NASA ҳамкорлигида яратилган сунъий интеллект Қуёшдаги чақнашларни 2 соат олдин прогноз қила олади

NASA ва IBM (Халқаро бизнес машиналар) олимлари ҳамкорлигида янги сунъий интеллект тизими — Surya Heliophysics Foundational Model яратилди. Унинг ёрдамида Қуёшда юзага келадиган кучли чақнашлар Ерга етиб келишидан 2 соат олдин аниқланади. Бу ҳақда NASA олимларига таяниб, The Independent хабар берди.

Ушбу янгилик сунъий йўлдошлар ва электр тармоқларини қуёш портлашларининг салбий оқибатларидан ҳимоя қилиш имконини беради. Мазкур сунъий интеллектга NASA’нинг Солар Dynamics Observatory — Қуёш динамикасини кузатувчи сунъий йўлдоши — томонидан йиғилган 10 йиллик маълумотлар ўргатилган.

Қуёш чақнашлари Ер атмосферасининг юқори қатламини фаоллаштириб, GPS сигналларининг бузилиши, сунъий йўлдошлар билан алоқа узилиши ва электр тармоқларида индуксияланган токлар сабабли кенг кўламли узилишларга олиб келиши мумкин. Уларни олдиндан аниқлаш эса мураккаб, чунки бу ҳодисалар миллионлаб километр нарида — Қуёшда бошланади, лекин атиги бир неча дақиқа ёки соат ичида Ерга етиб келади.

“Замонавий жамиятимиз космик об-ҳавога жуда сезувчан технологияларга таянган. Қуёшдаги кучли фаоллик Ердаги сунъий йўлдошларимиз, GPS ва электр тармоқларимизга жиддий таҳдид солади. Surya каби СИ моделлари бизни бундай хавфлардан олдиндан огоҳлантириши мумкин”, деди NASA’нинг гелиофизика бўлими раҳбари Жозеф Уэстлейк.

NASA олимларига кўра, бундай кучли қуёш чақнашлари Қуёш юзасидаги қорамтир доғлар — фаол ҳудудлар — атрофида юзага келади. Уларнинг сони Қуёшнинг 11 йиллик фаоллик циклининг чўққисига яқинлашгани сари ортиб боради.

“Ер об-ҳавосини олдиндан айтиш учун метеорологиядан фойдаланганимиз каби, космик об-ҳаво башоратлари ҳам Қуёшдаги ҳодисаларнинг Ердаги технологияларга қандай таъсир қилишини олдиндан аниқлашга ёрдам беради”, дейди олим Спирос Касапис.

Сунъий интеллектни исталган одам синаб кўрса бўлади. Ундан Hugging Face, GitHub ва IBM’нинг TerrTorch кутубхонаси орқали фойдаланса бўлади. Surya анъанавий СИ моделларидан фарқли ўлароқ, мавжуд бўлган юқори аниқликдаги узоқ муддатли Қуёш кузатув маълумотларига таянган ҳолда ишлаб чиқилган.

“Биз Ерга иложи борича эрта огоҳлантириш беришни хоҳлаймиз. Surya ёрдамида космик хавфларга қарши ҳимояни сезиларли даражада кучайтириш мумкин”, деди олим Андрес Мунёс-Харамилло.