Жеймс Кемероннинг “Титаник” фильми деярли 30 йил ўтган бўлса-да, ҳамон энг севимли ва кўп муҳокама қилинадиган фильмлардан бири бўлиб қолмоқда. Картинанинг муваффақиятига нафақат студиянинг режиссёрга ўша давр учун энг улкан кўламли суратга олишларни амалга оширишга имкон бергани, балки Жеймс Кемероннинг мавзуга чуқур шўнғигани ҳам ҳисса қўшди.
Фильм устида иш бошлашдан олдин ва ҳатто суратга олиш пайтида ҳам Кемерон “Титаник” Атлантика океанининг шимолида муз тоғи билан тўқнашган жойга бир неча бор ташриф буюрган. Режиссёр бир неча тунни кема саҳнида ўтказиб, қоронғи кечага тикилиб, ҳалокатли фожиа ҳолатларини тасаввур қилган. Кеманинг ҳам қизиқарли, ҳам фожиали тарихига берилиб кетган Кемерон океан лайнери ҳалокат юз берган жойга 30 мартадан ортиқ марта саёҳат қилган, у ҳақиқатан ҳам бу жой ва воқеа ҳақида барча нарсани билади. Фильм муаллифининг фикрича, ҳалок бўлганларнинг қутулиш имконияти бўлган. Барча олимлар ва тадқиқотчилар унинг фикрига қўшилмасалар-да, у келтирган далилларга эътибор қаратиш керак.
“Титаник” ҳалокати муқаррар бўлган пайтда омон қолиш ҳақиқатан ҳам жуда мушкул эди. Кемерон буни Жек ва Роузнинг юракни эзувчи хайрлашув саҳнасида маҳорат билан тасвирлаган — йигит севгилисини қутқариш учун барча имкониятларни ишга солади, аммо ўзи табиий офат қаршисида ожиз қолади. Томошабинлар ҳамон Леонардо Ди Каприо қаҳрамонини қутқариш мумкинмиди, деган саволни муҳокама қилади: агар Роуз бир оз силжиганда, тахта бўлагига Жек ҳам сиғармиди? Интернетда ҳисоб-китоблар, чизмалар ва расмлар пайдо бўлмоқда, ҳатто амалий “тергов тажрибалари” ўтказилмоқда. Гарчи Жеймс Кемерон Жекни Роуз ёнига жойлаштириш имкониятини қатъиян рад этса-да, режиссёрнинг ҳалокат қурбонлари сонини бир неча баробар камайтириш мумкинлиги ҳақида бошқа назарияси бор.
Кемерон National Geographic экспертлари гуруҳи олдида нутқ сўзлаб, ҳалокат сабабчиси бўлган нарса аслида қутқарув воситаси бўлиши мумкинлигини айтди — фильм муаллифи “Титаник” йўловчилари айсбергга эвакуация қилиниши мумкин эди, деб тахмин қилмоқда.
“Амалга ошмаган сценарийлар ҳақида гапирганда, бу менинг энг севимли назариям”, деди Жеймс Кемерон. “Агар капитан қарор қабул қилиб, йўловчилар ва экипажни музли оролга эвакуация қилишни буюрганида, кема ҳалокатига учраган одамларнинг омон қолиш имконияти кўпроқ бўларди”.
Унинг фикрича, айсберг яқин атрофда чўкмаслиги аниқ бўлган ягона нарса бўлиб, унинг ҳажми ҳамма одамни жойлаштириш учун етарли эди. Бу ёрдам келишини хотиржам кутиш учун энг хавфсиз жой бўларди.
Шу билан бирга, режиссёр бу усул энг хавфсиз эмаслигини тан олади, бироқ у ҳар қандай ҳолатда ҳам муздек сувга шўнғишдан ёки океан тубига чўкаётган кемада мўжиза кутишдан афзал эди. Айсбергдан бошқа ҳамма нарса ўлимга олиб келиши аниқ эди. Бундан ташқари, Кемероннинг фикрича, етарлича тезкорлик билан эвакуацияни бир неча дақиқада амалга ошириш мумкин эди — маълум вақт давомида “Титаник” қопламасини бузган муз бўлаги амалда кемага ёпишиб турган. Албатта, бу нозик масалада кўп нарса сузиб юрган муз парчасининг шакли, барқарорлиги ва мустаҳкамлигига боғлиқ, аммо йўловчиларнинг бир кечада қандай аҳволга тушишини билган ҳолда бу назарияни мантиқли деб ҳисоблаш мумкин.
