Serialda ko‘rsatilganidek emas: Usmonlilar haramidagi sulton xonimlar qanday ko‘rinishda bo‘lgan?

Sulton harami haqida hech qachon ochiq gapirilmagan — u yerga faqat hukmdorning o‘zi, haramda xizmat qiluvchi og‘alar va soqov qo‘riqchilar kira olardi. Ularning asosiy kuzatuv obyekti — hukmdorning sevimli ayollari haqida hech kim hech narsa bilmasligi kerak edi. Ayniqsa, sulton xonimlarining ko‘rinishi sir saqlanardi. Shu sababli haramning maxfiy hayoti haqidagi har qanday ma’lumot oddiy odamlar uchun qiziq bo‘lgan.

Haramda eng yuqori mavqega volida sulton, ya’ni hukmdorning onasi ega edi. Undan keyin uning qizlari, ya’ni sultonning opa-singillari turardi. Ular “sulton xonimlar” deb atalar va ismlariga “sulton” qo‘shimchasi qo‘shilardi. Ulardan so‘ng sultonning rasmiy xotinlari kelardi. Ular odatda boshqa mamlakatlardagi zodagon hukmron oilalardan olinardi — bu eski, sinovdan o‘tgan manfaatli nikoh bo‘lib, natijada ikki mamlakat mavqeyi ham mustahkamlanardi. Biroq ko‘pchilikka ma’lumki, sulton Sulaymon hukmronligidan keyin haram kanizaklari ham xotin maqomini olishi mumkin edi, agar hukmdor ularni alohida e’tiborga sazovor deb topsa. Bunday qiz haseki-sulton deb atalar va hatto hukmdorning rasmiy xotinidan ham ta’sirliroq bo‘lishi mumkin edi. Chunki u bilan nikoh oqilona mulohazalar asosida emas, balki sevgi tufayli tuzilardi.

Keyin kadin afandilar — sultonga farzand tuhfa etgan, ammo u bilan nikohga loyiq topilmagan ayollar kelardi. Seriallarda ularni “bosh kanizaklar” deb atashadi, turkchadan esa bu maqom “hurmatli ayol” deb tarjima qilinadi. Ulardan so‘ng oddiy kanizaklar: volida sulton hukmdor uchun tayyorlagan qizlar yoki u bilan yaqinlik qilgan, biroq homilador bo‘la olmagan ayollar turardi. Eng quyi o‘rinni cho‘rilar egallagan — ular faqat hukmdor oilasining ayollariga xizmat qilishga o‘rgatilgan.

Sulton xotinlari va haram kanizaklari qanday yashagan?

Sharq mamlakatlarida ayollarning huquqlari ko‘p bo‘lmasa-da, ular bu haqda shikoyat qilmagan. Buni haramning kattaligidan ham bilsa bo‘ladi — haram saroyning rasmiy xonalaridan, hatto hukmdorning xonalaridan ham bir necha barobar katta bo‘lgan — 400 ayolni bir joyga joylashtirish oson emas.

Katta maydondan tashqari, xonalar Bosfor ko‘rfaziga yoki saroy bog‘iga qaragan derazani ham o‘z ichiga olardi. Biroq alohida yotoqxonaning eng muhim imtiyozi uning hukmdor xonasiga yaqinligi edi — ayolning mavqeyi qanchalik yuqori bo‘lsa, uning xonasi sulton yotoqxonasiga shunchalik yaqin joylashgan bo‘lardi.

Yuz kilogramm og‘irlik va radioaktiv surma — sulton xonimlar qanday ko‘rinishga ega edi?

Seriallarda nozikkina sulton xonimlarni ko‘ramiz, aslida, hukmdorga yaqin bo‘lgan ayollar mutlaqo boshqacha ko‘rinishga ega edi. Tarixchilarning ma’lumotlariga ko‘ra, qizlarning vazni yuz kilogacha yetgan, chunki sulton ko‘proq to‘ladan kelgan ayollarni yaxshi ko‘rgan. Ammo kanizakning beli ingichka bo‘lishi kerak edi — bu kamdan kam hollarda katta vazn bilan uyg‘unlashadi, shu sababli hukmdorning xonasida kamdan kam ayollar uzoq qolgan.

Sulton xonimlarning aksariyati qora sochli va oppoq terili bo‘lib, terisini gips va bo‘r aralashmasi bilan bo‘yashgan. Shu bois Xurram sultonning sulton Sulaymonning sevimli ayoliga aylanishi hayratlanarli edi, chunki slavyan kelib chiqishiga ega bo‘lgan bu haseki ayol mallasoch va ingichka qoshli edi. Aytgancha, qoshlarga alohida e’tibor qaratilardi: ularni terish, ayniqsa, qirish qat’iyan man etilgan, chunki qalin va tutashgan qoshlar go‘zallik belgisi sanalardi.

Sulton xonimlar ko‘zlarini surma — qora rangdagi kimyoviy element va metallga chiziq tortish uchun ishlatiladigan qo‘y yog‘i aralashmasi bilan bo‘yashardi. Lablarga ham katta e’tibor qaratilardi, ularni maydalangan qizil qalampir kukuni yoki atirgul barglaridan tayyorlangan damlama bilan bo‘yashgan. Aytgancha, yonoq va lunj sohasi ham shu damlamadan bo‘yalardi — bu o‘ziga xos yonoq qizartiruvchi edi.

