Ҳозирда баъзи интернет нашрлари ва ижтимоий тармоқларда Ўзбекистонда Коксаки вируси тарқалаётгани ҳақида хабарлар тарқаляпти. Соғлиқни сақлаш вазирлиги матбуот хизмати Ўзбекистонда бу вирус вақти-вақти билан қайд этилаётганини, махсус даволаш протоколлари мавжудлиги ва хасталик ҳеч қандай асоратларсиз тўлиқ тузалиб кетаётганини билдирди. Қуйида касалликнинг белгилари, эҳтимолий асоратлари ва олдини олиш чоралари билан бўлишдик.
Коксаки вируси нима?
Коксаки вируси энтеровирусли инфекциялар оиласига киради. Бу инфекцияларнинг клиник кўринишлари енгил иситма ҳолатларидан оғир менингитларгача ўзгариб туради. Вирус илк бор АҚШнинг Нью Йорк штатидаги Олбани шаҳридан жанубда жойлашган Коксаки шаҳрида аниқлангани учун шундай номланган. Қўзғатувчини ўтган асрнинг ўрталарида доктор Гилберт Даллдорф тавсифлаган бўлиб, уни полиомиелит билан касалланган беморларнинг нажасидан ажратиб олган. Олим бу кашфиёти учун 1959 йилда тиббиёт соҳасидаги Америка мукофоти — Ласкер мукофотига сазовор бўлган.
Инфекция қандай юқади
Олимларнинг маълумотига кўра, инфекция манбайи — беморлар ва вирус ташувчилардир. Зарарланиш ифлосланган сув ва озиқ-овқат истеъмол қилганда юзага келади, чунки қўзғатувчи озиқ-овқат маҳсулотларида, шунингдек, маиший буюмларда узоқ вақт сақланиб қолиши мумкин.
Инфекция ҳаво-томчи йўли билан ҳам юқиши мумкин, чунки вирус юқори нафас йўлларидан ажралиб чиқади. Бемор касалликнинг дастлабки кунларида вирусни энг фаол тарзда тарқатади, аммо вируснинг ажралиши узоқроқ вақт, ҳатто бир неча ой давом этиши мумкин.
Коксаки вирусини юқтириш хавфи касаллик қайд этилган жойларда дам олувчилар, уюшган болалар жамоаларига (болалар боғчалари, мактаблар) қатнаётган болалар, иммунитети заифлашган кексалар, шунингдек, иммунитет танқислиги ҳолатлари (онкологик беморлар, ОИВ инфекциясига чалинганлар) бўлган шахсларда юқори ҳисобланади.
Одамларнинг вирусга мойиллиги юқори. Кўпинча гуруҳли касалланишлар кузатилади, оилавий тарқалишлар ҳам юз бериши мумкин.
Белгилари
Коксаки А вируслари билан зарарланиш одатда қуйидагича намоён бўлади: терида тошмалар пайдо бўлиши, юқори нафас йўлларининг шикастланиши, стоматит ва герпангина (оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватида ва бодомсимон безларда пуфакчалар пайдо бўлиши), конюнктивит, склерит (кўз ташқи қаватининг ўткир яллиғланиши), ич кетиши каби белгилар пайдо бўлади. Бундан ташқари, менингит ривожланиши ҳам мумкин.
Коксаки V вируслари (олти тури) кўпинча юрак, плевра, жигар, меъда ости безини зарарлайди. Бу вируслар кўпинча қорин ва кўкрак қафасида сезиларли оғриқ синдромига, 20 кунгача давом этиши мумкин бўлган тошмалар ва иситмага сабаб бўлади. Бир одамдан бошқасига ўтганда ҳар хил белгилар билан намоён бўлиши мумкин.
“Қўл-оёқ-оғиз” белгилари комбинацияси Коксаки А5, А9, А10, А16, V1, V3 вируслари томонидан келтириб чиқарилиши мумкин. Бундай ҳолда, номидан кўриниб турганидек, беморларда оғриқли пуфакчалар оғиз бўшлиғида, томоқнинг орқа деворида, қўл ва оёқ кафтларида, баъзан эса болдир, сон ва думбаларнинг орқа юзасида пайдо бўлади.
Тошмалар одатда биринчи аломатлар пайдо бўлганидан 1-2 кун ўтгач сезилади. Бу аломатлар кўпчилик ЎРВИлардан фарқ қилмайди: тана ҳароратининг кўтарилиши, мушакларда оғриқ ва зирқираш, бош оғриғи, томоқда қичишиш орқали намоён бўлади.
Вакцина ва даволаш
Коксаки вирусларига қарши вакцина ҳозирча ишлаб чиқилмаган, гарчи бундай изланишлар олимлар томонидан анча йиллардан бери олиб борилаётган бўлса ҳам. Махсус даволаш усули ҳам мавжуд эмас. Кўпинча энтеровирус инфекцияси енгил шаклда кечади ва касалхонага ётқизиш талаб этилмайди. Ушбу гуруҳдаги барча касалликлар учун умумий тавсия — тўшакка ётиш режимига риоя қилишдир. Дори схемаси беморнинг аҳволини яхшилайдиган ва инфекциянинг жиддий асоратларининг олдини оладиган тарзда танланади. Дори-дармонларни танлашда клиник белгилар, ёш, касалликнинг оғирлиги ва организмнинг индивидуал ҳолати ҳисобга олинади.
Асоратлар
Баъзи ҳолларда беморни касалхонага ётқизиш ва пухта даволашни талаб қиладиган жиддий асоратлар юзага келиши мумкин:
- вирусли менингит — мия пардалари (бош ва орқа мияни ўраб турувчи пардалар) инфекцияси;
- энсефалит — бош мия инфекцияси;
- миокардит — юрак мушаклари инфекцияси.
Агар ҳомиладор аёл Коксаки инфекциясини бошдан кечирса, бўлажак фарзанд учун оқибатлар аянчли бўлиши мумкин: чақалоқда юрак-қон томир, сийдик-таносил ва овқат ҳазм қилиш тизимларининг туғма ривожланиш нуқсонлари кузатилади. Enterовируслар чақалоқларда марказий асаб тизимининг оғир инфекциясига сабаб бўлиши мумкин, кейинчалик бу ҳолат ўлимга олиб келиши ҳам эҳтимолдан холи эмас.
Профилактика
- қўлларингизни мунтазам равишда совун билан ювинг;
- сабзавот ва меваларни истеъмол қилишдан олдин яхшилаб ювинг;
- озиқ-овқат маҳсулотларини фақат рухсат этилган жойлардан сотиб олинг;
- маҳсулотларга зарур бўлганда термик ишлов беринг;
- фақат рухсат этилган жойларда чўмилинг (сувни ютманг);
- юқумли касалликка чалинган одамлар, айниқса, тошма тошган шахслар билан алоқадан сақланинг;
- бемор билан умумий идиш-товоқ, чойшаб ва сочиқлардан фойдаланишдан воз кечинг;
- фақат шиша идишлардаги ёки қайнатилган сув ичинг.
Агар аҳволингиз ёмонлашса, тана ҳарорати кўтарилса, йўтал, тумов, томоқ оғриғи, тошма, бош оғриғи, ич кетиши кузатилса, шу жумладан, курорт мамлакатларидан қайтганингизда ҳам, зудлик билан тиббий ёрдамга мурожаат қилинг.
Изоҳ (0)