Дунёда ўлим жазоси билан қатл этилишлар сони 2015 йилдан бери энг юқори кўрсаткичга етди. 2024 йилда 15 та мамлакатда 1500 дан ортиқ одам қатл этилди. Бундай жазоларнинг 91 фоизи Эрон, Саудия Арабистони ва Ироққа тўғри келади. Бу ҳақда Amnesty International (AI) инсон ҳуқуқлари ташкилоти ҳисоботида эълон қилинди.
2024 йилги рўйхатда камида 972 киши қатл этилгани билан Эрон етакчилик қилмоқда. Аввалги йилда мамлакатда 853 та қатл қайд этилган эди. Қатллар сони бўйича кескин ўсиш Саудия Арабистонида кузатилди, бунда сон икки баравар ошиб, 345 тага етди.
Ироқда қатллар сони 2023 йилга нисбатан қарийб 4 баробарга ошди ва янги ҳисоботда 63 тани ташкил қилмоқда. Amnesty International Хитой ҳукуматини “жазолаш бўйича жаҳон етакчиси” деб атади. Бироқ, Хитойда ижро этилаётган ўлим жазосининг ҳақиқий кўлами ҳақида ҳуқуқ ҳимоячилари фақат тахминий тасаввурга эга. Мавжуд маълумотларга асосланиб, гап минглаб қатл этилганлар ҳақида кетаётгани таъкидланган.
Хитой ўлим жазолари ҳақидаги маълумотларни деярли ошкор қилмайди. Инсон ҳуқуқлари ташкилоти, шунингдек, Шимолий Корея ва Вьетнамни ўлим жазосини кенг қўллашда гумон қилмоқда.
АҚШда тоза азот билан қатл қилиш
АҚШ ўлим жазосини қўллашда Ғарб демократиялари орасида истисно бўлиб қолмоқда. 2024 йилда АҚШда қатлларнинг умумий сони 24 тадан 25 тагача ошган.
Рақамлар қатллар сони бўйича ҳам, ҳукмлар сони бўйича ҳам жуда паст тарихий кўрсаткичлар ҳақида гапиради, аммо ўтган йили тўртта штат қатлларни қайта тиклади: Жанубий Каролина, Жоржия, Юта ва Индиана. Бу чуқур хавотир уйғотади, чунки бу штатларда бир неча йил давомида қатл амалга оширилмаган, деди AI вакили Кяра Санжоржио.
Бундан ташқари, Amnesty International Алабамадаги қатллар сонининг уч баравар кўпайганига эътибор қаратмоқда, уларнинг ярми азотдан фойдаланган ҳолда амалга оширилган. БМТ экспертлари азот гипоксиясидан бўғилиб ўлиш қийноққа тенг бўлиши мумкин, деган хулосага келган ва уни тўхтатишга чақирганди.
Беларусь — Европадаги истисно
2024 йилда Беларусь Европада ўлим жазоси қўлланиладиган ягона мамлакат бўлиб қолган. Мамлакатда Германия фуқароси Рико Криэгер “терроризм” айблови билан ўлим жазосига ҳукм қилинган. Унинг ишида суд жараёни ёпиқ тарзда ўтказилган. Кейинчалик, у Россия, Беларусь ва Ғарб ўртасида ўтказилган кенг кўламли маҳбуслар алмашинуви доирасида афв этилиб, озодликка чиқарилган. Махфийлик режими сабабли, Беларусда ўлим жазосига ҳукм қилинганлар сони аниқ маълум эмас. Аммо Amnesty International’га кўра. камида бир киши (2023 йил октябрда ҳукм қилинган, апелляция 2024 йил январида рад этилган) 2024 йил охирига бориб ўлим жазосининг ижросини кутаётганлар рўйхатида қолган.
Россия ўлим жазоси бекор қилинмаган, фақат ўлим жазосини ижро этиш мораторийси сақланиб қолмоқда. Ўлим жазоси қайта тикланиши учун вақти-вақти билан юқори россиялик амалдорлар томонидан чақириқлар бўлмоқда.
Изоҳ (0)