Аммо тарихчилар, муҳандислар ва тажрибали денгизчиларнинг бунга қарши далиллари мавжуд. Айсбергни тасаввур қилишимиз биланоқ, биринчи аниқ далил хаёлимизга келади. Бу ҳар доим ҳам икки минг кишилик гуруҳни қулай ва хавфсиз жойлаштириш мумкин бўлган текис муз эмас. Noteкисликлар ва сирпанчиқ юза туфайли унга жойлашиш жуда мушкул вазифа. Бундан ташқари, ҳар томондан шамол эсаётган музлик жуда совуқ жой эканлигини тушуниш қийин эмас. Муз устида тик турсангиз, оёғингизни совуқ уриши, ётиб қолсангиз эса музлаб ўлишингиз ҳеч гап эмас. “Титаник” йўловчилари эвакуация пайтида иссиқроқ кийинади, деб тахмин қилиш мумкин, аммо бунга ишониш қийин.
Мутахассислар “Титаник” йўловчилари уюшган гуруҳ бўлмаганини, шу сабабли музликка эвакуация қилишнинг иложи йўқлигини таъкидлайди. Ҳатто фильмда ҳам дастлабки дақиқаларда ҳеч ким ҳалокатни жиддий қабул қилмагани аниқ кўрсатилган — одамлар лайнернинг чўкмаслигига ишонган. Ҳалокат аниқ бўлгач, одамлар табиий равишда океанда омон қолишнинг энг мантиқий воситаси бўлган қайиқлардан нажот излай бошлайди. Уларни айсберг устига олиб ўтиш уста нотиқнинг ҳам қўлидан келмасди. Афсуски, Кемерон назарияси чиройли, аммо реал ҳаётда амалга ошириш қийин.
Бироқ танқид қилсанг, таклиф ҳам бер деганларидек, фильм муаллифи билан кемани қутқариш иложи бўлмаса-да, қурбонлар сонини камайтириш мумкинлиги ҳақида баҳслашган мутахассислар ўзларининг қарши чораларини таклиф қилишди. Ишчи ғоялардан бири солларни ички жиҳозлар, мебеллар ва кема ички хоналарининг қопламаларидан қуришдир. Кема аниқ ҳалокатга учраган, у сув тубига чўкишидан олдин соатлар ва дақиқалар қолган — бу пайтда хона жиҳозларини асраб қолишда мантиқ борми? Мунозара иштирокчиларининг баъзилари каравот, жавон, эшик, столлардан муздек сувда қолиб кетмаслик учун бир нечта катта сол ясаш мумкинлигини тахмин қилишди. Эҳтимол, бу юзлаб одамларнинг ҳаётини сақлаб қолиши мумкин эди.
Бошқа назарияга кўра, агар кема экипажи сув оқимини ўз вақтида тўхтатиш ёки ҳеч бўлмаганда секинлаштириш ҳақида ўйлаганда эди, “Титаник” чўкишининг олдини олиш мумкин бўларди. Тўқнашувдан кейинги дастлабки дақиқаларда буни жуда осон ва самарали бажариш мумкин эди — бир нечта денгизчи каюталардаги юзлаб матраслар билан ташқаридан тешикни беркитишлари керак эди. Агар хоналарга сув киришини тўсишнинг иложи бўлганда, кема ҳаддан ташқари қийшаймас ва синмасди. Ҳа, сувга тўлиб, қийшайиб, ярмигача чўккан бўлса-да, “Титаник” сузиб туриши мумкин эди — бу эса кўпларнинг ҳаётини сақлаб қоларди.
Афсуски, тарих қанчалик оддий эшитилмасин, “агар” сўзини тан олмайди. Ҳамма нарса айнан шундай бўлди, бошқача эмас — бир ярим мингдан ортиқ кишининг ҳаётига зомин бўлган океан, ҳаттоки бир лаҳза бўлса ҳам эътиборини сусайтирган ҳар қандай одам учун ҳанузгача бегона ва хавфли. Эҳтимол, бошқа — қулай шароитларда Жеймс Кемерон ва унга қарши турган мутахассисларнинг тахминлари тўғри чиқиши мумкин эди, бироқ ўша машъум 1912 йил 15 апрель кечасида кема билан айсберг тўқнашуви энг фожиали тарзда содир бўлди.
Машҳур дилемма ҳақида сиз қандай фикрдасиз — Жек Роузнинг ёнига сиғармиди? Ёки улар бошқа усул билан биргаликда омон қолиши мумкинмиди? Айсбергда жон сақлаш ҳақида фикрингиз қандай? Кемероннинг сўзларига ишонса бўладими? Фикрларингизни изоҳларда баҳам кўринг.
Изоҳ (1)
Xom xayol