Жорий йилнинг 1 август куни Тошкент шаҳрида Савдо-саноат палатаси, Солиқ қўмитаси ва бошқа идоралар раҳбарлари экспортчи корхона вакиллари билан учрашув ўтказди. Унда Савдо-саноат палатаси раиси Даврон Ваҳобов мамлакатга олиб кирилаётган электромобилларга божларни гибрид автомобилларники билан тенглаштириш кераклигини айтди.
Савдо-саноат палатаси раисининг ушбу сўзлари ижтимоий тармоқларда турли муҳокамаларга сабаб бўлди. Бир қанча иқтисодчилар унинг фикрига эътироз билдириб, ўз муносабатларини ёзди.
Хусусан, иқтисодчи Беҳзод Ҳошимов Даврон Ваҳобовнинг фикрларига муносабат билдириб, Асакадаги завод Ўзбекистон иқтисодиётига, айниқса, ўзбек саноати учун катта тўсиқ ҳамда ўлпон бўлгани ва ҳозир ҳам ўлпон бўлиб келаётганини ёзди.
“Асакадаги завод – Ўзбекистон иқтисодиёти ва, айниқса, ўзбек саноати учун катта тўсиқ ва ўлпон бўлган. Бўлиб келмоқда ҳам.
У заводни ҳимоялашга қўлланган чораларни миллионлаб одамлар ўнлаб йиллардан бери тўлаб келмоқда. Асакадаги завод – самарасизлик ва Каримов давридаги нотўғри иқтисодий сиёсатни мужассам қилувчи рамз. Худди шундай чуқурларга очиқ кўз билан кетаётганимиз ачинарли”, дея ёзган Беҳзод Ҳошимов.
Бошқа иқтисодий таҳлилчи Отабек Бакиров эса Савдо-саноат палатаси раҳбари санаб ўтган мамлакатлар Ўзбекистондан кескин фарқ қилишини, бу мамлакатлардаги автомобиль ишлаб чиқарувчи компаниялар махфий равишда импорт божларидан озод қилинмаганига эътибор қаратди.
“Мана ‘электромобилларга бож киритишяпти’ деб саналган АҚШ, Европа иттифоқи, Туркия ва Бразилиянинг Ўзбекистондан яна бир улкан фарқи бор.
Бу мамлакат ва ҳудудларда бирон бир автомобиль ишлаб чиқарувчи компания яширин ва махфий қарор билан импорт божлардан (ҚҚСдан) озод қилинмайди.
Ва энг асосийси, агар яширин қарорлар билан импорт божи тўламайдиган компания бор дея тасаввур қилсак, унинг электромобилларга бож солишни таклиф этиши, иккиюзламачи компанияни ўша куниёқ банкротликка олиб келадиган даражада жамият тарафидан cаncеl қилишга олиб келган бўларди. Қанақадир ҳукумат вакили ёки шартли Савдо-саноат палатаси раиси ўзи ҳам cаncеl бўлиб кетишини билгани учун бу абсурдни ҳимоялаб чиқишга журъат этмаган бўларди. Уларнинг бахтига АҚШ эмасмиз. Европа эмасмиз. Ҳатто Бразилия ва Туркия эмасмиз”, деди иқтисодий таҳлилчи.
-k1S63zT_.jpg)
Блогер ва электромобиль импорти билан шуғулланувчи тадбиркор Умид Гафуров протексионизм сиёсатини амалга ошираётган Туркияда инфляция ошиб кетганини урғулади:
“Протексионизми билан машҳур Туркия иқтисодиёти бир неча йилдан бери энасиникига кириб кетяпти. Бугунги кунда инфляция 70-80 фоиз. Нархлар йилига 10-15 баробар ошяпти. Турк лираси қадрсизланиш тезлиги бўйича биринчи ўринларда турибди. Турк фуқароларидан сўранглар кайфиятини…
Тайёр товарни йиғиб қимматроққа сотиш билан иқтисодиётни гуллатмоқчимисизлар? Нима кераги бор бундай ‘ишлаб чиқариш’ни? Барибир олиб келинадиган автомобилдан арзон бўлолмайди. Бунинг сабаблари кўп. Асосийси – барча босқичлардаги коррупция”.