Soch turmaklari ichida eng mashhuri uzun soch o‘rimlari va qizdirilgan toshlar yordamida jingalak qilingan sochlar hisoblanardi. Haramda bunday soch turmaklashni biladigan cho‘rilar, ayniqsa, qadrlanardi, sochlarning o‘ziga esa ko‘pincha taqinchoqlar yoki qimmatbaho toshlar qadalardi.

Xurram sultonning mashhur uzugi va haram ayollarining boshqa taqinchoqlari

Sulton xonimlar qaddi-qomatlarini ko‘rsata olmaganlari bois e’tibor tortishning boshqa usullaridan foydalangan. Bu ro‘yxatga yorqin pardoz, shuningdek, taqinchoqlar ham kirgan — so‘nggilari orqali ayolning qanchalik imtiyozli va hukmdorga yaqin ekanligini bilish mumkin bo‘lgan. Shunday qilib, eng noyob va yirik toshlar volida sulton, haseki sulton, hamda hukmdorning opa-singillari va qizlarini bezagan.

Ommaviy madaniyatda ham o‘z aksini topgan eng mashhur taqinchoq Xurram-haseki uzugi bo‘lib, u zumrad va olmoslar bilan bezatilgan. Bu uzuk aslida ham mavjud bo‘lgan, biroq rangli tosh o‘rniga yirik olmos qo‘yilgan edi.

Usmoniylar haramidagi malikalar qanday kiyingan?

Usmoniylar imperiyasi haqidagi seriallarni tanqid qiluvchilar ayollar bunday ochiq-sochiq ko‘rinishda bo‘lishlari va ko‘kragi hamda qo‘llari ochiq liboslar kiyishlari mumkin emas, deb hisoblaydi. Biroq bizgacha yetib kelgan kiyimlarga e’tibor qaratadigan bo‘lsak, ko‘krak va yeng qismlarida kesimlar bo‘lgan Yevropa uslubidagi ko‘ylaklarni ko‘rish mumkin. Bundan tashqari, haramning o‘zida ayollar ko‘pincha harir matoga o‘ranib yurgan. Buning sababi shundaki, haramga begonalar kira olmasdi, aks holda ularni o‘lim jazosi kutardi.

Biroq ular haramdan chiqayotganda qomatlarini to‘liq yashirishlari shart edi. Barchasi sochdan boshlanardi: sulton xonimlar ro‘molga o‘xshash narsani kiyib, uning ustidan qimmatbaho toshlar bilan bezatilgan ipak qalpoqcha taqishardi. Aytgancha, alohida tadbirlarda oila ayollari usmonli uslubidagi tojlarni kiygan. Bu tojlar baland karkasdan iborat bo‘lib, qimmatbaho toshlar bilan bezatilgan.

Shaharga chiqayotganda esa yuzlarini ham yashirishgan — saroydan tashqarida sayr qilish huquqiga faqat hukmdorning onasi va singillari, shuningdek, haseki sulton ega bo‘lgan.

Xonimning libosi beliga urg‘u berilmagan to‘g‘ri ko‘ylak yoki keng ishtondan iborat edi (shu sababli portretlardagi sulton xonimlar ko‘pincha erkaklar bilan adashtirilardi). Biroq ish faqat ko‘ylak bilan cheklanmasdi — qizlar bir necha yopinchiq kiyib, ba’zan ularni belbog‘ bilan bog‘lab olishardi. Bu an’analarga ko‘ra, qomatni yashirish, shuningdek, o‘z boyligini ko‘rsatish usuli edi — ayolda qancha ko‘p mato bo‘lsa, u shunchalik boy hisoblanardi.

Ranglar orasida yorqin tuslar, ayniqsa, islomga xos bo‘lgan zumrad, moviy-ko‘k, hamda qizil ranglar mashhur hisoblangan. Haramga Yevropa urf-odatlari kirib kelgandan so‘ng, sulton oilasining ayollari faqat binafsharang va uning turli tuslarini kiyishni boshlashgan. Buning sababi shunda ediki, binafsharang bo‘yoq tayyorlash qiyin va qimmat bo‘lib, uni yaratish uchun karakatitsa siyohidan foydalanish kerak edi.

Kundalik hayotda malikalar ancha bemalol ko‘rinishda va yalangoyoq yurgan, sulton huzuriga esa qizlar balet tuflisida borishardi. Bu tuflilar yog‘och taglikka o‘rnatilgan, toshlar bilan bezatilgan matodan tayyorlangan. Xonimlarning “almashtiradigan” poyabzali ham bo‘lgan: ular hammomga nalin deb ataladigan maxsus oyoq kiyimda borishardi. Bu poyabzal oyoqni mahkamlaydigan charm tasmali yog‘och oyoqchadan iborat edi, lekin bunday oyoq kiyim faqat cho‘ri va kanizaklarga xos edi. Sulton xonimlar esa qimmatbaho toshlar bilan bezatilgan, toshbaqa kosasidan yasalgan, balandligi 30 santimetrgacha yetadigan nalinlarda yurishgan.