Афғонистон ҳокимиятига 2021 йилнинг август ойида «Толибон»нинг келиши бутун дунё ҳамжамиятида хавотир уйғотди. Хусусан, Афғонистонга қўшни давлатларда ҳам янги ҳукуматга ишончсизлик бор эди. Аммо Ўзбекистон мазкур жараёнда Афғонистоннинг янги ҳукуматига ишонч билдириб, қўшничилик алоқаларини яхшилашга ҳаракат қилди. Хўш, бугун ҳар икки давлат ўртасидаги қўшничилик алоқалари қандай? Кўзланган мақсадларга эришилаяптими?
«Дарё» бу ҳақда фикр билдирганларга қулоқ тутди.
Сиёсатшунос Камолиддин Раббимов YouTube'даги «АзонТВ» каналига берган интервьюсида Афғонистондаги вазиятни барқарорлаштириш зарурлиги ҳақида фикр билдирди. Унинг айтишича, мамлакатдаги вазиятнинг яхшиланиши кўплаб давлатлар учун манфаатли.
«Афғонистондаги вазиятни табиий барқарорлаштириш учун Покистон, Эрон ёки бошқа қўшни давлатлар қилмаётган катта ташаббусларни бугун дунё ҳамжамиятига олиб чиқаётган давлат бу — Ўзбекистон. Масалан, Хитой Толибоннинг тезроқ тан олинишини хоҳлайди. Ёки Покистон ҳам. Минтақада Ўзбекистон ҳам шуни хоҳлайди. Сабаби Ўзбекистон Афғонистонда ижтимоий портлаш бўлишидан, этник урушлар яна қайта давом этишидан манфаатдор эмас. Чунки Афғонистондаги тўртинчи йирик миллат бу — ўзбеклар. У ерда камида 5-6 миллион нафар ўзбеклар яшайди. Глобаллашган дунёда ўша этник ўзбекларга жабр-зулм бўлса, бу Ўзбекистондаги сиёсий муҳитга жиддий таъсир қилади.
Ўзбекистоннинг хавотирлари ўринли. Чунки 40 йилда Афғонистон тарихида биринчи марта битта сиёсий куч бутун бир Афғонистон ҳудудини қўлга киритди. Агар мабодо қайтадан фуқаролик уруши бошланса, ‘Толибон’ ҳокимиятдан йиқилади. Лекин у сиёсий куч сифатида йўқолмайди. Ўзбекистоннинг иккита нуқтаси бор. Биринчидан, ‘Толибон’ ҳаракатининг ижтимоий тафаккурини босқичма-босқич ўзгартириб бориб, нормал сиёсий кучга айлантириш. Иккинчиси, ‘Толиблар’ қўл остида Афғонистондаги ижтимоий барқаророликни ушлаб қолиш. Чунки 38 миллион киши яшайдиган Афғонистонда қайтадан фуқаролик уруши бошланса, Ўзбекистоннинг йирик лойиҳалари тўхтаб қолади», — деди сиёсатшунос.
«Толибон» бугун нафақат Ўзбекистон, балки бутун дунё давлатлари билан самимий бўлишга ҳаракат қилмоқда. Дунё ҳамжамиятига берган ваъдаларини бажариш устида ишламоқда. Жумладан, 25—26 июль кунлари Тошкент шаҳрида бўлиб ўтган «Афғонистон: хавфсизлик ва иқтисодий ривожланиш» мавзусидаги халқаро анжуманда «Толибон» делегацияси ҳам иштирок этди. Делегация аъзолари Афғонистон ҳукуматининг келажакдаги режалари, мамлакатни ривожлантириш бўйича қилаётган ишлари ҳақида маълумот берди.
Анжуманни кузатган Роббимовнинг таъкидлашича, бугунги «Толибон» аввалгисидан мутлақо фарқ қилади.
