Ғазодаги аёл ва қизлар: Исроил қамали остида уларнинг ҳаёти қандай кечмоқда? (фото)

БМТ-аёллар тузилмасининг маълумотларига кўра, 2023 йил октябрь ойида Ғазода уруш бошланганидан бери ҳар соатда ўртача 28 000 дан ортиқ аёл ва қиз ҳалок бўлмоқда. Яъни ҳар соатда биттадан аёл вафот этади, бу эса Ғазони хотин-қизлар учун дунёдаги энг хавфли ҳудудлардан бирига айлантирди.

Минглаб аёллар жароҳатланган, улардан деярли 1 миллион нафари уйини тарк этишга мажбур бўлган. Исроил қамали остида озиқ-овқат, ичимлик суви ва тиббий ёрдам тобора танқис бўлиб борар экан, аҳоли учун омон қолиш ҳар куни такрорланадиган курашга айланган. Афсуски, бу курашнинг оғирлиги аёллар ва қизлар елкасига тушмоқда.

БМТнинг инсон ҳуқуқлари бўйича мустақил экспертлар гуруҳига кўра, Ғазода ҳозирда тахминан 13 000 аёл оиласининг ягона боқувчисига айланган, улар фарзандларига етарли бошпана ва зарур воситаларсиз ғамхўрлик қилишга мажбур.

2024 йил 21 май куни экспертлар БМТ Хавфсизлик кенгашига мурожаат қилиб, Исроилнинг Ғазо аҳолиси, айниқса, аёллар ва қизларга қарши олиб бораётган ваҳший ҳужумларини қоралади:

“Аёллар, қизлар ва бутун бошли жамият ҳозирда бошидан кечираётган вайронагарчиликлар тасодифий эмас. Бу Исроилнинг атайлаб олиб бораётган сиёсати ва ҳаракатларининг оқибатидир”.

“Юзлаб аёллар ва қизларнинг ўлдирилишини Фаластин халқини бутунлай ёки қисман йўқ қилишга қаратилган режа, деб баҳолаш мумкин”.

Исроил 2023 йил 7 октябрда ҲАМАСнинг Исроил жанубига ҳужумига жавобан Ғазода ҳарбий ҳаракатларни бошлади, унда асосан тинч аҳоли вакиллари бўлган 1200 киши ҳалок бўлди ва кўпчилиги исроиллик бўлмаган 250 га яқин одам гаровга олинди.

Маҳаллий соғлиқни сақлаш идоралари маълумотларига кўра, ўшандан бери Ғазода камида 56 минг фаластинлик ҳалок бўлган. Исроил эса тинч аҳолини қасддан нишонга олмаётганини даъво қилмоқда ва ҲАМАСни Ғазо аҳолисидан жонли қалқон сифатида фойдаланишда айбламоқда.

Гуманитар ёрдам ва савдо йўлларининг ёпилиши Фаластин ҳудудини очарчилик ёқасига олиб келди. Ўт очишни тўхтатиш бўйича халқаро ҳаракатларга қарамай, можаролар Ғазони вайронага айлантириб, дунёдаги энг оғир ижтимоий фалокатлардан бирини келтириб чиқарди.

Oxfam ташкилотининг гендер масалалари бўйича минтақавий координатори Хадил Қаззазнинг Arab News нашрига айтишича, Ғазо аҳолисининг учдан икки қисми, яъни 1,7 миллион киши ҳозирда атиги 69 кв/км майдонда яшамоқда, бу сектор ҳудудининг бешдан биридан ҳам кам.

Одамлар билан тўлиб-тошган чодирлар ва қочқинлар учун лагерларда шахсий макон деган тушунча деярли йўқ. Оилани боқиш ташвиши кўпроқ аёллар зиммасига тушган, сув танқислиги эса айнан уларга оғир таъсир қилмоқда.

“Аёллар қуёш тиғида соатлаб сув учун навбат кутади, санитария шароитининг йўқлиги эса соғлиқ учун турли хавфларни келтириб чиқармоқда. Бундай шароит хотин-қизларнинг оғир инфекцияларга чалинишига олиб келмоқда”, дейди Қаззаз.

2024 йил май ойида Oxfam етиб борган лагерларда сув тарқатиш марказлари баъзида 1 километр узоқликда жойлашган бўлиб, аёллар ва қизлар сув учун кунига 3 соатгача вақт сарфлашган. Бу эркаклар ва ўғил болаларга қараганда анча кўп (1,7 соат).

Аммо муаммо фақат сувда эмас. Озиқ-овқат хавфсизлиги тобора ёмонлашмоқда. Oxfam кузатган жойларнинг 90 фоизида аҳолининг, айниқса, аёллар бошчилигидаги оилаларнинг тўйиб овқатланмаётгани қайд этилган.

Аёллар болаларининг тўйиб овқатланиши учун ўзлари ҳеч нарса емаяпти. Уларнинг аксарияти оилани сақлаб қолиш учун соғлиғини хавф остига қўймоқда. Озиқ-овқат ёрдами келганда аёллар фарзандларидан қолган нарсани ейди, ёки умуман овқат олмайди.

Статистик маълумотларга кўра, бугунги кунда 71 минг бола ва 17 мингдан ортиқ аёллар кучли чарчоқ ва очлик туфайли тиббий даволанишга муҳтож. Бу фожианинг кўламини кенгроқ кўрсатади ва узлуксиз ижтимоий ёрдам зарурлигини яна бир бор таъкидлайди.

