АҚШ президенти Дональд Трамп импорт учун 10% дан 49% гача бўлган божлар жорий этилишини эълон қилгач, АҚШ акциялари фьючерслари кескин тушиб кетди. Бу эса глобал савдо уруши хавфини кучайтириб, АҚШ иқтисодиётига салбий таъсир кўрсатиши мумкин. Бу ҳақда Иқтисодий ривожланишга кўмаклашиш маркази директори Юлий Юсупов ёзмоқда.
“У ростдан ҳам Американи яна буюк қилишни режалаштиряптими? Бундай йўл билан у АҚШни фақат Хитой, БРИКС ва глобал жануб манфаатлари учун заифлаштирмоқда”, дейди иқтисодчи.
Юлий Юсуповнинг фикрига кўра, савдо урушларидан ҳаммага зарар етади. Трамп буни тушунмайди, шу сабабли ҳам ўз ҳаракатлари билан ҳамкорлик ва ихтисослашув натижаларини йўққа чиқармоқда.
“Ҳеч ким бундан хурсанд бўлмаса керак. Савдо урушларидан ҳамма зарар кўради. Трамп буни тушунмайди, чунки унинг дунё ҳақидаги тасаввури ъўзгармас йиғиндиъ моделига асосланган. Яъни, ўзгармас пирогни бўлиш. Ўз улушини катталаштириш учун қўшнисининг улушидан кесиб олиш керак, деб ўйлайди.
Аслида, дунё аллақачон ъўсиб борувчи йиғиндиъ моделида яшаяпти. Пирог ҳамкорлик ва ихтисослашув ҳисобига катталашади. Натижада, ҳар бир киши бошқаларга зарар етказмаган ҳолда каттароқ улуш олади. Трамп эса ўз ҳаракатлари билан ҳамкорлик ва ихтисослашув натижаларини йўққа чиқармоқда. У бошқаларнинг улушларини қандай кесмасин, унинг ўз улуши ҳам кичраяди, чунки умумий пирог ҳажми қисқаради”, дейди Юлий Юсупов.
Трампнинг ягона “таскини” шундаки, АҚШнинг йўқотишлари бошқа мамлакатларникига қараганда камроқ бўлади. Чунки АҚШ иқтисодиёти жуда катта ва кичик давлатларга нисбатан халқаро меҳнат тақсимотига камроқ боғлиқ.
“Лекин бу тасалли жуда ҳам шубҳали. Қўшнининг иккита товуғи кўпроқ ўлди. Ура! қабилидаги фикр”, дейди у.
Юсупов таъкидлашича, Трамп божларни жуда оддий мантиққа асосланиб жорий этмоқда: агар импорт товарлар қиммат бўлса, маҳсулотларни АҚШ ичида ишлаб чиқариш фойдалироқ бўлади ва АҚШда ўз маҳсулотларини сотмоқчи бўлган хорижий компаниялар бу ерда ўз заводларини очишни бошлайди.
“Иқтисодий фан нуқтаи назаридан бу мантиқ нотўғри: бундай сиёсат халқаро меҳнат тақсимоти ва америкалик ишлаб чиқарувчилар учун шаклланган таъминот занжирларини бузади. Натижада, бу жаҳон иқтисодиёти унумдорлигининг умумий пасайишига олиб келади. АҚШда яратилиши мумкин бўлган ишлаб чиқаришлар эса рақобатбардош бўлмай қолади. Буларнинг барчаси нархларнинг ошишига ва америкаликлар ҳамда бошқа мамлакатлар аҳолисининг турмуш даражаси пасайишига сабаб бўлади.
Айтганча, шунга ўхшаш сиёсатни (импорт ўрнини босиш сиёсатини) ўзбек амалдорлари 1996 йилдан бери амалга оширишга уринмоқда. Лекин унинг натижадорлигини ҳаммамиз кўриб турибмиз”, дейди Юсупов.
Ўзбекистон қандай зарар кўради?
Юсуповнинг қайд этишича, Ўзбекистон ва Марказий Осиё мамлакатларининг АҚШ билан товар айирбошлаш ҳажми жуда кичик бўлганлиги сабабли тўғридан-тўғри кучли таъсир кўрсатмайди.
“Тўғри, АҚШда, Ўзбекистондан фарқли ўлароқ, импорт ўрнини босиш модели муваффақиятга эришиш учун бир оз кўпроқ имкониятга эга, чунки Америка иқтисодиёти дунёдаги энг йирик иқтисодиёт бўлиб, бошқа мамлакатлардан, айниқса Ўзбекистон каби кичик давлатлардан фарқли равишда, халқаро меҳнат тақсимотига камроқ боғлиқ.
Ўзбекистон ва Марказий Осиёнинг бошқа давлатларига келсак, мамлакатларимизнинг АҚШ билан товар айирбошлаш ҳажми жуда кичик. Биз у ерга асосан хом ашё экспорт қиламиз, одатда буни бошқа бозорларда ҳам осонгина сотиш мумкин.
Шунинг учун Трампнинг божлари мамлакатларимизга тўғридан-тўғри кучли таъсир кўрсатмайди. Бу ерда кўпроқ билвосита таъсир муҳим аҳамиятга эга. Глобал савдо уруши глобал иқтисодий инқирозга олиб келиши мумкин. Бу эса мамлакатларимиз асосан жаҳон бозорларида савдо қиладиган кўплаб хом ашё товарлари нархининг пасайишига сабаб бўлади. Бундан ташқари, дунёда инвестиция фаоллигининг умумий пасайишига олиб келади, бу эса минтақамизга киритилаётган инвестицияларга ҳам салбий таъсир кўрсатади”, дейди иқтисодчи.
Аввалроқ, АҚШ президенти Дональд Трамп хориждан олиб кириладиган барча товарларга божлар жорий этилишини эълон қилгани хабар қилинганди.
Изоҳ (0)