchi ‘Tolibon’ uchun globalizm, solihlikka erishish uchun zamonaviylik bilan kurashish va uni to‘liq inkor qilish siyosiy aqida edi. Bugungi ‘Tolibon’da unday emas. ‘Tolibon’ning ichkarisida ziddiyat juda ham kuchli. Bugungi ‘Tolibon’ televizor, internet, modernizm bilan kurashmayapti. Aslida bu juda katta farq. ‘Tolibon’ning mutlaq aksariyati aql-zakovat bilan o‘ylab ko‘rib ‘bu narsalar bilan kurashishning istiqboli mavjud emas. Agar biz islomiy amirlik qurmoqchi bo‘lsak, biz jamiyatning islomga qarshi bo‘magan normal e’tiroz va ehtiyojlarini inobatga olishimiz kerak’, deyapti”, — deydi siyosatshunos.
Toshkentda o‘tkazilgan Afg‘oniston masalasiga oid anjumanda o‘zbekistonlik jurnalistlar ham ishtirok etdi. “Tolibon” haqida o‘qigan va eshitgan o‘zbek jurnalistlari uning rahbariyati bilan jonli muloqotda bo‘lganda qanday xulosalarga keldi? O‘z savollariga javob ola oldimi? Tadbirda qatnashgan jurnalist Gulnoza Husanova bu haqda o‘z fikrlarini bildirdi.
“Afg‘onistonning muvaqqat hukumatini dunyo hamjamiyati hali tan olmadi. Lekin shunday bo‘lsa-da, 26-iyul kuni ‘Tolibon’ hukumati turli mamlakatlarning Afg‘oniston bo‘yicha maxsus vakillari bilan bir stol atrofida o‘tirib, muloqot qildi. Jurnalist sifatida ‘Tolibon’ vakillarini diqqat bilan kuzatdim. O‘zi hammaning e’tibori ularda bo‘ldi. Ko‘pchilik birinchi marta haqiqiy ‘Tolibon’ vakillarini ko‘rib turgani uchun ular bilan rasmga tushdi, gaplashishga harakat qildi. Ular ochiq, intervyu so‘rasak, yo‘q deyishmadi. Delegatsiya rahbari Amir Xon Muttaqiy matbuot anjumanida men kabi bir necha jurnalistlarning savollariga javob berdi. Men undan ‘muzlatilgan pullar’ haqida so‘radim. Umuman, o‘zim Afg‘oniston aktivlari qaytarilishi tarafdoriman. Chunki, afg‘on xalqi gumanitar inqirozni boshidan kechiryapti. Bu pullar harbiy maqsadlar uchun emas, infratuzilma loyihalarini boshlash uchun kerak, deb hisoblayman. Toshkent anjumanida shular haqida ham gaplashib olindi.
Dunyo Afg‘onistonning yangi hukumatini tan olarmikin, degan savol hammani qiziqtiradi. Buning uchun ‘Tolibon’ qator majburiyatlarni bajarishi kerak. Muttaqiy anjumanda hammani ‘biz bajaryapmiz’, deb ishontirishga harakat qildi. ‘Biz inklyuziv hukumat tashkil qilyapmiz, korrupsiyani 100 foiz yo‘qodik, ayollar ishlayapti, ishlamay uyda o‘tirganlariga pul beryapmiz, qochib ketganlar qaytib kelyapti, Afg‘oniston terorchilar bilan aloqalarni uzdi. Biz tomondan qo‘shnilar va dunyoga tahdid bo‘lmasligini 100 foiz kafolatlaymiz’, degan va’dalarni berildi. Va’da bu shunchaki og‘zaki va’da, agar amalda ish bo‘lmasa, dunyo davlatlari yangi hukumatni tan olishi amrimahol. ‘Al-jazira’ telekanali muxbiri Muttaqiydan ayollar huquqlari bo‘yicha so‘raganida, vakil uning savolini javobsiz qoldirdi. Shaxsan men ‘Tolibon’ga ishonmayman. Ammo, bu anjumanning Toshkentda o‘tkazilgani juda muhim. Prezident Shavkat Mirziyoyev o‘z murojaatida aytganidek, Amudaryoning narigi tomonida yashayotgan qo‘shni Afg‘oniston tinch bo‘lmasa, mintaqaning o‘zaro bog‘liqligi, iqtisodiy barqarorligi haqida gapirishning xojati yo‘q, deb o‘ylayman”, — deydi jurnalist.
“Daryo” mavzu doirasidagi fikrlarni o‘rganishda davom etadi.
Izoh (0)