“Ҳатто озиқ-овқат бор жойларда ҳам аёллар ёқилғи йўқлиги сабабли очиқ оловда пиширишга мажбур. Бу эса соғлиқ учун хавфни оширади ва овқат тайёрлаш вақтини узайтиради”, дейди Қаззаз.

Айниқса, ҳомиладор ва эмизикли аёллар ўта заиф бўлиб, уларнинг кўпчилиги тўйиб овқатланмасликдан азият чекмоқда.

2023 йил октябрдан бери Ғазода ҳомиладорликнинг тўхтаб қолиши (боланинг тушиши) 300 фоизга ошган. Эрта туғуруқлар, оналар ўлими ҳолатлари кўпайган. Кўп аёллар тиббий ёрдам олмасдан туғишга мажбур бўлган.

“Ёш оналарга деярли ёрдам берилмайди, аёллар чодирларда, малакали шифокор ёрдамисиз, тоза материаллар ва ҳатто оғриқ қолдирувчи воситаларсиз туғишга мажбур бўлмоқда”, қўшимча қилди Қаззаз.

Тиббиёт ходимлари бу маълумотларни тасдиқламоқда.

Канадалик ҳамшира, “Чегара билмас шифокорлар” (Мéдеcинс Санс Фронтиèрес — МСФ) ташкилоти аъзоси Денис Потвиннинг сўзларига кўра, Ғазодаги шароит барча учун оғир, аммо ҳомиладор аёллар учун айниқса хавфлидир:

“Сўнгги кунларда гуманитар ёрдам йўлакларидан кираётган озиқ-овқат миқдори етарли бўлмаяпти, бундан, айниқса, ҳомиладорлар ва болалар жабр кўрмоқда. Кўплаб аёллар туғуруқ жараёнини уйда ўтказишга мажбур бўлмоқда ёки шифохонага келишга улгурмай, оғир ҳолатда қолмоқда. Акушерларимиз тунлари уй туғуруқларига боришга мажбур бўлмоқда”, дейди Потвин.

Доимий кўчиш, хавфсизлик ва транспортнинг мавжуд бўлмагани туфайли тиббий ходим келиши имконсиз бўлмоқда. Ҳомиладорлик давридаги текширувлар эса бутунлай тўхтатилган. Кўплаб клиникалар ёпилиб кетган.

Потвин жаҳон ҳамжамиятини Фаластиндаги ҳомиладор аёлларнинг ниҳоятда заиф аҳволда қолганини тан олишга чақирмоқда:

“Тасаввур қилинг: сиз ҳомиладорсиз, чодирда яшайсиз, ҳеч қандай ёрдам йўқ. Сўнг тиббий ходимсиз туғасиз, оилани боқишингиз, сув топишингиз ва ҳеч бўлмаса минимал гигиенани сақлашингиз керак. Бу ҳолатда тирик қолишнинг ўзи катта меҳнат талаб этади”.

Ногиронлиги бор аёллар ва қизлар янада катта хавф остида, улар эътиборсизлик, зўравонликка учрамоқда ва ҳатто озиқ-овқатдан маҳрум бўлиш ҳолатлари кузатилмоқда.

Oxfamʼнинг таҳлилига кўра, тахминан, 690 000 нафар репродуктив ёшдаги аёл ва қизлар тоза сув ва гигиена учун зарур шароитлардан маҳрум бўлган.

Масалан, Ғазода бериладиган сув ҳар бир инсонга кунига атиги 6,6 литрга тўғри келмоқда — бу халқаро минимал меъёрдан икки баробар камдир. Айрим ҳолларда минг одам битта ҳожатхонадан фойдаланишга мажбур.

Логистика билан боғлиқ муаммоларга қарамай, БМТ репродуктив саломатлик эҳтиёжлари учун ёрдам беришда давом этмоқда.

2023 йил октябрдан буён 300 000 дан ортиқ аёл ва қизга икки ойлик гигиеник воситалар тўплами етказилган. 12 000 дан ортиқ ёш онага туғуруқдан кейинги парвариш учун зарур буюмлар топширилган.

Яқинлар ҳақида қайғуриш, очлик ва хавфли шароитда яшаш — буларнинг барчаси аёллар руҳиятига ўта салбий таъсир кўрсатмоқда. Руҳий саломатлик муаммолари эса кучаймоқда: аёллар ва қизлар стресс, хавотир ва депрессиядан азият чекмоқда. Айрим оилалар эса иқтисодий юкни камайтириш учун қизларни эрта турмушга узатмоқда. Оилаларда зўравонлик ҳолатлари ҳам ортмоқда.

Мутахассислар фикрича: фақат ўт очишни тўхтатиш Ғазодаги аёллар ва қизларга эркин нафас олиш имконини беради.

“Урушни тўхтатиш, шифохоналарга киришни тиклаш, тиббиёт ходимлари фаолиятини йўлга қўйиш, озиқ-овқат, дори-дармон ва гигиеник воситалар етказилишини таъминлаш кабилар аёлларга катта енгиллик беради”, дейди Қаззаз.

Агар БМТ Хавфсизлик кенгаши бу даражадаги қонунга хилоф ишларга кўз юмаверса, халқаро ҳуқуқ тушунчаси қадрсизланиб, ҳеч қандай аҳамиятга эга бўлмай қолади.