Сериалда кўрсатилганидек эмас: султон Сулаймон ҳарамидаги аёллар қандай кўринишда бўлган?

Султон ҳарами ҳақида ҳеч қачон очиқ гапирилмаган — у ерга фақат ҳукмдорнинг ўзи, ҳарамда хизмат қилувчи оғалар ва соқов қўриқчилар кира оларди. Уларнинг асосий кузатув объекти — ҳукмдорнинг севимли аёллари ҳақида ҳеч ким ҳеч нарса билмаслиги керак эди. Айниқса, султон хонимларининг кўриниши сир сақланарди. Шу сабабли ҳарамнинг махфий ҳаёти ҳақидаги ҳар қандай маълумот оддий одамлар учун қизиқ бўлган.

Ҳарамда энг юқори мавқега волида султон, яъни ҳукмдорнинг онаси эга эди. Ундан кейин унинг қизлари, яъни султоннинг опа-сингиллари турарди. Улар “султон хонимлар” деб аталар ва исмларига “султон” қўшимчаси қўшиларди. Улардан сўнг султоннинг расмий хотинлари келарди. Улар одатда бошқа мамлакатлардаги зодагон ҳукмрон оилалардан олинарди — бу эски, синовдан ўтган манфаатли никоҳ бўлиб, натижада икки мамлакат мавқейи ҳам мустаҳкамланарди. Бироқ кўпчиликка маълумки, султон Сулаймон ҳукмронлигидан кейин ҳарам канизаклари ҳам хотин мақомини олиши мумкин эди, агар ҳукмдор уларни алоҳида эътиборга сазовор деб топса. Бундай қиз ҳасеки-султон деб аталар ва ҳатто ҳукмдорнинг расмий хотинидан ҳам таъсирлироқ бўлиши мумкин эди. Чунки у билан никоҳ оқилона мулоҳазалар асосида эмас, балки севги туфайли тузиларди.

Кейин кадин афандилар — султонга фарзанд туҳфа этган, аммо у билан никоҳга лойиқ топилмаган аёллар келарди. Сериалларда уларни “бош канизаклар” деб аташади, туркчадан эса бу мақом “ҳурматли аёл” деб таржима қилинади. Улардан сўнг оддий канизаклар: волида султон ҳукмдор учун тайёрлаган қизлар ёки у билан яқинлик қилган, бироқ ҳомиладор бўла олмаган аёллар турарди. Энг қуйи ўринни чўрилар эгаллаган — улар фақат ҳукмдор оиласининг аёлларига хизмат қилишга ўргатилган.

Султон хотинлари ва ҳарам канизаклари қандай яшаган?

Шарқ мамлакатларида аёлларнинг ҳуқуқлари кўп бўлмаса-да, улар бу ҳақда шикоят қилмаган. Буни ҳарамнинг катталигидан ҳам билса бўлади — ҳарам саройнинг расмий хоналаридан, ҳатто ҳукмдорнинг хоналаридан ҳам бир неча баробар катта бўлган — 400 аёлни бир жойга жойлаштириш осон эмас.

Катта майдондан ташқари, хоналар Босфор кўрфазига ёки сарой боғига қараган деразани ҳам ўз ичига оларди. Бироқ алоҳида ётоқхонанинг энг муҳим имтиёзи унинг ҳукмдор хонасига яқинлиги эди — аёлнинг мавқейи қанчалик юқори бўлса, унинг хонаси султон ётоқхонасига шунчалик яқин жойлашган бўларди.

Юз килограмм оғирлик ва радиоактив сурма — султон хонимлар қандай кўринишга эга эди?

Сериалларда нозиккина султон хонимларни кўрамиз, аслида, ҳукмдорга яқин бўлган аёллар мутлақо бошқача кўринишга эга эди. Тарихчиларнинг маълумотларига кўра, қизларнинг вазни юз килогача етган, чунки султон кўпроқ тўладан келган аёлларни яхши кўрган. Аммо канизакнинг бели ингичка бўлиши керак эди — бу камдан кам ҳолларда катта вазн билан уйғунлашади, шу сабабли ҳукмдорнинг хонасида камдан кам аёллар узоқ қолган.

Султон хонимларнинг аксарияти қора сочли ва оппоқ терили бўлиб, терисини гипс ва бўр аралашмаси билан бўяшган. Шу боис Хуррам султоннинг султон Сулаймоннинг севимли аёлига айланиши ҳайратланарли эди, чунки славян келиб чиқишига эга бўлган бу ҳасеки аёл малласоч ва ингичка қошли эди. Айтганча, қошларга алоҳида эътибор қаратиларди: уларни териш, айниқса, қириш қатъиян ман этилган, чунки қалин ва туташган қошлар гўзаллик белгиси саналарди.

Султон хонимлар кўзларини сурма — қора рангдаги кимёвий элемент ва металлга чизиқ тортиш учун ишлатиладиган қўй ёғи аралашмаси билан бўяшарди. Лабларга ҳам катта эътибор қаратиларди, уларни майдаланган қизил қалампир кукуни ёки атиргул баргларидан тайёрланган дамлама билан бўяшган. Айтганча, ёноқ ва лунж соҳаси ҳам шу дамламадан бўяларди — бу ўзига хос ёноқ қизартирувчи эди.