Шунингдек, блогер UzAvto компаниясининг Ўзбекистон иқтисодидаги улуши жуда озлигини ва тамаки сотувчилар бюджетга автокомпаниядан кўра кўпроқ фойда келтираётганини қўшимча қилган.
“UzAvto компаниясининг иқтисодиётимиздаги улуши жуда оз. Тамаки сотувчилари кўпроқ фойда олиб келяпти бюджетга. Завод деярли 30 ёшда. Агар “автойиғишсаноати” га берилган қулайлик ва субсидияларни ҳисобга оладиган бўлсак, иқтисодиётга фойдасидан зарари кўпроқ бўлиши ҳам мумкин. Тўрт кишининг чўнтаги деб, 38 млн халқ қимматроқ олаверсин экан-да?”
Яна бир иқтисодчи Валижон Тўракулов бундай таклифларни кам сонли одамлар ташвиқот қилишини ва оқибатда кўп сонли одамлар зарар кўришини ёзди.
“Бу каби сиёсатлар ҳар доим кам сонли одамларни ҳисобига ташвиқот қилиб чиқилади лекин кўп сонли одамлар бундан зарар кўришади. Бу каби гаплар қанчалик чиройли қилиб гапирилмасин натижаси хунук бўлиб қолаверади! Биз иқтисодчиларнинг вазифаси эса эслатавериш!”, деган иқтисодчи.
Шу билан бирга, иқтисодчи Беҳзод Ҳошимов Ўзбекистон бундай иқтисодий сиёсат юритиш билан ЖСТга яқин йилларда кира олмаслигини қўшимча қилган.
“Савдо ҳақида ўйлаб бир хулосага келяпман: катта эҳтимол билан бу йили ҳам ЖСТга кирмасак керак. Кейинги йили ҳам. Кирмаслик бўйича ЖСТ тарихидаги рекордимизни мутлақ етиб кела олмайдиган қилиб муҳрлаймиз.
Эслатаман: ҳар бир фоиз бож – бу Ўзбекистонликлар чўнтагидан олиниб – самарасиз интерес гуруҳларига берилган маблағ бўлибгина қолмай, орада ютқазиши ҳам бор трансферт!”
Бундан ташқари иқтисодчи сўзида давом этиб, ҳукуматга ўз тавсияларини ёзиб қолдирган.
“Шунинг учун ҳукуматга тавсиям қуйидагича: хоҳлаган ишлаб чиқарувчиларни қўллаб- қувватлашсин. Фақат божлар орқали эмас – тўғридан-тўғри бюджетдан пул бериб, шунда шикаст каррасига камроқ бўлар эди.
Албатта халқ пулидан айрим ишлаб чиқарувчиларни қўллаб-қувватламаслик энг идеал нарса бўлар эди, лекин буни иложи бўлмаса, қўллаб-қувватламасак бўлмайди деб ўйлашса – унда тўғридан-тўғри маблағ бериш иқтисодиётимизга анча арзонга тушар эди”, деган Беҳзод Ҳошимов.
Эслатиб ўтамиз, 2019 йилда Ўзбекистонга олиб кирилаётган электромобиллар божхона, акциз ва автотранспорт солиқларидан озод қилинган. 2021 йилнинг ноябрида ЙҲХББ электромобиллар учун “яшил” давлат рақамлари беришни бошлади.
Президентнинг 2024 йилдаги қарорига кўра, Ўзбекистонда электромобиль ва гибрид автомобиллар ишлаб чиқариш қуввати босқичма-босқич йилига 500 минг донагача оширилади.
Изоҳ (0)