«Биринчи ‘Толибон’ телевизорга уруш очган эди. Кимни уйида телевизор бўлса, уни синдириш уларнинг урф-одати эди. Бугунгиси концептуал бошқа ‘Толибон’. Биринчи ‘Толибон’ учун глобализм, солиҳликка эришиш учун замонавийлик билан курашиш ва уни тўлиқ инкор қилиш сиёсий ақида эди. Бугунги ‘Толибонъда ундай эмас. ‘Толибонънинг ичкарисида зиддият жуда ҳам кучли. Бугунги ‘Толибон’ телевизор, интернет, модернизм билан курашмаяпти. Аслида бу жуда катта фарқ. ‘Толибонънинг мутлақ аксарияти ақл-заковат билан ўйлаб кўриб ‘бу нарсалар билан курашишнинг истиқболи мавжуд эмас. Агар биз исломий амирлик қурмоқчи бўлсак, биз жамиятнинг исломга қарши бўмаган нормал эътироз ва эҳтиёжларини инобатга олишимиз керак’, деяпти», — дейди сиёсатшунос.
Тошкентда ўтказилган Афғонистон масаласига оид анжуманда ўзбекистонлик журналистлар ҳам иштирок этди. «Толибон» ҳақида ўқиган ва эшитган ўзбек журналистлари унинг раҳбарияти билан жонли мулоқотда бўлганда қандай хулосаларга келди? Ўз саволларига жавоб ола олдими? Тадбирда қатнашган журналист Гулноза Ҳусанова бу ҳақда ўз фикрларини билдирди.
«Афғонистоннинг муваққат ҳукуматини дунё ҳамжамияти ҳали тан олмади. Лекин шундай бўлса-да, 26 июль куни ‘Толибон’ ҳукумати турли мамлакатларнинг Афғонистон бўйича махсус вакиллари билан бир стол атрофида ўтириб, мулоқот қилди. Журналист сифатида ‘Толибон’ вакилларини диққат билан кузатдим. Ўзи ҳамманинг эътибори уларда бўлди. Кўпчилик биринчи марта ҳақиқий ‘Толибон’ вакилларини кўриб тургани учун улар билан расмга тушди, гаплашишга ҳаракат қилди. Улар очиқ, интервью сўрасак, йўқ дейишмади. Делегация раҳбари Амир Хон Муттақий матбуот анжуманида мен каби бир неча журналистларнинг саволларига жавоб берди. Мен ундан ‘музлатилган пуллар’ ҳақида сўрадим. Умуман, ўзим Афғонистон активлари қайтарилиши тарафдориман. Чунки, афғон халқи гуманитар инқирозни бошидан кечиряпти. Бу пуллар ҳарбий мақсадлар учун эмас, инфратузилма лойиҳаларини бошлаш учун керак, деб ҳисоблайман. Тошкент анжуманида шулар ҳақида ҳам гаплашиб олинди.
Дунё Афғонистоннинг янги ҳукуматини тан олармикин, деган савол ҳаммани қизиқтиради. Бунинг учун ‘Толибон’ қатор мажбуриятларни бажариши керак. Муттақий анжуманда ҳаммани ‘биз бажаряпмиз’, деб ишонтиришга ҳаракат қилди. ‘Биз инклюзив ҳукумат ташкил қиляпмиз, коррупцияни 100 фоиз йўқодик, аёллар ишлаяпти, ишламай уйда ўтирганларига пул беряпмиз, қочиб кетганлар қайтиб келяпти, Афғонистон терорчилар билан алоқаларни узди. Биз томондан қўшнилар ва дунёга таҳдид бўлмаслигини 100 фоиз кафолатлаймиз’, деган ваъдаларни берилди. Ваъда бу шунчаки оғзаки ваъда, агар амалда иш бўлмаса, дунё давлатлари янги ҳукуматни тан олиши амримаҳол. ‘Ал-жазира’ телеканали мухбири Муттақийдан аёллар ҳуқуқлари бўйича сўраганида, вакил унинг саволини жавобсиз қолдирди. Шахсан мен ‘Толибонъга ишонмайман. Аммо, бу анжуманнинг Тошкентда ўтказилгани жуда муҳим. Президент Шавкат Мирзиёев ўз мурожаатида айтганидек, Амударёнинг нариги томонида яшаётган қўшни Афғонистон тинч бўлмаса, минтақанинг ўзаро боғлиқлиги, иқтисодий барқарорлиги ҳақида гапиришнинг хожати йўқ, деб ўйлайман», — дейди журналист.
«Дарё» мавзу доирасидаги фикрларни ўрганишда давом этади.
Изоҳ (0)