Соч турмаклари ичида энг машҳури узун соч ўримлари ва қиздирилган тошлар ёрдамида жингалак қилинган сочлар ҳисобланарди. Ҳарамда бундай соч турмаклашни биладиган чўрилар, айниқса, қадрланарди, сочларнинг ўзига эса кўпинча тақинчоқлар ёки қимматбаҳо тошлар қадаларди.

Хуррам султоннинг машҳур узуги ва ҳарам аёлларининг бошқа тақинчоқлари

Султон хонимлар қадди-қоматларини кўрсата олмаганлари боис эътибор тортишнинг бошқа усулларидан фойдаланган. Бу рўйхатга ёрқин пардоз, шунингдек, тақинчоқлар ҳам кирган — сўнггилари орқали аёлнинг қанчалик имтиёзли ва ҳукмдорга яқин эканлигини билиш мумкин бўлган. Шундай қилиб, энг ноёб ва йирик тошлар волида султон, ҳасеки султон, ҳамда ҳукмдорнинг опа-сингиллари ва қизларини безаган.

Оммавий маданиятда ҳам ўз аксини топган энг машҳур тақинчоқ Хуррам-ҳасеки узуги бўлиб, у зумрад ва олмослар билан безатилган. Бу узук аслида ҳам мавжуд бўлган, бироқ рангли тош ўрнига йирик олмос қўйилган эди.

Усмонийлар ҳарамидаги маликалар қандай кийинган?

Усмонийлар империяси ҳақидаги сериалларни танқид қилувчилар аёллар бундай очиқ-сочиқ кўринишда бўлишлари ва кўкраги ҳамда қўллари очиқ либослар кийишлари мумкин эмас, деб ҳисоблайди. Бироқ бизгача етиб келган кийимларга эътибор қаратадиган бўлсак, кўкрак ва енг қисмларида кесимлар бўлган Европа услубидаги кўйлакларни кўриш мумкин. Бундан ташқари, ҳарамнинг ўзида аёллар кўпинча ҳарир матога ўраниб юрган. Бунинг сабаби шундаки, ҳарамга бегоналар кира олмасди, акс ҳолда уларни ўлим жазоси кутарди.

Бироқ улар ҳарамдан чиқаётганда қоматларини тўлиқ яширишлари шарт эди. Барчаси сочдан бошланарди: султон хонимлар рўмолга ўхшаш нарсани кийиб, унинг устидан қимматбаҳо тошлар билан безатилган ипак қалпоқча тақишарди. Айтганча, алоҳида тадбирларда оила аёллари усмонли услубидаги тожларни кийган. Бу тожлар баланд каркасдан иборат бўлиб, қимматбаҳо тошлар билан безатилган.

Шаҳарга чиқаётганда эса юзларини ҳам яширишган — саройдан ташқарида сайр қилиш ҳуқуқига фақат ҳукмдорнинг онаси ва сингиллари, шунингдек, ҳасеки султон эга бўлган.

Хонимнинг либоси белига урғу берилмаган тўғри кўйлак ёки кенг иштондан иборат эди (шу сабабли портретлардаги султон хонимлар кўпинча эркаклар билан адаштириларди). Бироқ иш фақат кўйлак билан чекланмасди — қизлар бир неча ёпинчиқ кийиб, баъзан уларни белбоғ билан боғлаб олишарди. Бу анъаналарга кўра, қоматни яшириш, шунингдек, ўз бойлигини кўрсатиш усули эди — аёлда қанча кўп мато бўлса, у шунчалик бой ҳисобланарди.

Ранглар орасида ёрқин туслар, айниқса, исломга хос бўлган зумрад, мовий-кўк, ҳамда қизил ранглар машҳур ҳисобланган. Ҳарамга Европа урф-одатлари кириб келгандан сўнг, султон оиласининг аёллари фақат бинафшаранг ва унинг турли тусларини кийишни бошлашган. Бунинг сабаби шунда эдики, бинафшаранг бўёқ тайёрлаш қийин ва қиммат бўлиб, уни яратиш учун каракатица сиёҳидан фойдаланиш керак эди.

Кундалик ҳаётда маликалар анча бемалол кўринишда ва ялангоёқ юрган, султон ҳузурига эса қизлар балет туфлисида боришарди. Бу туфлилар ёғоч тагликка ўрнатилган, тошлар билан безатилган матодан тайёрланган. Хонимларнинг “алмаштирадиган” пойабзали ҳам бўлган: улар ҳаммомга налин деб аталадиган махсус оёқ кийимда боришарди. Бу пойабзал оёқни маҳкамлайдиган чарм тасмали ёғоч оёқчадан иборат эди, лекин бундай оёқ кийим фақат чўри ва канизакларга хос эди. Султон хонимлар эса қимматбаҳо тошлар билан безатилган, тошбақа косасидан ясалган, баландлиги 30 сантиметргача етадиган налинларда юришган.